راسىندا دا، «مەن شاكىرتكە مۇقتاجبىن!» دەگەن شىنايى ۇستازدان عانا تۋىندايتىن ءسوز. عۇلاما ءجۇسىپ بالاساعۇن: «كوكتەن قارا جەرگە ءتۇستى ءسوز» دەسە، دانىشپان شاكىرىم: «ءسوز اللادان شىققان بۋ» دەگەن ەدى. سوندىقتان، ۇستاز اۋزىنا سالعان ءسوز اللانىڭ بۋى دەگەنگە بالادىق. 

ەندەشە، ءسوزىمىز جاستايىنان ءبىلىم الىپ، وي ءتۇيىپ، ءبىلىمىن جاستارعا ىلمەك ەتىپ كەلە جاتقان ۇستاز، ابايتانۋشى، سەناتور، اكادەميك، ۇستاز عاريفوللا ەسىم تۋرالى بولماق.

ۇستاز دەگەن ۇلاعاتتى ءسوز دە، ۇلاعاتتى ءىس تە. ۇلاعاتتىلىق  تەك ءبىلىم بەرۋگە عانا قاراتىلىپ ايتىلعان ءسوز ەمەس. ول ۇستازدان شاكىرتكە بەرىلەتىن ۇلتتىق تاربيە رۋحىنا قاتىستى بولۋى كەرەك. ويتكەنى، ۇلاعاتتىلىق ۇستاز بەن شاكىرت اراسىنداعى قاتىناسقا تيەسىلى ۇعىم. ۇستاز بەن شاكىرت ءبىر-ءبىرىنسىز ءمانى، بولمىسى، ۇشقىرى اشىلمايتىن جۇپتىق ۇعىمدار. ۇشقىرى دەگەنىمىز ءبىرىنسىز ءبىرى ۇشتالمايتىندىعى. ۇشقىردىڭ ءۇش قىرى بار. ءبىرى ۇستازدىڭ - ءسوزى، ەكىنشىسى  - ونەگەسى، تاربيە ءىسى، ءۇشىنشىسى – ءىسى. مىنە، وسى ۇشەۋى كىسىلىككە باستار حارەكەتتەر.  

ءىلىم ۇيرەنىپ، ودان سوڭ ونى باسقالارعا ۇيرەتپەۋ – مول دۇنيە جيىپ، ونى كەرەگىنە جاراتپاي، كومىپ قويعانمەن بىردەي دەگەن حالىق دانالىعى بار. ۇستاز عاريفوللا ەسىم بىلگەنىن، كورگەنىن، تۇيگەنىن كومىپ قوياتىن كىسى ەمەس ەكەنىن ەل-جۇرت بىلەدى دەمەكپىز.

*****

ۇستازدا دا ۇستاز بولادى

ەلىمىزدەگى ۇلت گازەتى بولىپ سانالاتىن «انا ءتىلى» باسپاسىنا بەرگەن ءبىر سۇحباتىندا ۇستاز عاريفوللا ەسىم: «بالا كەزىمدە ەسىم اتام مەن ءۇشىن كەمەڭگەر، دانا ادام كورىنەتىن. سول كىسى كوپ اقىلدى سوزدەر ايتىپ، ءار نارسەنى ويمەن توپشىلاپ وتىرادى. سوندا جۇرت كادىمگىدەي قۇلاق قويىپ، ۇيىپ تىڭدايتىن. بۇل ماعان ۇنايتىن» -دەگەندى. ۇستازدىڭ وسى ءبىر ءسوزىنىڭ توركىنە ءمان بەرىپ قاراساق، «كەمەڭگەر»، «دانا»، «وي توپشالاۋ»، «ماعان ۇنايتىن» دەگەن سوزدەردى اڭعارامىز. وسى ءبىر ۇعىمداردىڭ تابيعاتىنىڭ ءوزى-اق، ۇلكەن ءبىر دانالىقتى پاش ەتەدى. ال ونى اڭعارعان عاريفوللا ەسىم ءوز بولاشاعىن ۇلكەن عىلىم مەن ۇستاز يەسى ەتىپ كورەدى.  مىنە، وسى ءبىر انىقتىلىقتى ەسىم اتا ءىشى دە سەزگەن بولار.  

