Монархиялық капиталдың құрылу кезеңдерінің этаптары

1. 1. кезең 1991-1997 жылдар

1991-1997 жылдары билікте капиталистер тобы болды.

Қазақстандағы бүгінгі таптар 1991 жылдан бастап құрыла бастады. Осы жылдан бастап 1997 жылға дейін елдің жетекшісі капиталистер тобына үміт артты. Неліктен деген сұрақты шешу керек?

Оның екі себебі болды.

Бірінші себебі, осы жылдары бірыңғай орталықтанған шешімдер қабылданған жоқ, сондықтан не шығару керек? Қайда шығару керек? Қаншаға сату керек? Және т.б. сұрақтар туындай бастады, бірақ не істеу керек екенін аз адамдар ғана түсінді. Тек қана капиталистер мұндай аласапыранды жағдайда шешімдер таба білді. Олар Қазақстан тауарларын шетелге сатуды және басқа елдерге тауарларды жеткізуді, ел аумағы бойынша тауарларды сатуды және жеткізуді қысқа мерзім ішінде жөнге келтірді.

Монархиялық капиталдың құрылу кезеңдерінің этаптары

1. 1. кезең 1991-1997 жылдар

1991-1997 жылдары билікте капиталистер тобы болды.

Қазақстандағы бүгінгі таптар 1991 жылдан бастап құрыла бастады. Осы жылдан бастап 1997 жылға дейін елдің жетекшісі капиталистер тобына үміт артты. Неліктен деген сұрақты шешу керек?

Оның екі себебі болды.

Бірінші себебі, осы жылдары бірыңғай орталықтанған шешімдер қабылданған жоқ, сондықтан не шығару керек? Қайда шығару керек? Қаншаға сату керек? Және т.б. сұрақтар туындай бастады, бірақ не істеу керек екенін аз адамдар ғана түсінді. Тек қана капиталистер мұндай аласапыранды жағдайда шешімдер таба білді. Олар Қазақстан тауарларын шетелге сатуды және басқа елдерге тауарларды жеткізуді, ел аумағы бойынша тауарларды сатуды және жеткізуді қысқа мерзім ішінде жөнге келтірді.

Сөйтіп олар, қандай тауарлардың өндіруін қалпына келтіру және сақтап қалу туралы шешім қабылдады. Олар, сұраныс көп болған тауарларды өндірумен қатар, шетелден тасымалдай бастады. Айтып кететін жайт, сол тауарларды өндіру кезінде капиталистер осындай әрекеттер жасау арқылы қоғамның игілігі туралы мүлде ойламады. Олар өздерінің жеке бастарының қамын, өзіндік қорды қайтіп ұлғайтсам деп қана ойлады. Бірақ, капитализм заңы, адамдарға қажетті тауар мен қызмет түрін ұсыну арқылы ғана қорды ұлғайтай алатыны белгілі. Өзге жағдайда капиталист ерте ме, кеш пе, әйтеуір, құлдырау шегіне жететіні айқын.

Екінші себебі, бұрынғы социалистік идеология жеңіліс тапқан жағдайда, жаңадан жеңген идеологияның өкілдері сол капиталисттер болды. Бұл қажетті платформа идеологиялық тұрғыдан қарағандa, жаңа пайда болған капиталистерге қысқа уақыт ішінде қоғамдағы билікті өз қолына шоғырландыруына жағдай туғызды. Eгер 1997 жылдан кейін, қазіргі басқарушы, капиталистерге деген сенімін әрі қарай жалғастырып, соңында билікті солардың қолына табыс еткенде, бұл жағдай былайша аяқталар еді. Сонда ол экономикалық тұрғыдан капиталистерді, алғашқы жинаған қорларын ұлттық өнеркәсіп пен ауылшаруашылығына жұмсауға мәжбүр ететін еді, ал шикізаттан түсетін ұлттық табысты өндірісті қайта қаруландыруға, аймақтық тауар өндірушілерге тура және қосымша субсидия ретінде жіберуге жұмсалатын еді. Бұл жағдайда Қазақстан Оңтүстік Корея, Сингапур, Малайзия сияқты мемлекеттердің жолымен бағыт алатын еді, ал біздің жетекшіміз Мұстафа Кемал, Ли Куан Ю, Мохатриха Мухамад сияқтылардың қатарында болар еді. Бірақ сонда да, монархиялық капитал жүйесін құруға бет бұрылды.

