Olar әdettegidey alaulatyp-jalaulatyp, әskery әleuetin әlemge әigilegensip, asqan pafospen ótkizdi. Keshegi Mәskeudegi әskery sherudi aitamyn...

Jalpy orystarda memlekettik masshtabta atalyp ótiletin eki merekelik data bar. Jo-joq, mereke kóp qoy, solardyng ishinde Volodya aghaydyng dindey berik ústanatyny osy ekeui.  Biri – Jana jyl, ekinshisi – osy Jenis kýni. Jenis kýni Qyzyl alanda әskery parad ótkizu Putinning búljymaytyn dәstýri, ainymas saltyna ainalghaly qashan...

Biyl da sol dәstýrden ainyghan joq. Dóngelek data bolmasa da әskery sheru ótkizdi. Kremli iydeologiyasy ýshin búl sheru – әlemge aibat sheguding eng ontayly tәsili. Óndirisi ólimshi hәlde. Batys pen AQSh sanksiyasynan ekonomikasy esengiregen. Jalghyz seneri – әskeri, әskery óndirisi, qaru-jaraghy. Sony saudalaydy. 9 mamyr sayyn Qyzyl alangha býkil әskerin (ókilderin) shygharyp, «mine kórinder» deydi. Búl da agressorlyqqa tәn sipattyng biri ghoy.

Búryn múnday paradtargha Volodya aghaymen odaqtas, niyettes, tipti oghan kiriptar elderding basshylary biri qalmay baryp, qatysatyn. Qyzyl alandaghy paradty tamashalap, onan song alannyng artyndaghy alaugha gýl qoyatyn.

Biyl olay bolmady.  Kremliding shaqyrtuy jetken kóp elding basshylary Mәskeuge barmady. Qazaqstannan búrynghy preziydent Núrsúltan Nazarbaevtyng barghanyn bilemiz, әiteuir. Keudelerine georgiy lentasyn taqqan Kremliding kóp sheneunigining ishinde qazaqy naqyshtaghy kók taspany taqqan Núrsúltan Nazarbaev jýrdi.

Mәskeu kýni býginge deyin  neshe ret әskery parad ótkizdi? Onyng nesheuine Nazarbaev baryp qatysty? Tarqatyp jazayyq...

1945 jyly eng birinshi parad ótti.  Onan song 1965 jyly. Búl Mәskeude ótken ekinshi әskery parad. Jenisting 20 jyldyghyna arnalghan. Oghan Bolgariya, Kuba, Vietnam qatarly 12 memleketting basshylary keldi. 1985 jyl. Arada qyryq jyl ótkende Mәskeu ýshinshi ret әskery parad ótkizdi.

Osy uaqytqa deyin Mәskeu 29 ret әskery sheru ótkizgen. Jenisting 60 jyldyghy, 70 jyldyghy sekildi dóngelek datalarda ótken sheruge sheteldik basshylardy shaqyru Kremliding әdetine ainalghan. Mysaly, 1995 jyly Jenisting 50 jyldyghyna arnalghan sheruge antigitlerlik koalisiyanyng mýsheleri retinde Úlybritaniya premieri Djon Meydjor, Fransiya preziydenti Fransua Mitteran, AQSh liyderi Bill Klinton jәne Germaniya atynan GFR kansleri Gelimut Koli kelgen. Barlyghy 52 memleketting basshylary qatysqan.

Al Mәskeu ótkizgen әskery paradtardyng eng auqymdysy 2015 jyly boldy. Oghan 78 myng әsker qatysty. Mәskeuge parad tamashalaugha 31 memleketting basshysy keldi. Olardyng ishinde Núrsúltan Nazarbaev ta boldy. Al shaqyrtu alghan 50 sheteldik liyder Mәskeuge barudan bas tartty.

Ayta keteyik, Núrsúltan Nazarbaev Mәskeudegi paradqa qonaq retinde jii baryp túrady. Esimizge týskenin jazayyq, Nazarbaev 2005 jyly, 2010 jyly, 2015 jyly ótken Mәskeu paradynyng qúrmetti qonaghy boldy. Nazarbaev 2016 jyly da Mәskeuge bardy. Ol joly Nazarbaevpen birge sheteldik qonaq retinde amerikalyq boksshy Djeff Monson, amerikalyq kinorejisser Oliyver Stoun ghana qatysqan edi.

