Beysenbi, 19 Qyrkýiek 2024
Sanlaq 1808 1 pikir 4 Mausym, 2024 saghat 13:35

VIII chempionat. 1988. «Ghasyr goly» jәne ghalamat futbol

Kollaj: Abai.kz

Basy: Keshigip tughan keremet

Jalghasy: I Chempionat. 1960. Kenes futbolynyng altyn dәuiri

Jalghasy: II Chempionat. 1964. «Qyzyl furiyanyn» túnghysh tabysy

Jalghasy: III chempionat. 1968. Teris týsken «tenge»

Jalghasy: IV chempionat. 1972. Almansha arman-komanda

Jalghasy: V chempionat. 1976. Segiz saghatqa sozylghan turniyr

Jalghasy: VI chempionat. 1980. Nemisterding ekinshi altyny

Jalghasy: VII chempionat. 1984. Miysheli Platiny festivali

Parijdegi tarihy jenis

Fransiyadaghy qúrlyq dodasynyng óte joghary dengeyde ótkenin osynyng aldynda әngimelegenbiz. 1988 jylghy Europa chempionaty úiymdastyryluy men oiyndarynyng tartystylyghy jaghynan aldynghysynan asyp týspese, kem bolghan joq. Stadiongha jinalghan kórermender jóninen Batys Germaniyadaghy dop dodasy tipti rekord jasady – múnda әr oiyndy orta eseppen 62 mynnan astam adam tamashalady! Búl joly da chempionatqa qatysushylardyng sany 33 boldy. Olar irikteu satysynda, әdettegidey, 7 topqa bólinip syngha týsti. Top jenimpazdary Qart qúrlyqtyng futbol toyyn túnghysh úiymdastyryp otyrghan Germaniya Federativtik Respublikasy (GFR) qúramasymen birge aqtyq synda kýsh synasar ýzdik segizdik týzdi.

Irikteu kezenining basty sensasiyasy – sol kezdegi Europa chempiony Fransiya qúramasynyng finaldyq turnirge shygha almay qaluy boldy. Múnyng eki sebebi bar edi: birinshisi – «ýshjolaqtylar» sapynda buyn almasu prosesi jýrip jatty. Fransuzdardyng osyghan deyingi iri tabystaryn (1984 jylghy altyn kubok pen odan eki jyl keyin ótken әlem chempionatynyng qola jýldesin) qamtamasyz etip kelgen anyz-újym birtindep ydyray bastady. Meksikadaghy dýniyejýzilik dodadan song komandanyng ýsh birdey ýzdik oiynshysy – Maksim Bossi, Alen Jiyress jәne Dominik Roshto últtyq qúramamen qosh aitysty. Miysheli Platiny men Jan Tigana da eki-ýsh irikteu oiynynan song sonday sheshimge kelip, butsysyn shegege ildi. Ekinshi sebep – 1986 jyly Kubok iyelerining kubogyn jenip alghan kiyevtik dinamoshylardan jasaqtalghan KSRO qúramasynyng tanday qaqtyrar tamasha oiyny edi. Valeriy Lobanovskiyding shәkirtteri birde-bir oiynda útylmay, 3-topta birinshi oryndy aiqyn basymdyqpen jenip aldy. Ásirese olardyng Parijding tórinde fransuzdardy 2:0 esebimen (goldardy Igori Belanov pen Vasiliy Ras soqty) tize býktirui júrty eleng etkizgen oqigha boldy. Búl jerde mәsele esepte emes, kenes futbolshylary kórsetken kelisti oiynda edi. Ertenine jergilikti «Ekiyp» gazetining «qonaqtardyng paradta jýrgendey emin-erkin qimyly jәne «pa, shirkin!» degizerlik sәndi óner kórsetkeni sonday, chempiondyqty bizden osylar tartyp alatynday әser qaldyrdy» dep jazuy tegin bolmasa kerek.

Jankýierler qaqpashynyng basyn jardy

Basqa toptardyng bәrinde birinshi oryn ýshin talas songhy turgha deyin jýrip jatty. 1-topta Venadaghy sheshushi matchta avstriyalyqtardy úta almaghan (0:0) rumyndar sol kýni Albaniyany 5:0 esebimen jengen Ispaniyagha jol berdi. Osynyng aldyndaghy qúrlyq dodasynda masqaragha úshyraghan italiyalyqtar synnan qorytyndy shygharyp, búl joly búrynghy bapker Enso Bearzottyng kóp jyl boyy kómekshisi bolghan maman Adzelio Vichiniyding jetekshiligimen 2-toptyn layyqty jenimpazy atandy. Búl toptaghy óte kýshti Portugaliya qúramasyn... óz futbol federasiyasy әlsiretip tastady: Manuel Bentu, Fernandu Gomiysh, Karlush Manuel syndy tәjiriybeli hәm tanymal oiynshylardy Meksikadaghy dop dodasynda «últ futbolynyng abyroyyn týsirdi» dep aiyptap, qúramadan mәngi-baqy (!) alastady. Aldynghy qúrlyqtyq dodagha bara almaghan Angliya da búl joly 4-topta qarsylastarynyng birin ongha, birin solgha laqtyryp, finaldyq turnirge tamasha kórsetkishpen (5 jenis, 1 teng oiyn, dop aiyrmasy 19:1!) shyqty.