ۇستاز عاريفوللا ەسىمنىڭ «ماعان ۇنايتىن ەدى» دەگەنى فيلوسوفياعا دەگەن عاشىقتىقتىڭ باستاۋىنا اينالىپ، «ەسىم اتام مەن ءۇشىن كەمەڭگەر، دانا ادام» - دەپ، ەسىم اتاسىن ەرىكسىز وزىنە ۇستاز ەتكەن. بۇل فيلوسوفيا بىلىمىنە ءارى قاراي بويلاۋعا سەبەپ بولادى. 

عاريفوللا ەسىمنىڭ  ادەبيەتتەن ءبىلىم الۋى – كەزدەيسوقتىق ەمەس، قاجەتتىلىك. ونى ءوزى دە كەيىن قاجەتتىلىككە اينالدىرعان. اتادان ەستىگەن اقىلدى سوزدەر مەن دانالى ويلاردى ادەبيەتتەن ەستي باستاعان. 

راسىندا، قازاق دانالىعىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن قازاق ادەبيەتى تۋىندىلارىن جەتىك ءبىلۋ كەرەك بولدى. ول بۇگىندە دە ۇنەمى ءوزىنىڭ شاكىرتتەرىنە كىتاپ وقۋدى ۇندەپ وتىرادى. ءتىپتى، كىتاپتى قالاي وقۋ كەرەك ەكەندىگىن قىزىقتى ەتىپ تۇسىندىرەدى. ءوزىنىڭ شەتەل، ورىس، قازاق ادەبيەتىنىڭ تۋىندىلارىن تاۋىسىپ وقىعانىن ۇنەمى ايتىپ جۇرەدى.

ينستيتۋتتىڭ ادەبيەت ماماندىعىن بىتىرە سالىسىمەن ءۇش ماماندىقپەن جۇمىس جاساۋعا مۇمكىندىك الادى. ءبىرى – پەداگوگيكا، ەكىنشىسى – ءوزى تامامداعان ادەبيەت كافەدراسى، ال ءۇشىنشىسى – فيلوسوفيا كافەدراسى. ۇستاز عاريفوللا ەسىم ءسوز جوق، ويلانباستان فيلوسوفيا كافەدراسىن تاڭداعان. وسى جىلدار بويى «نە سەبەپتى تاڭدادىڭىز؟»،  «وكىنبەيسىز بە؟» –دەگەن ساۋالدارعا، «وكىنبەيمىن، مەنى فيلوسوفيا قىزىقتىردى. كەيىن فيلوسوفيا مەنى ابايعا باستاپ كەلدى» - دەپ، جاۋاپ بەرىپ كەلەدى.   

ستۋدەنتتىك كەزەڭگە دەيىنگى «ماعان ۇنايدى» دەگەن ىشتەگى ۇلكەن ءبىر جاس تولقىن، لەپ بىرتىڭدەپ «مەنى قىزىقتىردى» دەگەن جىگەرلى ۇستانىمعا وتە باستايدى. 

«فيلوسوفيا فاكۋلتەتىن بىتىرمەگەندىكتەن  قوسىمشا كوپ وقۋ كەرەك بولدى» - دەيدى، ءبىر سوزىندە عاريفوللا ەسىم. راسىندا، ول زاماندا فيلوسوفيانى وقىپ-ۇيرەنۋ ءۇشىن ك.ماركس پەن ف.ەنگەلستى، ۆ.ي.لەنيندى ءبىلۋ كەرەك. ولاردى بىلمەسەن فيلوسوف بولا المايسىن دەگەن مىندەت قويىلادى. وسى مىندەت ونى 1978 جىلى «ديالەكتيكالىق جانە تاريحي ماتەرياليزم» بويىنشا كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعاۋعا الىپ بارادى. قورعاۋ كەرەك بولعاسىن، قورعالادى. كاسىبي فيلوسوف رەتىندە قالىپتاسۋ جولىنداعى مىندەتتىلىك وسىمەن اياقتالعانعا ۇقسايدى. ويتكەنى، مىندەتتىلىك – جالدامالى ادامنىڭ ءىسى. عاريفوللا ەسىم ءوزىن ول جولدا كورگەن ەمەستى. ەكىنشى جاعىنان، ماركس، ەنگەلس، لەنيندەر ۇستازدىق يەسىن اڭقىتا المادى. مويىنداۋ كەرەك، سول زاماندا وزدەرىنە سول تۇلعالاردى ۇستازدىق ەتكەن قانشاما ادامدار بولدى. تاڭ قالدىراتىنى، بۇگىندە كۇننىڭ وزىندە دە ولاردى ۇستاز ەتەتىندەر دە جيە كەزدەسەدى. 

