(ەگىز تاقىرىپ)

ءيا، زيانى نە؟ ەڭ باستى سۇراق وسى!

ونىڭ زيانى ەڭ اۋەلى ۇرپاققا تيەدى، ۇرپاق بۇزىلادى! ۇرپاق بۇزىلسا ۇلتتان نە قالادى!  مىنە، سوندىقتان ونى، دانا قازاق جالعىز اۋىز سوزبەن ايتىپ كەتكەن: «ويناستان تۋعان وڭبايدى» دەگەن. «وڭبايدى» دەگەن نە دەگەن ءسوز؟ ياعني، نەكەسىز، زاڭدى جۇبايلىق جولمەن ەمەس، جولدان تۋعان – جىنىستىق ءناپسى قاندىرۋ ءۇشىن پايا بولعان ۇرپاق وپاسىز بولادى دەگەنى.

وپاسىزدىقتىڭ ەڭ ۇلكەنى وتانعا وپاسىزدىق. وتانىن قورعاۋدان قاشقاندار، وتاننىڭ بايلىعىن بوتەنگە ساتقاندار، وتانشىل ازاماتتاردى اتقاندار... مىنە، وسىنداي «ويناستىڭ ۇرپاقتارىن» ياعني ويناستان تۋعانداردى قازاقتار «شاتا»، «كوردەمشە» دەپ اتاعان. ويتكەنى، وندايلاردا مەيىرىم، كىسىلىك، كىشىلىك، كەڭپەيىلدىك بولمايدى. ءوز وتباسىن وزدەرى ويرانداپ كەتەتىندەر، اتا-اناسىن دالاعا قالدىراتىندار وسى ويناستىڭ تۇقىمدارى.

وندا، ويناس كوبەيگەن ەل وڭا ما؟ وڭبايدى، ارينە! سول ءۇشىن بىزگە دەيىن (سوۆەتتىك كەزەڭگە) مۇسىلماندىقتىڭ كەمەل شىڭىنا جەتكەن دانا قازاق ۇرپاق تازالىعى ءۇشىن كەرەمەت زاڭ-داستۇرلەر قالىپتاستىرىپ كەتكەن. ونى كەيىنگى بىزگە امانات ەتكەن.

بىراق، امال نە، «قىزىل توڭكەرىستىڭ» قىزىل ءورتى وسى اسىل ءداستۇردى ءورت تيگەن ورمانداي ەتىپ ۇيپاپ كەتتى. «ايەل تەڭدىگى» دەيتىن شىرپىمەن ءورت قويىپ، ءبارىن ءبۇلدىردى. جەتپىس جىل بويى «ويناستىق» داۋرەن قۇردى. سولايشا، «سوۆەتتىك داۋىردە» سانىن ءبىز بىلمەيتىن تەكسىز ۇرپاق قالىپتاستى. وسى كەزەڭدە قازاق دەگەن ۇلتقا قانشا كوپ قاستاندىق جاسالسا كوبى سولاردىڭ قولىمەن جاسالدى دەپ، ءبىلۋىمىز كەرەك.

ال، ەلىمىز تاۋەلسىزدىك الدى، دەپ الاقايلاپ جۇرگەندە الگى تەكسىز ۇرپاق «ازاماتتىق نەكە» دەيتىن تاعى ءبىر سۇمدىق قيتۇرقى شىعارىپ كەلدى. ەندىگى، ويناستان تۋعان ۇرپاقتىڭ قازىر سولاردان تاراپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس.

جانە، ويناستان ياكي زينادان بىتكەن شارانانى «كوشەگە قالدىرۋ»، «قوقىسقا تاستاۋ» دەيتىن كورگەنسىز كورىنىستەر  وسى زينانىڭ  كوپ زيانىنىڭ ەڭ سۇمدىعى!

ەندىگى سۇراق، مۇنداي ۇلتىمىزعا جاسالىپ جاتقان جاسىرىن جاۋىزدىقتى قالاي توقتاتامىزعا كەلىپ تىرەلەدى ەمەس پە؟ وعان جاڭا ءادىس ىزدەۋدىڭ ەش كەرەگى جوق.

