Dýisenbi, 28 Qazan 2024
Dәstýr 11790 0 pikir 18 Tamyz, 2014 saghat 12:55

MEShIT – JANAZA ShYGhARATYN ORYN EMES

 

Meshit pen jerleu rәsimderining aiyrmashylyghy

qanday boluy qajet?

 

 

 «Árbir isting atqarylar orny,

әrbir sózding aitylar jeri bolady»

Múhammed payghambar (s.gh.s.)

 

«Sana sauyqpay adam sauyqpaydy,

Adam sauyqpay qogham sauyqpaydy»

Ábu Nasyr Ál Farabiy

 

 

    Búl oi-pikirding tuyndauyna sebep bolghan Áuezov Ábilda Erghaliyúlynyng «Jaratushynyng sózi býkil adamzatqa» atty kitaby. Atalghan kitaptyng әrbir taqyryby qazirgi qoghamymyzdyng órkeniyetti ruhany damuyna jәne uaqyt talabyna say negizdele otyryp jazylghandyghyn bayqadyq.  Osy kitaptyng «Meshit – qúlshylyq orny» taqyrybyn oqy otyryp, mynany aitqymyz keldi.

Múhammed payghambarymyz(s.a.s) Mekkeden Mәdinagha qonys audarghannan keyin  qúdaygha qúlshylyq etetin oryn - meshit saldy.

 Islam tarihyna kóz jýgirtsek. Adamzattyng eng songhy elshisi Múhammed payghambar qasiyetti meshitte Qúran ayattaryn basshylyqqa ala otyryp, boyyndaghy asyl qasiyetterin ýmmetine ýlgi-ónege qylyp, qogham qúrylymynyng negizin qalap, kýndelikti tirshiligimizdegi ómir sýru ereje zandylyqtaryn jәne sol qoghamnyng damu jaghdayyn bir Allanyng atymen nasihattap, basshylyqqa alyp, basqaryp otyrghan.

Al, qazirgi uaqytta elimizde halyqqa qyzmet jasap jatqan meshitterimizding júmysy men maqsaty qanday? Jalpy halyqtyng kópshiligi meshit, imam, moldalardy qazaly jaghdaylarda jәne as,qúdayylarda ghana qajet etetindigin jasyra almaymyz.

Negizinde, meshit – janaza, as,qúdayy, qazanyng ghana júmystarymen ainalysatyn oryn emes. Halyqty Allanyng aqiqat jolyna imandylyqqa shaqyryp, qoghamymyzdaghy adam iygiligi ýshin atqarylyp jatqan barlyq júmystargha jәne kýndelikti tirshilik pen ómir sýru әreketterine taza baghyt-baghdar berip, adasyp-qinalghandardyng jýregine ruhany jol tauyp kómektesip, halyqty әdildikke, birlikke shaqyryp otyratyn qasiyetti oryn. Alla taghalanyng jer beti halqynyng órkendep, jaqsy jaghdayda ómir sýru erejelerin jәne izgilik sәlemin jetkizip, basqaryp otyratyn qútty meken.

Sondyqtan búqara halyqtyng sanasyn Islam dini men meshitke, imam, moldalargha qatysty búrynghy synarjaq teris týsinikten aryltu ýshin qazanyng júmystaryn meshitten mýldem bólip aluymyz qajet. Nege?

Birinshiden, býgingidey moldalyqqa talas, meshit ainalasyndaghy dýniyelik isterge qatysty dau-damay, aryz-shaghymdar, talas-tartystar ruhany oryn – meshitte oryn almas edi.

Ekinshiden, memleketimizding tútastyghyna, halqymyzdyng auyzbirshiligine, jastarymyzdyng  últtyq dәstýr jolynan tangyna yqpal ete bastaghan negizsiz diny aghym-toptarmen júmys jasau ruhany oryn – meshitte jýieli týrde jýrgiziler edi.

Ýshinshiden, qaza men meshit júmystary bólek atqarylghan jaghdayda meshitke degen halyqtyng kózqarasy ózgerip, meshit – ruhani, imandylyq orny ekenin odan sayyn kýshtirek seziner edi.

Jogharyda aityp ótkendey, meshit pen jerleu rәsimderining arasyn ajyratyp, tiyisti mamandardy óz oryndaryna qoyghan jaghdayda qoghamymyzdyng ruhany órkendeu joly da bayandy bolmaq.

Al, jerleu rәsimderin atqaratyn orynnyng meshitten mýldem bólek jerde ornalasuyna keler bolsaq, diny túrghyda «paryz kifaya» dep atalatyn úghymdar bar. Mysaly, kópshilikke sәlem berilgende, ishinen bireui sәlemge jauap berse, barlyghy amandasqan bolyp sanalady. Janaza rәsimderi de osynday birqatar adamdardyng atqaruymen jәne dәstýrlerimizben sabaqtasyp atqarylatyn dәstýrli rәsim bolyp sanalady. Búl júmystardy atqaratyn mamandardyng bilimi men minez-qúlqy, әdebi eskerilip jerleu rәsimining tәrtipterine engiziledi.

 

Jerleu rәsimderi bólimining atqaratyn qyzmeti:

1. Ál ýstinde jatqan adamgha jenildik iman aitu.

2. Mәiitti ish dәret aldyryp, ong jaqqa qong.

3. Aqtyq kiyim dayyndau.

4. Ghúsyl aldyrugha tәrbie beru.

5. Janaza shygharu.

6. Qabir basyna aparyp, jer qoynauyna tapsyru.

7. Qatym saghyr, qatym oqu.

8. Qazaqy últtyq dәstýr: jetisi, qyrqy, asyn ótkizu.

9. As qúdayy, qazagha baylanysty shyny kiyim, azyq-týlik, qazan-oshaq t.b. qajetti zattardy osy orynnan alugha bolatynday jaghday jasau.

Múny atqaratyn adamdardyng qyzmetteri birkelki jәne janaru men ózgeristerdi qajet etpeytindikten kýndelikti bir sarynmen jýrgiziledi.

Al, meshittegi «paryz ain» bolghan qyzmetter din qyzmetkerinen janaru men damudy talap etedi.

Sondyqtan qoghamnyng damuymen, adam men zamannyng túrmys-tirshiligimen sabaqtastyryp, búqara halyqty birlik pen yntymaqqa, ruhany tazalyqqa baghyttau ýshin óz dengeyinde qabileti bar, elim deytin azamattar halyqqa qyzmet kórsetse, óz sheshimin tappay jýrgen kóp jaghdaylar arnasyna týser edi.

 

M.N.Núrjanov,

«Aqiqat núry» qoghamdyq

birlestigining tóraghasy.

Abai.kz  

0 pikir