عالىمنىڭ تار تىنىسىن كەڭەيتكەن –تاۋەلسىزدىك بولدى. تاۋەلسىزدىكدى ءار ادام ارتۇرلىشە قابىلداعانى بەلگىلى. بىراق ويشىل ءۇشىن ەڭ الدىمەن وي تاۋەلسىزدىگى ەدى. ويتكەنى، جاستايىنان جاستىق استىندا جاسىرىن وقيتىن قازاق ادەبيەتى تۋىندىلارىن وقۋعا مۇمكىندىك ارتا باستادى. ەڭ باستىسى، ابايعا ءبىر قادام جاقىنداي ءتۇستى. «ماعان دانالىق ۇنايدى» - دەگەن عاريفوللا ەسىمنىڭ ومىرلىك جولى الدىنا اباي دانالىعى بەت-بەتىمەن اشىلا باستايدى. ەسىم اتانىڭ «اقىلدى، دانا سوزدەرى ماعان ۇنايدى» دەگەنى، ەندىگى كەزەكتە «ابايدى وقۋ ماعان ۇنايدى» دەگەنگە اۋىسا باستادى. اباي دانالىعى تاڭ قالۋدى وربىتە تۇسەدى. ونى ءوزى دە ىشتەي سەزە باستادى. ەسىم اتا ۇستازدىعى ەندىگى كەزەكتە بىرتىڭدەپ ابايدىڭ ۇستازدىعىنا اۋىستى. اباي – رۋحاني ۇستازعا اينالادى.  ىشكى لەپ، كۇش-قۋات ارتا تۇسەدى. 

ابايدىڭ دانالىعى نەگىزىندە قازاقتىڭ دانالىعى. سول دانالىقتى فيلوسوفيا ءبىلىمىنىڭ وبەكتىسىنە اينالدىرىپ، 1994 جىلى «اباي دۇنيەتانىمىنداعى اللا مەن ادام بولمىسى» تاقىرىبىندا دوكتورلىق ديسسەرتاتسياسىن قورعادى. «حاكىم اباي» كىتابىن جارىققا شىعارادى. ەندى، مىنە قازاق فيلوسوفياسى قانداي بولۋى كەرەك، نەمەن شۇعىلدانۋ كەرەك، ونىڭ ەرەكشەلىگى نەدە؟- دەگەن قوردالانىپ تۇرعان الۋان سۇراققا جاۋاپ ىزدەۋگە بىلەك سىبانىپ كىرىسىپ كەتەدى. قازاق فيلوسوفياسىمەن بىرگە قازاقستاندىق وركەنيەت تۇجىرىمداماسىن وربىتە ءتۇستى. اناحارسيستەن ابايعا دەيىنگى ءبىرتۇتاس مادەني – تاريحي كەڭىستىك كونتسەپتسياسىن جاسادى. يوللىعتەگىن، قورقىت، ءجۇسىپ بالاساعۇن، ماحمۇت قاشقاري، ا.ياسساۋي، اسان ءسابيتۇلى، بۇقار جىراۋ ت.ب كوپتەگەن عۇلامالاردىڭ فيلوسوفيالىق وي-تولعامدارىنان قازاق فيلوسوفياسىنا قۇندى مالىمەتتەر بەرەدى. 

ءسوتسياليزمنىڭ كۇنالارىن مونشاقتاي ءتىزىپ، ەلدىكتىڭ ءتول دۇنيەتانىمىن تۇگەلدەپ «سانا بولمىسى» كوپ سەريالى كىتاپتارى جارىق كورەدى. بۇگىڭدە بۇل كىتاپتىڭ 18-ءنشى كىتابى باسپاعا دايىندىق ۇستىندە. 