5-topta tap osynday ghalamat nәtiyje kórsetken Gollandiyanyng negizgi qarsylasy... óz jankýierleri boldy. 1974 jyly «qyzghaldaqtar eli» qúramasyn әlem chempionatynyng finalyna alyp shyqqan әigili bapker Rinus Miyhels búl joly da óte myqty komanda jasaqtaghan edi. Rotterdamda Kiprdi qabyldar sәtte olar búl oiynnyng eng sheshushi kezdesu bolaryn bilgen joq. Biraq sәl bolmaghanda jankýierler óz komandasyn jerge qarata jazdady. Oiynnyng 4-minutynda olardyng biri qonaqtardyng qaqpashysy Haritugha shisha laqtyryp, basyn jardy. Bayghústy stadionnan birden auruhanagha alyp ketti. Miyhels shәkirtteri qauqarsyz qarsylasyn 5:0 esebimen útyp jatqanda, jankýierlerding biri qonaqtardyng qaqpasy manyna jarylghysh zat laqtyryp, stadiondy kók týtinge kómdi. Keyin anyqtalghanynday, bomba tayau jerde jarylghandyqtan, kiprlik qosalqy qaqpashy auyr jaraqat alypty. Zәresi úshqan qonaqtar matchty әri qaray jalghastyrugha әreng kóndi. Qorytyndy esep – 8:0.

Alayda kiprlikter qatty ashulansa kerek, oiynnan song UEFA-gha shaghym týsiripti. Europa futboly marqasqalarynyng ertesine shygharghan sheshimi gollandyqtardy esinen tandyra jazdady – olargha 0:3 esebimen tehnikalyq jenilis jariyalanypty! Múny estigen grekterding jýregi quanyshtan jarylugha shaq qaldy: demek, songhy turdaghy Grekiya – Gollandiya matchynda olar kez kelgen eseppen jense bolghany, GFR-ge barar biylet alaqangha ózi kelip týspek! Degenmen Gollandiya futbol federasiyasy qayta-qayta aryzdanyp jýrip, sheshimdi sәl júmsartty – endi Miyhelsting jigitteri Kiprmen qayta oinaytyn boldy jәne match qanyraghan bos stadionda ótkizildi (4:0 esebimen gollandyqtar jendi).

Múnday «tragikomediyanyn» janynda qalghan eki toptaghy oqighalar barysy balanyng oiyny ispetti edi. Áytse de, 6-toptan ozyp shyqqan dat komandasynyng alty oiynda bar-joghy 4-aq (!) dop soqqanyn, al 7-topta songhy turdaghy Bolgariya – Shotlandiya matchynyng 88-minutyna deyin aqtyq syngha beriler jalghyz joldama alang iyelerining qolynda túrghanyn, tek oiyn bituge eki minut qalghanda qonaqtardyng jartylay qorghaushysy Gary Makallister esep ashyp, әlgi biyletti... irlandyqtargha ústata salghanyn aita ketuge tiyispiz.

«Ghasyr goly»

GFR-de ótken finaldyq turnirding oiyndary óte mazmúndy boldy. «A» tobynda mamandardy Italiya qúramasynyng ayaq alysy sýisintti. Dodanyng betashar matchynda olar alang iyelerinen anaghúrlym basym oinady. Esepti shabuylshy Roberto Manchiny ashty. Batysgermandyqtar tek ózderine tәn erekshe erik-jigerding jәne... aghylshyn tóreshisi Keyt Hakketting shekten tys prinsipshildigining arqasynda ghana tarazy basyn tenestire aldy. Ol «skuadra adzurranyn» qaqpashysy Valiter Dzengany sol kezdegi «dopty ústaghan song tórt qadamnan artyq qimyl jasaugha bolmaydy» degen erejeni búzdy dep sheship, aiyp alanynyng ishinen erkin aiyp soqqysyn belgiledi. Múnday mýmkindikti Andreas Breme mýlt jibergen joq. Sóitip, ózara itjyghys týsken myqtylar toptaghy basqa qarsylastaryn kezek-kezek jenip shyghyp, jartylay finalgha joldama aldy. Turnirdi Ispaniya da jaman bastamap edi, alayda olar alghashqy kezdesude Daniyany jengenimen, top kóshbasshylaryna shamasy kelmedi.

