پرەزيدەنت اكىمشىلىگى جەتەكشىسىنىڭ ورىنباسارى اباەۆ داۋرەن مىرزاعا!
قۇرمەتتى داۋرەن اسكەربەكۇلى!

الدىمەن ايتارىم مەنىڭ ايدا بالاەۆا حانىمعا جازعان حاتىما وراي ءسىزدىڭ ماعان ارناعان پوستىڭىزدى وقىدىم. ريزا بولدىم. قازاق ءتىلىنىڭ پارقىنا، قادىرىنە، سوزبەن سويلەم ورگەن قابىلەتىڭىزگە كوڭىلىم تولدى. ەكىنشىدەن بيلىكتە وتىرعان مەملەكەت قىزمەتكەرىنىڭ تۆورچەستۆو ادامىنا ارناعان حاتى – بۇل ۇلكەن جاقسىلىقتىڭ نىشانى. كوكتەمدە كەلگەن العاشقى قارلىعاشتى كورگەندەي قۋانىپ قالدىم. پرەزيدەنت اكىمشىلىگىندە ىستەۋ كەز-كەلگەننىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى...وعان كۇش-قايرات، جىگەر، ءبىلىم، شىدامدىلىق جانە ادالدىق كەرەك. ەڭ نەگىزگىسى – ۇلكەن جۇرەك كەرەك. جانە وسى قاسيەتتەر ءسىزدىڭ بويىڭىزدا بار دەپ سەنەم.

«جانى كۇيگەن – ءتاڭىرىسىن قارعايدى» دەگەندەي مەنىكى جان ايقاي بولاتىن. وندا دا «ولاردى قۇرتۋ كەرەك، جويۋ كەرەك» دەگەندىك ەمەس. كەرىسىنشە وسىنداي كەمشىن تۇستاردان ارىلساق قازاق تەلەۆيدەنيەسى وڭالار دەگەن ۇمىتتەن تۋعان.
داۋرەن باۋىرىم!!! ءسىز دە، مەن دە وسى ەلدىڭ ازاماتتارىمىز. ءسىز مەملەكەتتىڭ ماسەلەسىن ايتساڭىز، مەن قوعامنىڭ جوعىن جوقتايمىن. جاقسى ءۇردىس. ويىما باياعىدا وسىدان 25-30 جىل بۇرىن قوعام قايراتكەرى جۋرناليست كامال سمايلوۆ پەن جازۋشى شەرحان مۇرتازانىڭ ءبىر-بىرىنە جازعان حاتتارى تۇسەدى. ەكەۋى دە بۇگىن جوق. بىراق سول ەكى اعامنىڭ ەل ءۇشىن، قوعام ءۇشىن كوتەرگەن ماسەلەلەرى قانداي قۇندى، قانداي پايدالى بولاتىن. مۇمكىن سول حاتتار كەيبىر شەنەۋنىكتەرگە ۇناماعانى دا بولار. الايدا بۇل حاتپەن سىرلاسۋ، ورىسشا ايتقاندا «ەپيستوليارنىي جانر» بۇگىندە قۇرىدى. جانە وسى ءداستۇردى جالعاستىرساق تا ودان ەشكىم زيان شەكپەس دەگەن ويدامىن.

مەن سول ابايعا ارناسام دا، اباەۆقا ارناسام دا جانىما جاقىن ادامعا ارناعانىم ايعاق...

قادىرلى داۋرەن باۋىرىم!