ۇلتتىق دۇنيەتانىم مەن فيلوسوفياسىنىڭ ۇعىمدارى مەن تۇسىنىكتەرى تىزبەلەنگەن «ادام-زات» اتتى كىتابى قازاق فيلوسوفياسىنىڭ سوزدىگىنە اينالعان ەڭبەگى. وندا جان، ءتان، ءناپسى، اقىل، كوڭىل، رۋح، شايتان، پەرىشتە، نيەت، اكە كۇنا، ايەل، ءمىن، كىنا، كۇنا، نەگە، كەرەك، رۋح، قاتە، ءسابي، كۇدىك، ۇيات، تۇسىنىك، تاعدىر، جاراتىلىس، قۇدىرەت، تىلسىم، ريزىق، قۇداي، نۇكتە، انىق، جار، مۇمكىندىك، عاشىقتىق ت.ب. كوپتەگەن ۇعىمدارعا تۇسىنىكتەر بەرىلگەن. 

 حاكىم اباي –دانالىقتىڭ، عىلىمنىڭ، تاۋسىلماس ءبىلىمنىڭ ءىزىن سالۋشى. تاۋەلسىزدىك جىلدارى ونىڭ شىعارماشىلىعىن ءار قىرىنان زەرتتەۋشىلەر كوپ بولدى. كوپتەگەن كانديداتتىق، دوكتورلىق ديسسەرتاتسيالار قورعالىندى. دەگەنمەن ابايدى بىلۋشىلەر كوپ بولعانىمەن ونىڭ جانىن تۇسىنۋشىلەر از بولدى. ول ءۇشىن حاكىم ابايدىڭ وي ىزىنە ءدوپ باسىپ ءجۇرۋ قاجەت بولدى.

ۇستاز عاريفوللا ەسىمنىڭ «حاكىم اباي» ەڭبەگى ابايدىڭ سول ءبىر وي ءىزىن ءدوپ باسقانىنىڭ ناتيجەسى. وي ىزىمەن جۇرە بەرسەن ول ءبارى ءبىر ءوزىنىڭ وي تىزبەگىمەن جۇرگىزدىرەدى. سول تىزبەك ۇستازدى مۇحتار ومارحانۇلىنا اپاردى. ول كىسىنىڭ كەمەڭگەرلىگىنە تاڭ قالدى. ۇستاز شىعارماشىلىعى «كەمەڭگەر مۇحتار» ەڭبەگىمەن تولىقتى. حاكىم اباي وي تىزبەگىنە جۇرە بەرگەن سايىن تۇڭعيىققا باتىرىپ جىبەرەدى. ونى اباي شىعارماشىلىعىنا ۇڭىلگەندەر جاقسى بىلەدى. ۇڭىلگەندەردىڭ كوپ بولىگى ديسسەرتاتسيالارىن قورعاپ، ءسويتىپ ءوز شارۋالارىن بىتىرە سالا حاكىم ەسىگىن ءجاي جابا سالعانداردا بولدى. 

ۇستاز حاكىم ابايعا شاكارىم ارقىلى كىرە وتىرا، «دانىشپان شاكارىم» كىتابىن شىعاردى. ونىڭ ءدىني-فيلوسوفيالىق ءبىلىمدى قاجەت ەتەتىن «ءۇش انىق» ەڭبەگىن تۇگەلدەپ شىقتى. دانىشپان شاكارىمنىڭ 1912 جىلى «ايقاپ» جۋرنالىنا شىققان «ەڭ جاقسى ادام نە قىلعان كىسى؟» دەگەن سۇراعىنا ءوز جاۋابىن بەردى.  بۇگىندە ۇستاز عاريفوللا ەسىم «حاكىم اباي»، «دانىشپان شاكارىم»، «كەمەڭگەر مۇحتار» كىتاپتارىن بىرىكتىرىپ، ۇلكەن ەتىپ «عۇلاما-نامە» تريولوگياسىن جارىققا شىعاردى. حاكىم ابايدى بىلگىسى كەلەتىن جان يەسى وسى ءبىر ءۇش كىتاپتىڭ مازمۇنىمەن تانىسقاندا عانا اباي الەمىنە شىنايى ەنە الادى، ەل جاعدايى مەن ۇلت تاعدىرىن تۇسىنە الادى دەمەكپىز. 

*****

شاكىرتكە مۇقتاجدىق - شىنايى ۇستاز پارىزى

ۇستاز عاريفوللا ەسىم بۇكىل سانالى ءومىرىن ءبىلىم سالاسىندا وتكىزىپ كەلەدى. ونىڭ ءسوزى- دانا، ءىسى –ۇستازدىق. ۇستازىمىزدىڭ ۇستازى حاكىم ابايدا تۇگەلدەي ۇلتتىڭ ۇستازى بولىپ، دانا سوزدەرىن قارا ەتتى. ۇستاز رۋحاني ۇستاز بولعاندا عانا ۇلاعاتتىلىق تۋىندايتىنىن ۇندەدى. ەلىمىزدىڭ بارلىق ءبىلىم وردالارىندا ايتتى. جوعارىدان ەستىسىڭ دەپ، بيلىك تورىنە شىعىپ تا ايتتى. 

ۇستاز عاريفوللا ەسىم اباي بولىستاي ەل مۇددەسى ءۇشىن سەناتورلىق قىزمەت اتقاردى. بيلىككە ارالاستى. ءبىلىم، عىلىم، مادەنيەت ماسەلەلەرىنە اتسالىستى. بىراق تا ءبارى ءبىر ءبىر بۇيرەگى ۇستازدىققا، عىلىمعا بۇرىپ تۇردى. سەناتورلىق قىزمەتتەن بوساي سالىسىمەن ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلوسوفيا كافەدراسىنا كەلدى. كافەدرانىڭ پروفەسسورلىق-وقىتۋشىلىق قۇرامى  اكادەميكپەن تولىقتى. عىلىمعا سەرپىن بەردى، وسى سەرپىن ءوز تولقىنىن رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنە جەتتى. 

جاستار - جاڭاشا جانە يننوۆاتسيالىق ويلاۋدىڭ يەلەرى. ەل ىشىندە، ونىڭ ساياسي-الەۋمەتتىك، مادەني-ەكونوميكالىق ومىرىندە وڭتايلى وزگەرىستەر ورىن السا، ول تەك جاستاردىڭ ينەرتسيالىق كۇشىمەن عانا جۇزەگە اساتىنىن ەستىرتتى. 

ۇستازىمىزدىڭ  «جاڭاشا جانە يننوۆاتسيالىق ويلاۋ فيلوسوفياسى» دەپ اتالاتىن ارنايى كۋرسىنىڭ «جاڭاشا جانە تەرىس ويلاۋ» دەگەن ءۇشىنشى تاقىرىبىندا: «جاڭاشا ويلايتىن – جاستار. جاڭاشا ويلاۋ – ۇرپاقتىڭ تاجىريبەسى. جاستارعا كىمدەر اسەر ەتىپ جاتىر دەگەندە:

63-90 جاس ارالىعىنداعىلاردىڭ پايدالى اسەر كوەففيتسيەنتى قانداي (پاك). پاك – وتە از. سەبەبى، ماركس، ستالين، سوتسياليزم، كولحوزدى ايتادى. 100% - دىڭ 5% - پاك. 

50-63 جاس ارالىعىنداعىلار –  كومسومولدار. بۇلار كوممۋنيستىك زاماننىڭ ۇرپاقتارى، وزدەرى دە كوممۋنيستەر.  جاستارعا بەرەر ۇلگىلەرى وتە از. ولاردىڭ دۇنيەتانىمى نەگىزىنەن، كوممۋنيزم ىلىمىمەن ۋلانعان. بۇل جاستاعىلار ۇكىمەت باسىندا قىزمەتتە. 

40-50 جاس ارالىعىنداعىلار – قولا ۇرپاق. وسى جاستاعىلار ۇكىمەت باسىنا جاپپاي كەلسە دەپ ويلايمىن. 

30-40 جاس ارالىعىنداعىلار – كۇمىس ۇرپاق. بيلىك باسىنا كەلگەندە، ەلدەگى جاعداي مۇلدەم باسقاشا بولادى. كۇمىستى سۋعا سالعاندا تازارتادى. 

20-30 جاس ارالىعىنداعىلار – التىن ۇرپاق. 

1- 20 جاس ارالىعىنداعىلار – بريلليانت ۇرپاق. بۇل ۇرپاق بيلىك باسىنا كەلگەندە، دۇنيەجۇزى بويىنشا مىقتى مەملەكەتكە اينالامىز. 

10 جىل سايىن قۇندىلىقتاردىڭ جۇيەسى اۋىسىپ وتىر. 10 جاس ۇلكەن ادامدارمەن اڭگىمەلەرىڭىز جاراسادى ما، ونى ويلانىڭىزدار! 

ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز، قازاق ەلىنىڭ باعى، كوركى، كەلەشەگى، وسى «كۇمىس» ۇرپاققا، «التىن» ۇرپاققا جانە «بريلليانت» ۇرپاقتارعا تىكەلەي قاتىستى. بۇل ۇرپاقتار اراسىندا جاڭاشا ويلايتىنداردىڭ ۇلەسى مول بولماق دەپ تىلەيمىز»- دەپ، وي قورىتتى. 

 جاستاردا وبلىستاردان اعىلا كەلىپ، عاريفوللا ەسىم ۇستازعا شاكىرت بولۋ ارماندارىن ايقىندىلىققا اينالدىرا باستادى. سوڭعى 5-6 جىلدىڭ كولەمىندە جالپى سانى 43 دوكتورانتتى قابىلداپ،  ونىڭ 18-ءى ءوزىنىڭ عىلىمي جەتەكشىلەرى ەتىپ اكادەميك عاريفوللا ەسىمدى تاڭدادى. قازىردىڭ وزىندە 3 دوكتورانت وزدەرىنىڭ عىلىمي ديسسەرتاتسيالارىن قورعاپ، PhD دوكتورى اتاعىنا يە بولدى. جاستاردىڭ ۇستاز عاريفوللا ەسىمگە قىزىعۋشىلىقتارىنىڭ سەبەبى نەدە دەسەك، ولار بىرنەشە فاكتورلاردان كورىنىس تابادى. بىرىنشىدەن، فيلوسوفيا ماماندىقتارىنىڭ باكالاۆر، ماگيستراتۋرا، دوكتورانتۋرا دەڭگەيىندە ءبىلىم الۋشىلارعا ارناپ ءوزىنىڭ جەتى اۆتورلىق كۋرسىن ەنگىزدى. ولار: «داۋلەت فيلوسوفياسى»;  «ىسكەرلىك فيلوسوفياسى»; «ءداستۇر فيلوسوفياسى»; «قازاق قىزى يدەياسى»; «ساباقتاستىق يدەياسى»; «جاڭاشا جانە يننوۆاتسيالىق ويلاۋ فيلوسوفياسى»; «جاقسى قازاق يدەياسى جانە فيلوسوفياسى». بۇل دەگەنىڭىز، ەلىمىزدىڭ وڭىرلىك جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى فيلوسوفيا سالاسىندا ەكپىندى وزگەرىستەردىڭ بولماۋى. ال البىرت جاستارعا ەكپىندى وزگەرىستەر قاجەت. ەكىنشىدەن، اكادەميكپەن ەنگىزىلگەن ارنايى كۋرستار البىرت جاستاردىڭ وي ءورىسىن جاڭا بىلىممەن تولىقتىرا الدى. بۇل كۋرستار كوپتەگەن دوكتورانتتار ءۇشىن عىلىمي ديسسەرتاتسيالارى تاقىرىبىن تاڭداۋعا نەگىز بولدى. عاريفوللا ەسىم بىربەتكەيلى، ءبىر جاقتى ويلايتىن جاستاردى جاڭاشا ويلاۋ جۇيەسى رەلسىنە سالا باستادى. ماسەلەن، جاڭاشا جانە يننوۆاتسيالىق ويلاۋ جۇيەسى كۋرسى مازمۇنىنداعى تەرىس ويلاۋ، جاقسى قازاق يدەياسى، يننوۆاتسيالىق ويلاۋ – جاستاردىڭ جەتىستىككە جەتۋدەگى كەرەمەت موتيۆاتسياعا اينالا باستادى. ۇشىنشىدەن،  ۇستازىمىز وتە قاراپايىم جان يەسى. ۇستازى حاكىم ابايدىڭ «ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي، باۋىرىم» - دەگەن ءسوزىن، جانىنىڭ جالاۋى، ومىرلىك مانيفەستى ەتىپ بەكىتكەن جان.

بۇگىندە ۇستاز قاسىنا ءبىر توپ جاس، عىلىم ۇرشىعىنا بىرىنەن كەيىن ءبىرى كەلىپ يىرىلگەن جىپتەي يىرىلۋدە. ولاردىڭ بارلىعى دەرلىك تالاپتارى تاۋداي جاس يەرىمدەر. اتاپ وتسەك، مادەنيەتتانۋ ماماندىعىنىڭ دوكتورانتتارى ايدوس ماقۇلبەكوۆكە «قازاق اۋديتورياسى: مادەني-فيلوسوفيالىق تالداۋ»; ەركەبۇلان تاتيەۆكە «ەجەلگى تۇركى داۋىرىندەگى يەوروگليفتەر: مادەني-فيلوسوفيالىق تالداۋ; باعلان ارالحانوۆقا «قازاق بولمىسىنداعى دومبىرا فەنومەنى»; جازيرا بايساريناعا «اباي اعىلشىن ءتىلدى مادەني كونتەكستە»;  گۇلنار نايزاباەۆاعا «قازىرگى زامانداعى مادەنيەت ۇعىمى» تاقىرىپتارى، فيلوسوفيا ماماندىعىنىڭ دوكتورانتتارى راۋان كەمەربايعا «اسان قايعى: قيلى زامان فيلوسوفياسى»; دجاميلا ايازبەكوۆاعا «ۇلتتىق كينوماتوگرافتىڭ فيلوسوفيالىق ديسكۋرسى: اكسيولوگيالىق كونتەكست»; سىمبات شاكيروۆكە «الەۋمەتتىك داۋ-جانجال جانە الەۋمەتتىك مەدياتسيا»; جىلبەك جاڭاباەۆقا «قازاق فالسافاسىنداعى قۇت ماسەلەسى»; تالعات تۇماشبايعا «ۇرپاق ۋاقىتى: الەۋمەتتىك-فيلوسوفيالىق تالداۋ»; سايرا شاماحايعا «قۇپيا شەجىرە: مادەني-فيلوسوفيالىق تالداۋ»; سالتانات ماقاتاەۆاعا «اباي مادەني مۇراسىنىڭ كەڭىستىك جانە پوستكەڭىستىك كەزەڭدە زەرتتەلۋىنە سالىستىرمالى تالداۋ»، سامال دجالماعامبەتوۆاعا «سانا ءپالساپاسى: عىلىمي-مەتودولوگيالىق تالداۋ»; انەل ەسجانوۆاعا «بلەز پاسكال مەن ابايدىڭ رۋحاني ساباقتاستىعى (ب.پاسكالدىڭ «ويلارى»، ابايدىڭ «قارا سوزدەرى»); تۇردىقۇل شاڭبايعا «قازاق ءپالساپاسى»; قارشىعا مۇقىشقا «داۋلەت –فيلوسوفيالىق كاتەگوريا رەتىندە»; اسان امانگەلديەۆكە «سان فيلوسوفياسى» تاقىرىپتارى ۇسىنىلعان بولاتىن. مىنە، ءبىز وسى جاستار قاۋىمى بۇگىڭدە ۇستازىمىز عاريفوللا ەسىمنىڭ ۇندەۋشىلەرى، قورعانى مەن تىرەۋشىلەرى بولاتىنىنا كامىل سەنەمىز.  

ءسوزىمىزدىڭ سوڭىندا، ۇستازىمىزدىڭ 70 جىلدىق مەرەيتويى قارسانىندا سەمەيلىك جۋرناليست ماقسات جارىلقاسىنۇلىنا بەرگەن سۇحباتىنان: «مەنىڭ جەتەكشىلىگىمەن قورعاعان عالىمدار بۇگىندە ەلىمىزدىڭ ءار وبلىسىنداعى جوعارى وقۋ ورىندارىندا، عىلىمي مەكەمەلەردە ءتىپتى باسشىلىق جۇمىستاردا ءجۇر. سانىن ايتپاي-اق قويايىن، كوپ جانە ءار قايسىسى ءوز بيىگىندە. ءالى دە تالاي جاستى قاناعاتتاندىرسام دەپ ويلايمىن»- دەگەن بولاتىن. 

يا، راسىندا ۇستاز عاريفوللا ەسىم – حارەكەتشىل جان.  ول ۇنەمى تولعانىستا، ىزدەنىستە جۇرەدى. سول ءبىر تولعانىس ساتىندە، ۇستاز «ءسىز، نەگە مۇقتاجسىز؟» -دەگەن، شاكىرتتەرىمەن قويىلعان ساۋالعا  «مەن شاكىرتكە مۇقتاجبىن!» - دەگەن جاۋاپ العان بولاتىنبىز. «مەن شاكىرتكە مۇقتاجبىن!» - دەگەن ۇستاز اۋزىنان ەرىكسىز شىققان ءسوز راسىمەن دە اللادان شىققان بۋ ەدى دەپ ويلايمىز.  

جىلبەك جاڭاباەۆ

Abai.kz