«V» tobynda altyn jýldeden basty ýmitkerlerding biri sanalghan Angliya qúramasy ýsh oiynda birde-bir úpay ala alghan joq! Soghan qaramastan aghylshyndardyng oiyny nashar boldy dep taghy aita almaysyz. Bas bapker Bobby Robsonnyng «Jigitterime ókpeleytin jónim joq, olar baryn saldy» deui tegin emes. Olar barlyq matchta da oiyn tizginin óz qoldarynda ústady, gol soghugha talay mýmkindik aldy, biraq әiteuir sәti týspedi. Golland shabuylshysy Marko van Basten túmandy Alibionnan kelgen «joly bolghysh jigitterdi» ýsh ret renjitti (búl – aghylshyn qúramasynyng qaqpasyna engen tarihtaghy ekinshi het-trik edi, alghashqysyn 1953 jyly vengr oiynshysy Nandor Hiydegkuty soqqan eken). KSRO futbolshylarymen oiynda «úshqyr gollandyq» qosalqy qúramda otyrghan bolatyn, sodan ba, әlde Miyhels kenes komandasyn onsha mensinbey oinady ma, әiteuir saq ta sauatty qorghana bilgen Lobanovskiyding shәkirtteri azuly qarsylasyn 1:0 esebimen útyp ketti. Songhy turda aghylshyndardy 3:1 esebimen tize býktirgen KSRO qúramasy әlgi jenisting kezdeysoq emestigin dәleldedi.

Jartylay finalda GFR men Gollandiya, KSRO men Italiya kezdesti. Áuelgi match atalmysh komandalardyng mәngi úmytylmas beldesuining – 1974 jylghy әlem chempionaty finalynyng kerisinshe kóshirmesindey boldy. Búryn gollandyqtar penalitiyden esep ashsa (Yohan Neeskens), búl joly alghashqy goldy 11 metrlikten nemister soqty (Lotar Matteus). Ol kezde tarazy basyn nemister penality arqyly tenestirse (Pauli Braytner), búl joly gollandyqtar da sóitti (Ronalid Kuman). Taghy bir úqsastyq: sheshushi goldy taghy da jenimpazdyng sapyndaghy bas mergen (ol kezde Gerd Muller, qazir Marko van Basten) qaqpagha engizdi. Esep 89-minutqa deyin 1:1 bop túrdy da, júrt «qosymsha uaqyt belgilenetin boldy-au» degenshe bolghan joq, van Basten sol qaptaldan tastalghan dopty qúlap bara jatyp qaqpagha baghyttap ýlgerdi!

Ekinshi kezdesude Lobanovskiy tehnikalyq sheberligi men komandalyq oiyny kóz sýisindiretin italiyalyqtargha ózining basty qaruy – pressing pen qúiynday jýitkigen jyldamdyqty qarsy qoydy. Áytpese mamandar birauyzdan «osy chempionattaghy kemshilik ataulydan ada, eng keremet komanda» dep baghalaghan «skuadra adzurramen» ashyq futbol kórsetip taytalasugha KSRO qúramasynyng shamasy kelmeui de mýmkin edi. Áriyne, qarsylas ta jasyl alannyng әr metri ýshin teketireste birden keyin shegine qoyghan joq, degenmen birte-birte olardyng sharshau bilmeytin kenes futbolshylarynyng tegeurinine shydamaytyny bayqala bastady. 61-minutta Aleksey Mihaylichenkodan pas ala sala Italiyanyng aiyp alanyna úmtylghan onqay oiynshy Gennadiy Litovchenko doptyng «tebuge qolaysyz» sol ayaghyna kelip qalghanyna qaramastan, tezdetip qaqpagha baghyttap edi, qarsy shyqqan qaqpashy Dzenga ony keri qaytaryp, kiyevtik dinamoshynyng dәl ong ayaghyna ynghaylap berdi: qúshyrlana tebilgen dop kózdi ashyp-júmghansha torda tulap jatty. Eki minuttan song sol qanatpen qústay úshqan Aleksandr Zavarov ortadan oza shapqan Oleg Protasovqa tamasha pas tastady: shabuylshy dopty búghan qarsy jýgire shyqqan qaqpashydan asyra teuip, matchtyng taghdyryn sheshti. Bir ókinishtisi, osy oiynda ekinshi eskertuin alghandyqtan ortalyq qorghaushy Oleg Kuznesov finalgha qatyspaytyn boldy (ol kezde irikteu matchtaryndaghy sary qaghazdar finaldyq turnir aldynda joyylmaytyn).