دانا قازاق بابامىز «زينادان ساقتانۋدىڭ» بارلىق ۇلتتىق، الەۋمەتتىك، وتباسىلىق، جەكە باستىق... بۇكىل تەتىگىن جاساپ كەتكەن. ەندى، سونى قالپىنا كەلتىرەتىن قوعامدىق زاڭدار قابىلداۋ عانا.

ماسەلەن، «جەتى اتاعا تولماي قىز الىسپاۋ» ءداستۇر-زاڭىنىڭ عىلىمي نەگىزى تاڭعالارلىق. وقىرمانعا تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن، گەنەتيكالىق تەرەڭ زاڭدىلىقتى ەمەس، اريفمەتيكالىق قاراپايىم ەسەپپەن «جەتى اتا زاڭىن» ءتۇسىندىرىپ كورەيىك:

ادامنىڭ تۇقىم جالعاستىراتىن حروموساما سانى 46. وسى حروموسوما ەركەكتىڭ ۇرىعىندا ياعني سپەرماتوزويدىندا 23, ايەلدىڭ انالىق جۇمىرتقاسىندا دا 23 بولادى. ەر مەن ايەلدىڭ ۇرىعى قوسىلعاندا ەكەۋى 46-عا تولىپ، «جارتى ادامنان» «ءبۇتىن ادامنىڭ» نەگىزى وسىلاي قالىپتاسادى. قازاقتىڭ «ەكى جارتى قوسىلىپ ءبىر ءبۇتىن» دەيتىن قاناتتى ءسوزى دە تەگىن ايتىلماعانىن وسىدان بايقاۋعا بولادى.

سونىمەن، ءبىرىنشى اتا، بالادا قىرىق التى تولىق تۋىستىق ساقتالادى. ەكىنشى اتا، نەمەرەدە جيىرما ءۇش جارتى تۋىستىق، ءۇشىنشى اتا، شوبەرەدە بۇل ەكىگە بولىنەتىندىكتەن 11.5, ال ءتورتىنشى اتا شوپشەكتە وسى سان تاعى ەكىگە ءبولىنىپ 5.75-كە تەڭ بولادى، بەسىنشى اتا، نەمەنەدە بۇل سان تاعى ەكىگە ءبولىنىپ  2.8-گە تەڭەسەدى، التىنشى  اتا,  تۋاجاتتا  1.4-گە تەڭ، ەڭ سوڭعى جەتىنشى اتا، جۇرەجاتتا 0.7. سەگىزىنشى اتا جەگجاتتا تۋىستىق قاتىناستى انىقتايتىن حروموساما سانى 0-گە تەڭ بولادى. ياعني، جەتىنشى اتادان كەيىن ۇرپاق جالعاستىعىندا تۋىستىق قاتىناس قالمايدى.

قۇران كارىمدە بۇل جونىندە ارنايى اياتتار بار، ولاي بولسا قۇراندى تەرەڭ مەڭگەرگەن دانا بابالارمىز قۇراننىڭ بۇل عىلىمي نەگىزىن ابجات ەسەبى ارقىلى انىقتاعانى داۋسىز. ويتكەنى، «جەتى اتا» زاڭىن قازاق قوعامى قابىلداعان كەزدە ياعني تاۋكە حاننىڭ «جەتى جارعىسى» قولدانىسقا شىققان زاماندا گەنەتيكا عىلىمى ءالى جوق ەكەنى بەلگىلى.

وسىنداي عاجاپ زاڭدى قازاق قوعامى قاتاڭ ۇستاندى. جەتى اتا ىشىندە بىرەن-ساران «عاشىقتىق» ماسەلەسىمەن نەكەسىز قوسىلعاندار بولسا، ولاردى ءولىم جازاسىنا كەسەتىن-ءدى. قازاقتىڭ ءداستۇرلى ادەبيەتىندە «قالقامان-مامىر» داستانى سەكىلدى ءبىرشاما عاشىقتىق  جىرلار سونىڭ كۋاسى.