2.2. кезең 1997-2002 жылдар

Монархиялық капитал мүшелері өте аз (бірнеше жанұядан көп емес), сондықтан монархиялық капиталдың жүйесін құруда, көп санды таптардың көмегі қажет. Осы кезде Монархиялық капитал қандай тапқа сүйене алады? Ол, тек кана адамдарға шынайы билік жүргізе алатын таптарға сүйенеді. Адамдарды жақсы билей алу қабілетіне қандай таптар ие? Бұл екі тап. Әрине, - капиталистер мен бай-шенеуніктер. Мысалы, капиталист зауыттың иесі ретінде өзінің қызметкерлеріне бұйрық беру мүмкіндігіне ие, сондай-ақ милиция бастығы немесе әкім де осындай мүмкіндікке ие. Аталған екі тапқа да бірдей сүйенуге бола ма? Жоқ, әрине болмайды.

Оның екі себебі бар.

Бірінші себебі, капилалистер, бай-шенеуніктер үшін таптырмайтын асыраушы тап болып табылады, бұл екі тап - антогонистер. Екінші себебі, Монархиялық капиталдың және капиталисттердің негізгі мақсаты мен қызығушылықтары әртүрлі, соған қарамастан олар екеуі бірігіп бай-шенеуніктерге қарсы шыға алады. Сондықтан Монархиядық капитал сүйеніш ретінде бір ғана тапты таңдайды. Бұл, әрине,  бай-шенеуніктер. Неге? Адамдарды капиталисттермен тең билейтін шенеуніктер Монархиялық капиталдың берген бұйрықтарын орындамайтын болса, оларды жұмыстан босатып, орнына бұйрықтарын орындайтын өзге біреуді қоюға болады. Ал, капиталистті орнынан босата алмайсын, өйткені, оның күші оның қызметінде емес, оның күші оған тиесілі өндіріс жабдықтарында. Олардың активтерін де алып қоюға болады, бірақ оны алып қойғаннан кейінгі басталатын шуы мен машақаты, бай-шенеунікті жұмыстан босатуға қарағанда әлде қайда көп болады. Сондықтан, монархиялық капитал заң шығару мен құқықты қорғау тәжірибесін енгізуге, «әрбір басатын қадамыңа» шенеуніктің рұқсатын алуға мәжбүрлеуге бет бұрды.Бұл Монархиялық капиталдың байларға қолдау көрсетуде төлемі және бай-шенеуніктерге сүйенетін бастапқы құрылым жүйесінің қалыптасуының басталу кезеңі.

ҚДТ құрылуы капиталистердің осы құрылым жүйесімен күресуге әрекеті болды, олар бай-шенеуніктер мен Монархиялық капиталдың күшіне қарсы дайын болмағандықтан, жеңіліс тапты.

Енді  осы суреттеп отырған кезеңнің басынан бастап аяғына дейін Қазақстандағы барлық таптардың жағдайын қарастырайық. Таптар туралы мәліметтерді біз 2001 жылдан бастап келтіреміз, өйткені, Қазақстанның статистикалық қызметі тек қана осы кезден бастап адамдардың табыс деңгейі мен бұл таптарға кіретін адамдардың санын шамамен бағалауға болатын мәліметтерді жариялай бастады.

«Дана жол ынталы тобы»

«Абай-ақпарат»

Жалғасы бар