Turnirding bastapqy oiynyndaghy sәtsizdikten sәl sekem alyp qalsa kerek, finalda gollandyqtar óte saq oinady. Tipti alghashqy jarty saghatta alanda bir-aq komanda – KSRO qúramasy ghana oinap jatqanday әser qaldyrdy. Ókinishke qaray, olar sol basymdyghyn naqty nәtiyjege ainaldyra almady. Al 35-minutta Kuznesovsyz qalghan qorghanys syr berdi: Olegting ornyn basqan Sergey Aleynikov Ruud Gullitke «iye» bola almay qaldy da, Gollandiya qúramasynyng kapitany jaqyn jerden baspen úryp, esep ashty. Ekinshi taymda van Basten ózining әigili «ghasyr golyn» (Frans Bekkenbauerding sipattamasy) soqty: Ary Murenning әueletip bergen pasyn ong qaptalda, qaqpagha tym qighash túryp qabyldaghan ol dopty jerge týsirmesten ghalamat soqqymen Rinat Dasaev qorghaghan qaqpanyng toryn býlk etkizdi! Biraq Lobanovskiyding jigitteri ense týsirgen joq, tynbay shabuyldaumen boldy. Bir Belanovtyng ózining ýsh gol soghugha mýmkindigi boldy: alghashynda gollandyqtardy Hans van Brekelen qútqardy, ekinshisinde bes metrden tebilgen dop baghanagha tiyip, keri serpildi, ýshinshisinde qaqpashy penalitiydi ústady...

Oyynnan song GFR-ding «Kikker» jurnaly «KSRO qúramasy HHI ghasyrdyng futbolyn kórsetti» dep aghynan jaryldy. Túnghysh ret Europa chempiony atanghan Gollandiya komandasy da mamandardan az maqtau estigen joq. Qaqpashy Hans van Brekelen, qorghaushylar Frank Raykaard, Ronalid Kuman, Adry van Tiggelen, Barry van Aerle, jartylay qorghaushylar Ary Muren, Yan Vouters, Ruud Gulliyt, Ervin Kuman, shabuylshylar Marko van Basten, Geralid Vanenburg jәne basqalar golland futbolyna alghashqy (jәne әzirge songhy) «Kýmis qúmyrany» alyp berdi.

VIII EUROPA ChEMPIONATY

(1988 jyl, GFR)

Finaldyq turnirde 15 match ótkizilip, 34 dop soghyldy (bir oiyngha orta eseppen – 2,27). Mergen futbolshy: van Basten (Gollandiya) 5 dop.

«A» toby

GFR – Italiya – 1:1, Daniya – Ispaniya – 2:3, GFR – Daniya – 2:0, Italiya – Ispaniya – 1:0, GFR – Ispaniya – 2:0, Italiya – Daniya – 2:0

  1. GFR 3 5:1    5
  2. Italiya 3 4:1    5
  3. Ispaniya 3 3:5    2
  4. Daniya 3 2:7    0 

«V» toby

Angliya – Irlandiya – 0:1, Gollandiya – KSRO – 0:1, Angliya – Gollandiya – 1:3, Irlandiya – KSRO – 1:1, Angliya – KSRO – 1:3, Irlandiya – Gollandiya – 0:1

  1. KSRO 3 5:2    5
  2. Gollandiya 3 4:2    4
  3. Irlandiya 3 2:2    3
  4. Angliya 3 2:7    0

Jartylay final

GFR – Gollandiya – 1:2, KSRO – Italiya – 2:0

FINAL

GOLLANDIYa KSRO 2:0

25 mausym. Munhen. «Olimpiashtadion». 62 770 kórermen. Tóreshi Votro (Fransiya).

Gollandiya: van Brekelen, van Aerle, R.Kuman, Raykaard, van Tiggelen, E.Kuman, Vouters, Gulliyt, Muren, Vanenburg, van Basten.

KSRO: Dasaev, Demiyanenko, Hidiyatulliyn, Aleynikov, Ras, Litovchenko, Mihaylichenko, Gosmanov (Baltacha, 68), Zavarov, Protasov (Pasuliko, 71), Belanov.

Goldar: Gulliyt, 35 (1:0), van Basten, 53 (2:0).

62-minutta Belanov penality sogha almady.

Eskertu alghandar: Demiyanenko, Litovchenko, Hidiyatulliyn, Vouters, van Aerle.

Sәken Sybanbay

Abai.kz

1 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2384