ال، «جەتى اتا ىشىندە» ۇيلەندىرمەۋدىڭ قوعامدىق نەگىزىن بۇلجىتپاي ىسكە اسىرۋدىڭ دا سارا جولىن سالىپ قويعان. ماسەلەن، قۇدالاسۋ ءداستۇرى. بۇل ءداستۇر بولاشاق ەرلى-زايىپتى بولاتىن قىز-جىگىتتەردىڭ ويناس-زينانىڭ ءتۇر-تۇرىنەن اۋلاق بولىپ، ءوزى بىرەۋدىڭ بولاشاق جارى ەكەنىن ۇنەمى ەستە ۇستاپ جۇرۋىنە ارنالعان عاجاپ ساقتاندىرۋ-يممۋنيتەتى.

سونداي، قۇدالاسۋدىڭ دا ءداستۇرلى تۇرلەرى بار. بەل قۇدا دەگەن ەكى رۋدىڭ بۇرىننان تانىس-ءبىلىس، دوس-جاران ەكى جىگىتى «ءبىرىمىزدىڭ كەلىنشەگشىمىز ۇل، بىرىمىزدىكى قىز تاۋىپ جاتسا، بولاشاق قۇدا بولايىق» دەپ، ۋاعدالاسىپ قويادى.

ەكىنشى ءتۇرى، بەسىك قۇدا دەگەن ءالى بەسىكتە جاتقان ۇل ءسابي مەن قىز ءسابيدى اتاستىرىپ قويۋدى ايتادى.

ودان كەيىنگى ءتۇرى بەدەل قۇدا دەگەن، ۇل مەن قىزدارى ەرجەتىپ، بويجەتكەن الەۋمەتتىك جاعدايلارى تەڭدەس بي مەن بي، باي مەن باي، كەدەي مەن كەدەي دەگەندەي قالىڭ مال تولەسىپ، قۇدالاسادى. بۇل دا حاق ءدىننىڭ شاريعاتىندا ارنايى اتالعان تاماشا جورالعى.

ودان كيىنگى قۇدالاسۋلار، «شىمبايلى قۇدالىق»، «سارى سۇيەك» قۇدالىق دەيتىن قونىستاس  رۋلاردىڭ بۇرىننان بەرى قىز الىسىپ، قىز بەرىسۋ سەكىلدى  ءۇردىس ارقىلى تاتۋلىق پەن جاقىندىقتى نىعايتۋ، ناعاشى-جيەندىك تۋىستىق قاتىناستى  ودان ارى كۇشەيتۋ ءۇشىن جاسالاتىن جاسامپاز سالت.

بۇل دا قوعامدى «زينا-ويناس» سەكىلدى سايتاني ۇردىستەن ساقتاندىراتىن – ءاربىر قىز-جىگىتتىڭ ءوز-ءوز اقيەسى بار بار ەكەكنىن ۇزدىكسىز ەسكەرتىپ تۇراتىن، ادالدىقتان اتتاماۋعا  قوعام بولىپ  باقىلاۋ قويا الاتىن ومىرشەڭ زاڭ.

ال، ءۇيلى-باراندى بولعان ەركەك-ايەلدەردى دە  «ويناس-زيناقورلىقتان» ساقتاندىراتىن  ءۇردىس، زاڭدار دا  قازاق قوعامىندا مىندەتىن ءمىنسىز  اتقارىپ تۇردى. اتاپ ايتار بولساق، حاق ءدىن بويىنشا دەر جاسىنداعى ەركەكتىڭ بىرنەشە ايەل الۋىنا رۇقسات بەرىلگەن. بىراق، بۇل رۇقسات ەر ادامنىڭ جەكە كۇش-قۋاتى، تۇرمىستىق احۋالعا سايكەسۋ كەرەكتىگى ەسكەرىلەدى. مىسالعا، ساقا جىگىت شاعىنداعى ەر ادام ايەلىنىڭ جۇكتى كەزەڭى، بوسانۋ ۋاقىتى، ەتەككىر كەلۋى  سەكىلدى تابيعي قاجەتتىلىك  كەزىندە جىنىستىق قاتىناس  جاساۋعا شەكتەۋ قويىلاتىندىقتان  شاحۋاتىنا بويالدىرىپ زيناعا ەرىكسىز بارۋى مۇمكىن.