Nazarbaev Mәskeuge barghan jalghyz sheteldik «preziydent»

Al biyl she? Biyl Núrsúltan Nazarbaev Kremliding shaqyrtuyn qabyl alghan jalghyz sheteldik qonaq boldy. IYә, biyl Mәskeuge eshkim barghan joq.

Volodya aghaydyng baspasózin basqaratyn Dmitriy Peskovtyng aituynsha, biyl eshkimge shaqyrtu berilmegen. Sheteldik basshylargha keler jyly, Jenisting 75 jyldyghyna arnalghan әskery paradqa arnayy shaqyrtu taratylady eken.

Dese de, osyghan deyin eshqanday shaqyrtusyz-aq barghan sheteldik liyderler de boldy. Mysaly, 2016 jyly Núrsúltan Nazarbaev eshqanday shaqyrtusyz bardy. 2017 jyly Molodva liyderi Igori Dodon da Kremliding shaqyrtuynsyz barghan. Al 2018 jyly Serbiya preziydenti Aleksandr Vuchich pen Izrail premieri Binyamin Netanyahu Mәskeudegi «Bessmertnyy polk» sheruine qatysqan.

9 mamyr - Jenis kýni. Ekinshi dýniyejýzilik soghysta jeniske jetken Sovet armiyasynyng úlyqtalatyn kýni. Bizde de búl kýndi airyqsha atap ótu degen daghdy bar. Ekinshidýniyejýzilik soghysta qazaq dalasynan shyqqan, qazaqtan shyqqan, eren erlik jasaghan azamattar az emes. Jastary jýzge tayaghan, jýzden asqan sol azamattardyng birsypyrasy aramyzda jýr. Tiri jýr. Olar erlikpen qan keshti. Maydangha kirdi. Soghys kórdi. Sondyqtan olardyng batyrlyghy әspettelui kerek-aq. Mysaly, qazirgi uaqytta Qazaqstanda kózi tiri 1 425 maydanger qaldy. Odan bólek, Leningrad blokadasynda bolghan, tylda enbek etken, kanslagerlerde bolghan (kәmelet jasyna tolmaghan) tútqyndardy qosa eseptegende 87 myng ardager bar. Olargha biyl memleket budjetinen 2,6 milliard tenge materialdyq kómek qarastyrylghan. Ár oblys óz ardagerlerine birjolghy aqshalay kómek te kórsetti. Aldy 500 mynnan, arty 150 mynnan ýlestirdi.

Parad qúny – 210 mln rubli

Mәskeudegi paradqa qayta oralayyq. Biyl Kremli әskery parad ótkizu ýshin 210 million rubli shyghyndapty.

Jogharyda aitqanymyzday, Kremli ýshin Jenis parady – propoganda qúralyna ainalghan. Qazir kóptegen sheteldik liyderler Mәskeu shaqyrghan múnday paradtargha barmaydy. Sebebi, bireu ghana. Resey әlem ýshin agressor el.

Oliver Bilger deytin nemistildi jurnalisting jazghanynday-aq, búl data – maqtanugha túrarlyq basqa esh sebep (ekonomikada, injiyneriyada, IT salasynda, ghylym men bilim de t.b.) qalmaghan elder ýshin óz-ózderine senim izdeytin, kónil júbatatyn jalghyz kýn.

Al shyndap kelgende, Jenis kýnin Kremli óz propogandasyna paydalanyp keledi. Ol ras. Mәskeu jyl sayyn parad ótkizedi. Qyzyl alangha keletin soghys ardagerleri jyl sayyn azayyp, әskery apparattar, úshaqtar, tankiler t.b. kóbeyip keledi.

Keshegi Jenis parady qúddy súm soghystyng zúlmatyn kórgen qart maydangerlerdi emes, Resey biyligin, Putin әskerining «qúdirettiligin» úlyqtau prosessi ispetti. IYә, búl - Kremliding iydeologiyasy! Búl - Putin agressiyasy! Al biz sol Kremli iydeologiyasynyng yqpalyn óz elimizde-aq, kórip-bilip jýrmiz... Keshegi Elordada ótken «Bessmertnyy polk» aksiyasy sonyng aighaghy!

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz