Сіздерге Климат және ғылым репортері Джорджина Рэннард зерттеуіндегі бізге бейтаныс осы бір деректі ұсынамыз. Ғалымдар шамамен 4000 жыл бұрын Сомерсеттегі «ерекше зорлық-зомбылық» шабуылының салдарын анықтады, бұл кезде кем дегенде 37 адам сойылып, құрбан болған.

Бұл мамыражай шақ саналатын Англияның ерте қола дәуірінде анықталған адамдар арасындағы ең үлкен зорлық-зомбылық оқиғасы еді.

Қаза тапқандардың сүйектерін 1970 жылдары үңгір қазушылар тапқан. Сарапшылар оларды тарихқа дейінгі шабуылшылар 15 метрлік оқпанға лақтырған деп санайды.

Оксфорд университетінің профессоры Рик Шультингтің айтуынша, қырғын ашулы «кек алуға деген ұмтылыспен» туындаған болуы мүмкін және оның салдары «ұрпақ бойына қайталанса керек». Оның сөзінше, құрбандарды «адамгершіліктен айыру» және «азаппен қорлау» үшін ырым ретінде жеген болуы мүмкін.

Сомерсет штатындағы Мендип Хиллсіндегі Чартерхаус Уоррен деп аталатын үңгірлер жүйесінен табылған 3000-ға жуық сүйек сынықтарын археологтар тобы талдады. Олардың пайымдауынша, кем дегенде 37 адам қайтыс болды, оның ішінде ерлер, әйелдер мен балалар да бар. Жасөспірімдер мен егде жастағы балалар зардап шеккендердің жартысына жуығын құрады.

Қола дәуірінің басында Ұлыбританиядағы ауылдар шамамен 50-ден 100-ге дейін адамнан құралған, сондықтан сарапшылардың пікірінше, бұл бүкіл дерлік бір қауымдастықтың жойылуы болуы мүмкін.

Ұлыбританиядағы қола дәуірі біздің эрамызға дейінгі 2500–2000 жылдардан б.з.д. 800 жылға дейін жалғасады. Адамдар егіншіліктің жаңа әдістерін жасап, ірі және тұрақты шаруашылықтар құрады. Аталған сүйектердегі қырылған және кесілген іздер шабуылдаушылар өз құрбандарын тас құралдарды пайдаланып жүйелі түрде бөлшектеп, жеп қойғанын көрсетеді. Профессор Шультинг: «Егер біз жануарлардың сүйектерінен бұл белгілерді көрсек, олардың сойылғанына күмәнданбас едік», - дейді.

Ғалымдар шабуыл жасағандардың қалдықтарды аштықтан жегеніне сенбейді, өйткені фрагменттер жануарлардың сүйектерінің жанынан табылды, бұл азық-түліктің жеткілікті екенін көрсетеді. Мәйіттерді кең көлемде бөлшектеу - осы дәуірдегі алғашқы құжатталған оқиға. Бұл сарапшылардың аталған зорлық-зомбылық қарым-қатынастардың өрескел бұзылуынан туындаған деген пайымға әкеледі.

Профессор Шультинг: «Адамды біржола құрту, оны бөлшектеу, ашу, қорқыныш пен реніштен туындаған жағдайда ғана жасайтын әрекет сияқты көрінеді», - дейді. «Бұл кісі өлтіруші маньяктардың әрекеті емес. Бұл басқа қауымдастыққа осылай істеу үшін жиналған адамдар қауымдастығының істегені», - дейді ол сөзін сабақтай келе. Мүмкін, шабуылға ар-намыс мәдениеті себеп болған шығар.

Сарапшылар әдетте ерте қола дәуіріндегі Англия ерекше зорлық-зомбылық болмаған деп есептейді, өйткені қақтығыстың өте шектеулі белгілері бар екені анық. Сол кезде өмір сүрген қауымдастықтардың өздерін қорғауға қажетті семсер немесе бекіністер сияқты қару-жарақ туралы ешқандай дәлел жоқ. Профессор Шультингтің айтуынша, бұған дейін сол кездегі зорлық-зомбылық шабуылдарының 10-ға жуық құрбаны ғана табылған. Ғалымдар мұның бір реттік шабуыл болатынына сенбейтінін айтады.

Дүйсенәлі Әлімақын

Abai.kz