مىنە، سوندا زاڭدى ەكىنشى، ءۇشىنشى نەكەلى ايەلى بولسا، ونداي حارام جولعا بارمايتىنى انىق.

جانە دە، حاق ءدىن بويىنشا كوپ ايەلدى بولۋ «شاتا، كوردەمشە بالالاردىڭ»  تۋىنا توسقاۋىل قوياتىن بىردەن-ءبىر امال.

ءارى، ءبىر اكەدەن، ەكى-ءۇش انادان تاراعان ۇرپاق  ءوزارا بىرلىكشىل، ۇيىمشىل بولىپ  قوعامدا يگىلىكتى الەۋمەتتىك كۇش تۋدىراتىن ەرەكشە  قوعامدىق جۇيە دەۋگە بولادى.

ءسوز سوڭىندا «عاسىر دەرتى»  اتانعان «جيتس» (سپيد) دەگەن داۋاسىز اۋرۋدىڭ قۇرت-كوزى دە وسى زيناقورلىقتان باستالعانىن ادامزات قوعامى قازىر مويىنداپ وتىر.

ەگەر، بۇرىنعى قازاق قوعامى سەكىلدى «زيناقورلىق» دەيتىن رۋحاني-قوعامدىق سىرقاتتان تازارعان قوعام قۇرا الساق، «جىنىستىق جۇقپالى اۋرۋ»  دەگەن دەرتتەن دە قۇلان تازا ساۋىعامىز.

جانە، وتكەن قازاق قوعامى بۇتىندەي مۇسىلمادىق ۇردىستەردى ىسكە اسىرا العاندىقتان، ۇلدارى تۇگەلدەي سۇندەت جاساتقان، قىزدارى «قىرىق ۇيدەن تىيۋ» قاتاڭ باقىلاۋدا بولعان، كەلىنشەكتەرى  بويدارەتسىز جۇرمەيتىن ساپ تازالىقتى ساقتاعان  ساۋ-سالامات ەل بولعانىن، سول كەزدەگى  باتىس-شىعىستان كەلگەن كوپتەگەن ساياحاتشى، زەرتتەۋشىلەر تامسانا جازىپ كەتكەنىن قازىر ءوزىمىز دە ۇمىتىپ قالدىق. ونداي رۋحاني وركەنيەتتى قوعام قۇرعانىمىزدى تاريح قويناۋىنا قالدىردىق، ەندى سونى قازىرگى زامانعا ساي قالپىنا كەلتىرۋ قاجەتتىلىگى وسى از عانا ءسوزدى ايتتىرىپ وتىر.

ءىى. جىنىستىق قاتىناستىڭ  جەمىسى...

الدىڭعى تاقىرىپتا ايتىلعان «ويناستىق-زيناقورلىققا» اپاراتىن كوپ سەبەپتەردىڭ ءبىرى ءارى بارەگەيى نەكەلى ەرلى-زايىپتىلاردىڭ جىنىستىق قاتىناستا ءبىرىن-ءبىرى تولىق قاناعاتتاندىرمايتىنى.

بۇل – قورىتىندى  بۇرىنعى قازاقتار ءۇشىن ەمەس، قازىرگى قازاقتار ءۇشىن ايتىلىپ وتىرعان ءجايت. نەگە بۇرىنعى قازاقتار ءۇشىن ەمەس دەگەنگە كەلسەك، بۇرىنعى قازاق جىگىتتەرىنىڭ ەركەكتىك كۇش-قۋاتى وتە باسىم بولدى.

ۇل بوپ تۋعان كەزىندە ءسات سايىن جەتىلۋگە ءتيىس ماڭىزدى مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى «ءاتپۇشايى» قازىرگىدەي پامپرەسسپەن تۇنشىقتىرىلمايتىن-دى.

