Жердің тоңы жібіп, бәйшешек гүл атқан шақта күллі түркі халқы Жаңа жылын атап өтеді. Әдетте, Жа­ңа жыл дегенде көздің жауын алар жарқ-жұрқ еткен шамдар мен сұлу қыздай сыланған әсем қала елестейді. Тәуелсіздік күнімен қабат­­тасып келетін Григориан күн­тізбесінің Жаңа жылын бүкіл халық болып атап өтеміз. Тіпті, бір ай бойы жаңа жылдың дүрме­гіне еріп, сыйлық іздеп, әуре-сарсаңға түсу - қанымызға сіңген әдетке айнал­ды. «Қазақ елінің азат­тығына қол жеткізген күні Жаңа жылдың көлең­кесінде қалды» деп талай шам­дандық та. Бірақ уәжі­мізге құлақ түріп, «сенікі дұрыс» деген бір жан­ды байқасайшы.

19.03.2013

«Ит үреді, керуен көшеді» дегендей жыл сайын желтоқсан айында уәж айты­лады, бірақ келер жылы Жаңа жыл­дың дабы­расына еріп, бәріміз тағы да Аязатаны күтеміз. Байқап отырсақ, көктемнің алғашқы айында тойланатын әз-Наурызға біз дәл Жаңа жылдағыдай дайындалмайды екенбіз. Айналаңызға зер салып көріңізші, жарқылдаған шам, алаулаған от не­месе атылған отшашу көрдіңіз бе? Оны қойыңызшы, мекеме сыртында «Ар­мысың, әз-Наурыз» деген қарапайым сөзді де байқай алмайсыз. Ал қыстың көзі қырауда, желтоқсанның алғаш­қы күнінде-ақ «Жаңажылдық шыр­шаны жағу» деген жасанды мерекені той­лап, бір ай бұрын қаланың әрбір мекемесі­нің сырты келер жылды жазып, тіпті сол жылдың белгісінің суретін салып қояды. Әр жерден тарсылдаған от­шашудың үнін естисіз. Григориан күнтізбесі аз болғандай, 13-қаңтарда еріккен һәм желіккен жастар «Старый Новый год» деп дабырлатады, одан Қытай күнтізбесі бойынша тағы бір Жа­ңа жылын атап өтеді. Сол тарсылда­ған отшашуыңыз желтоқсаннан бастау алып, ақпанның орта шеніне дейін жалғасады.

Бүгін наурыз айының 19-жұлдызы. Бір-екі күнде әрбір аулаға әз-Нау­рыз кіреді. Ал дайындықтың иісі де сезілмей­­ді. Күн мен түннің теңелер шағына са­наулы уақыт қалса да, базбіреулер «Нау­рызды тойлау шариғатқа қайшы ма?» деген сұрақ қойып, елдің есін шыға­рып жүр. Ол ол ма, еліміздің солтүстік ай­­мағын қазақтың Жаңа жылы емес, сла­вян­ның «масленницасы» жайлап алды.  Тіпті Павлодарда «Широкая Маслен­ница» атты жаппай қыдыру мерекесі аталып өтті. Жүзден астам павлодар­лық құбыжық бейнесіндегі қысты орта­ға шығарып, өртеп мәз-мейрам болды.

Яки «алты ай қыстан аман шықтық» деген ишара еді бұл. Әлгі «Масленница­ны» Қазақстан халқы бір апта бойы тойлады. Орталық алаңға жиналып, ән айтып, би билеп, жалпыхалықтық сипатта аталса, аталған мерекеге ха­лық­тың дайындалғаны белгілі. Әри­не, мерекенің көп болғаны жақсы. Аспанымыз күлкі мен думанға бөленсе несі айып?! Дегенмен, барша қазаққа ортақ мереке, түркі халқының жаңа жылы әз-Наурыз мән-мағынасыз ұсақ мерекенің көлеңкесінде қалмай ма? Жалпы, біз жат мерекені тойлап, өз­ге елдің, өзге халықтың дәстүрін өз ор­тамызға сіңіруге шеберміз. Содан не ұтарымыз бар біздің?

Қит ете қалса «Григориан күнтізбе­сі бойынша Жаңа жылды қарсы алу - Ке­ңес Одағының сүйекке сіңірген таңба­сы. Сондықтан халықтың санасына құйылған мереке бұл» деп ақталамыз. Оған таласымыз жоқ. Бірақ егер біз ел болып Наурызға бір ай бұрын дайын­далып, әз-Наурыз басталды деп көктем­нің алғашқы күні жарияға жар салып, теле­экрандарымыздан әдет-ғұрып, салт-дәстүр, Наурыз мерекесінің мағы­насы мен мәнін халыққа насихатта­сақ, ұлттық мерекенің ұлылығын сезінер ме едік?!

Әйгерім БАҚЫТҚЫЗЫ

"Айқын" газеті