ىزعار وتكىزبەي تەك قانا اۋا وتكىزەتىن كيىز تۇبەك پەن  ارشادان جونىلعان  اعاش شۇمەك ۇل ءسابيدىڭ دە، قىز ءسابيدىڭ دە  جىنىس مۇشەسىنىڭ العاشقى جەتىلۋىنە وتە قولايلى، عاجاپ جايلى ەدى. كوشىپ قونىپ جۇرسە دە، وتىرىقتى وتىرسا دا تال بەسىك اتالعان ادامزات تاريحىنداعى بالاقاندى وسىرەتىن بىرەگەي اسپاپتى ءبىزدىڭ دانا بابالارىمىز بەن اجەلەرىمىز  مىڭداعان جىل بويى اسىل ۇرپاعىن وسىرگەن  كيەلى قۇرالعا اينالدىردى.

ەكىنشى، ۇل سابيلەر ءۇش جاس پەن بەس جاس ارالىعىندا  سۇندەتكە وتىرعىزىلىپ، نازىك جىنىس مۇشەسىنىڭ اسىرە سەزىمتالدىعىعىنان ادالاپ، قالىپتى كۇيدە بولاتىن امالدى جاساي ءبىلدى. وسىدان كەيىن-اق تايعا جايداق مىنگىزىپ بالالىق كەزەڭىنەن بوزبالالىق  ياعني باليعات جاسقا تولعاندا ناعىز جىنىستىق جەتىلۋ كەزەڭى  «تابيعي ماسساجبەن» وتەتىندىكتەن توسەك قاتىناسىندا «تەز جىبەرىپ قويۋ» «يمپوتەنتسيا» دەيتىن السىزدىكتەن ولار وسىلايشا ەرتە باستان ساقتاندىرىلدى.

ءۇشىنشى، «ات ەردىڭ قاناتى» دەپ، كوشپەندى  حالىقتىڭ ەرلىگى مەن ەلدىگىن قاتار الىپ جۇرگەن  اتقا ءمىنۋ مادەنيەتى دە ەر  جىگىتتەردىڭ ەركەكتىگىن  سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىققاشا ساقتايتىن بىرەگەي فاكتورى بولعان.

سودان دا، بۇكىل قازاقتىڭ  ات قويۋ ۇردىسىندە سونىڭ كۋاسىندەي سەكسەنباي، توقسانباي دەگەن ات-ەسىمدەر قالىپتاستى. ياعني، ەركەكتەردىڭ ۇنەمى ات ۇستىندە بولۋى قازىرگى كەزدىڭ  ەركەكتەرىن تۇگەل قامتىي باستاعان «پروستاتيت»-تەن (قۋىقاستى بەزىنىڭ قابىنۋى) قورعايتىن  ءارى ەركەكتىك كۇش-قۋاتىن تولىقتىرىپ تۇراتىن «تەگىن ماسساج» ءرولىن اتقارىپ كەلدى.

مىنە، بۇل ءبىزدىڭ باستى تاقىرىپ ەتىپ وتىرعان «جىنىستىق قاتىناستا تولىق قاناعاتتانۋ ياكي جىنىستىق ءلاززاتتىڭ ءتاتتى جەمىسىن جەۋ» دەگەن ماسەلەنىڭ باستى نەگىزى سانالادى. بىلايشا ايتقاندا، جىنىستىق ءلاززات الۋدىڭ باستى شارتى ەرەكتىك كۇش-قۋاتتىڭ مىقتى بولۋى.

قازىرگى قازاق قوعامىندا جاڭا ۇيلەنگەن جاس جۇبايلاردىڭ العاشقى ايلاردا-اق اجىراسۋىنىڭ كوپ بولۋى دا وسى ايتىلعان «جىنىستىق قاتىناستىڭ ءلاززاتىن الا الماۋدان» باستاۋ الاتىندىعى  ارنايى ساۋالنامالاردا انىقتالعان جايت. ەگەر، جاڭا ۇيلەنگەن جاس جۇبايلار «جىنىستىق قاتىنىناستىڭ ءتاتتى جەمىسىنە ىنتىعىپ تۇرسا» قازىرگى ايتىلىپ جۇرگەن تۇرمىستىق، الەۋمەتتىك جاعدايلاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى ەش سەبەپ تە ەمەس، تۇككە تۇرمايتىن سىلتاۋلار عانا بولىپ قالار ەدى. ويتكەنى، قىزۋ ماحابباتتىڭ ىستىق ءلاززاتى عاشىق جۇپتاردى كۇركە دە تۇرسا دا باقىتتى ەتە الار ەدى.

ال، ولاي بولسا باستى سەبەپ نەدە؟ قازىرگى جاستاردىڭ «جىنىستىق قاتىناستىڭ ءلاززاتىن الا الماۋىنا» باستى سەبەپ قىزدار مەن ايەلدەردىڭ كوشەدە جارتىلاي جالاڭاش ءجۇرۋى. مۇنداي «مادەني-جابايىلىقتا»  ەركەكتىڭ دە، ايەلدىڭ دە جىنىستىق قىزىعۋشىلىعى تومەندەيدى. ەر ادامدار بولسا ەركەكتىكتى قوزدىراتىن ايەل ادامداردىڭ «ۇياتتى جەرلەرىن» (شاش، مويىن، تاماق، كەۋدە، بىلەك، بالتىر) كوز الدىندا كورە-كورە ابدەن كوزى ۇيرەنىپ، ءمىز باقپايتىن «اداپتاتسيا» دەگەن جاعدايعا ۇشىرايدى. الگى، «ادەمى جەرلەر» ەركەكتىكتى قوزدىرماق تۇگىلى تۇككە تۇرمايتىن قادىرسىز بىردەڭەلەر بولىپ قالادى.

ال، قىزدار  مەن ايەل ادامداردىڭ بوتەننىڭ كوزىنەن قىمسىندىرىپ تۇراتىن وسى اسا سەزىمتال مۇشەلەرى ۇنەمى كورىنگەننىڭ كوز الدىندا اشىق-شاشىق جۇرە-جۇرە  كون تەرى سەكىلدى تۇرپايى، سىر-سىمباتتان ادا بولادى.

مىنە، ءسويتىپ ەركەك تە، ايەل دە «جىنىستىق قاتىناستىڭ عاجاپ قۇپياسى» سانالاتىن قىمبات مۇلكىن قوقىس سياقتى قۇنسىز قوراپقا اينالدىرادى.

ءسويتىپ، جىنىستىق قاتىناستىڭ  ەڭ ءتاتتى جەمىس بەرەتىن باستى قۇندىلىقتارىن قولدان جىبەرىپ العان سوڭ، ولار ءۇشىن «جىنىستىق قاتىناس» انشەيىن حايۋاني قاتىناس  سەكىلدى قادىرسىز  بولىپ، «جۇبايلاردى جۇپتاپ» تۇرعان  باستى «جابىستىرعىشتان» ايىرۋمەن تىنادى.

سونسوڭ، قازىرگى كەزدەگى «جۇبايلاردىڭ ايىرىلسۋى» دەگەن بالالاردىڭ ويىنشىعىن لاقتىرىپ جىبەرگەنىندەي انشەيىن ويىنشىق ۇردىسكە اينالادى.

ولاي دەيتىنىمىز، بۇرىنعى قازاق قوعامىندا ايىرىلىسۋ دەيتىن وقيعا سيرەك بولسا  دا كەزىگە قالسا اسا ءمان بەرەرلىك وقيعا سانالاتىن-دى. ونى تەك قانا شاريعات جولىمەن رەتتەيتىن-ءدى.

ويتكەنى، ءبىز جوعارىدا اتاپ وتكەن، قىزدار مەن ايەلدەردىڭ اشىق-شاشىق ءجۇرۋى دەيتىن «مادەني-جابايىلىققا»  يسلام ءدىنى قاتاڭ تيىم سالعان بولاتىن. بۇل تيىم الدىڭعى كيەلى كىتاپتار مەن قۇران كارىم ارقىلى كەلگەندىكتەن وعان ادامي تۇرعىدا ۇكىم ايتۋعا ەشكىمنىڭ قۇقى جوق، دەپ سانالدى.

جانە، بۇل ءداستۇرلى ءۇردىس اتا-بابامىزدان بەرى مۇسىلماندىقتى ۇستانعان قازاق قاۋىمى ءۇشىن «وتان وت باسىنان باستالادى» دەيتىن ەلدىكتىڭ نەگىزىنىڭ بۇزىلۋىنان ساقتايتىن باستى ءتىن بولعاندىقتان قانداي كەزەڭدە دە رۋحاني قۇندىلىعىن جويعان ەمەس. قىزىن ساۋكەلە كيگىزىپ ۇزاتۋى، جاڭا تۇسكەن كەلىنگە  قىزىل  جەلەك جاۋىپ قارسى الۋى، العاشقى ءسابيىن تۋعان جاس كەلىنشەككە  كەلىنشەك كيمەشەك كيگىزىپ اسپەتتەۋى قايتالانبايتىن بىرەگەي ۇلتتىق مادەنيەت ءارى ايەل زاتىنىڭ سۇلۋلىعىن اسىراتىن ۇلگىلى-كيىم اسىرەسە، «اشىق-شاشىقتىقتان قورعايتىن» مۇسىلماندىق  قورعانى بولاتىن.

ءارى، جاس جۇبايلاردىڭ «وتباسى باقىتىن» مازداتاتىن ياكي «جىنىستىق ءلاززاتتىڭ تاتىمدى بولۋىن» تۇراقتى ەتىپ تۇراتىن بىردەن-ءبىر ۇستىنى ەدى.

ۇستىنى دەيتىنىمىز، كەشتە قۇرۋلى جىبەك شىمىلدىقتىڭ ىشىندە كۇندىز كوزگە تۇسپەي قوس ەتەك كويلەك پەن قىزىل جەلەك جاسىرعان جان جارىنىڭ «قىمبات مۇشەلەرىن» كورگەن  سايىپقىران ەركەكتىڭ  سويقان قۇرالى قوزۋدىڭ شەگىنە جەتىپ، عالامات شابۋىلدى تىلەپ جاتقان جاس ايەلدىڭ دە تال بويى اساۋ قانمەن الاپات تايتالاسقا تۇسكەن ءساتتى ەشكىم تىلمەن جەتكىزىپ ايتا الماس...

دەسەك تە، قازاقتىڭ بۇكىل جاقسى، جامان تىرلىگىن ولەڭ ورنەگىنە اينالدىرعان دانا اباي حاكيم:

«تال جىبەكتەي ورالىپ، گۇل شىبىقتاي بۇرالىپ، سالماعىڭنان جانشىلىپ، قالسىن قۇمار ءبىر قانىپ...» دەۋى، «تار توسەكتە ءتوسىڭدى ايمالار ما، ەدىم جالاڭاش... يىعىمدا ءسىزدىڭ شاش، ايقايلاسىپ تاي-تالاس...» دەۋى، بۇرىنعى قازاقتىڭ توسەك ءلاززاتىنان ايتىلعان انىق حابار ەكەنىنە داۋ ايتا الماسسىز...

ولاي دەسەك، وسى داۋ تۋعىزبايتىن دالەلدى مويىندايتىن قازاق قوعامىنىڭ قازىرگى سانالى قىز-جىگىتتەرى  «جارتىلاي جالاڭاشتانۋ» دەيتىن، جاسىرىن جاسالىپ جاتقان قاستاندىقتان قۇتىلۋعا جۇمىلا كۇرەسۋلەرىڭىز قاجەت ەكەنىن، بۇدان ارتىق دالەلدەۋدى قاجەت ەتپەس!

سونىڭ وزىندە دە، اركىم وزىنەن باستاۋى وزىمەن-ءوزى كۇرەسۋى، ءوز ءناپسىسىن ءوزى تۇزەۋى ادىلدىك بولماق.

ويتكەنى، جەكە باس ەركىندىگىنە زورلىق جوق، سانالى ءتۇسىنۋ عانا بۇكىل كەلەڭسىزدىكتى بۇلىكسىز تۇزەتۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى ەكەنى الدەقاشان دالەلدەنگەن اقيقات.

اباي ماۋقاراۇلى

Abai.kz