«ويناي بەرسەڭ – بالا بولاسىڭ، ويلاي بەرسەڭ – دانا بولاسىڭ» دەگەن ماقالدى جاقسى بىلەسىز... مەنىڭشە بىزدە وسى ايتقان ەكىنشى ويلانۋ پروتسەسى قازىر ءورشىپ تۇرعان سياقتى. گاملەتتىڭ قويعان فيلوسوفيالىق سۇراعى «بىت يلي نە بىت» قازىر دە قوعامنان جاۋاپ ىزدەيدى. ءبىز – وسى – قانداي مەملەكەت قۇردىق؟ قايدا بارامىز؟ ءبىزدىڭ العان جولىمىز – دۇرىس پا، بۇرىس پا؟ ءبىزدىڭ باستى قۇندىلىعىمىز نە؟ نەگە ءبىزدىڭ قوعامدا كەدەيلەر كوپ؟ نەگە بىزدە ادىلەتسىزدىكتەر كورىنىپ جاتادى؟ نەگە جۇرتتىڭ كوبى – كرەديتكە تاۋەلدى؟ وسىلاي ماڭگى بولا ما؟ الدە ءبىز دە سىلكىنىپ، وزگە ەلدەر سياقتى تۇرلەنىپ، وزگەرىپ، جاڭارىپ، جاسارىپ – الەمدەگى ەكونوميكاسى دامىعان، عىلىمى – ءبىلىمى، مادەنيەتى، وركەنيەتى وركەندەگەن ۇلى كوشتىڭ سوڭىندا قالماساق ەكەن دەگەن تىلەك قانا. وسى تۇرعىدا وزىڭىزگە ايتار ويلارىم بار. ول ەكەۋىمىز دە كوتەرگەن پروبلەما - يدەولوگيا. مەن يدەولوگيا جوق دەسەم، ءسىز - بار دەيسىز. ءجون ءسوز. بار. بىراق وسى يدەولوگيا ءدىلدالدالاپ ءتورت اياقتاپ ارەڭ تۇر. ءيا، مەندە ەموتسيا جەتەرلىك. تۆورچەستۆودا ەموتسيا الدىڭعى قاتاردا بولادى. الايدا ايتايىن. مەنىڭ ۇعىمىمدا يدەولوگيا دەگەن ەلىڭ ءۇشىن، جەرىڭ ءۇشىن، ءتىلىڭ ءۇشىن، مادەنيەت ءۇشىن، قوعامداعى ءاربىر كەلەڭسىزدىك ءۇشىن – جانكەشتىلىك. يدەولوگيا ەشقاشان ماتەريالدىق قۇندىلىقتاردان تۇرمايدى. ياعني بۇل وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس – «كۇيمەيسىڭ» دەگەن باۋكەڭنىڭ كرەدوسى. نازىم حيكمەت ايتقانداي «مەن جانباسام لاپىلداپ، سەن جانباساڭ لاپىلداپ، ول جانباسا لاپىلداپ، كىم جانادى لاپىلداپ؟» دەگەن قاعيدا. بىزگە قازىر وسىنداي لاپىلداپ جاناتىن ازاماتتار كەرەك.

ءيا، يدەولوگيانىڭ مىنبەرى «ونىڭ فۋندامەنتى – نەگىزى ارينە پارتيالار. ال، بىزدە شە؟ بار ما؟ بار... بىراق، ولاردىڭ سانى بار دا، ساپاسى جوق. بارلىق پارتيانىڭ پروگراممالارى ءبىر-بىرىنەن اۋمايدى. پاسحاداعى پىسىرگەن قىزىلدى-جاسىلدى جۇمىرتقاداي. بىراق اشساڭ ءىشى بىردەي. كەيبىر پارتيانىڭ كوسەمدەرىن، ياعني ليدەرلەرىن كورسەڭ تاڭ قالاسىڭ. بىرەۋى – كوميك، بىرەۋى –تراگيك، بىرەۋ – رومانتيك ارتيستەر سەكىلدى. ونى ءوزىڭىز دە ءبىلىپ وتىرعان بولارسىز. ەسىمە يۋلي رايزماننىڭ «كوممۋنيست» دەگەن ءفيلمى تۇسەدى. ۋربانسكي وينايدى. نەتكەن جانكەشتى گەروي. ءفيلمنىڭ سوڭىندا كورەرمەن جىلاپ وتىرادى. مىنە يدەولوگيا دەگەن وسى. مەن كوممۋنيستىك يدەولوگيانى جوقتاپ وتىرعام جوق. مەن يدەولوگيانىڭ مەملەكەتتىك تۇرعىدا قالاي شەشىلگەنىن مەڭزەپ وتىرمىن. بىزگە قازىر، ياعني پارتيالارعا جاڭا تىنىس، جاڭا دەم، جاڭا سەرپىن كەرەك. تۇپتەپ كەلگەندە پرەزيدەنتتىڭ العا قويعان جوسپارىن ىسكە اسىراتىن – جاناشىر ساياسي ۇيىم قاجەت. ول – «نۇر وتان» بولا ما، «اۋىل» بولا ما، كوممۋنيستەر بولا ما بىلمەيمىن. بىلەتىنىم بىزگە قازىر ەلى ءۇشىن باس قاتىراتىن ۇلاندار قاجەت. بىلاي قاراساڭ – سول پارتيالارداعى» ازاماتتاردىڭ باسىم كوبى جاس، جىگەرلى سياقتى. الايدا سول جىگىتتەردى كەشكە كافە، سپورتزالدا - قالا بەردى تويلاردا كوزىڭ شالىپ قالادى. مەنىڭ ولارعا كافەگە، تويعا نەگە باراسىڭ دەگەنىم ەمەس... ولار دا ادام، جاس بارسىن... بىراق بىلتىر ءبىر ۇيدەن 5 ءسابي ۇلانىن ولگەندە ولار نەگە سوندا جۇرمەدى دەپ قىنجىلام.

اينالايىن داۋرەن باۋىرىم! مەنىڭشە، ەلگە، حالىققا قىزمەت ۋاقىتپەن ولشەنبەۋى كەرەك. وتانعا دەگەن ماحاببات ادامنىڭ قانىندا، جانىندا بولۋى ءتيىس. تاعى دا،«تاكە، جاقسىلىقتى كورمەيدى ەكەنسىز؟» دەۋىڭىز مۇمكىن... نەگە؟ كورەم. وقيمىن. وتكەن جولى «ماقتارالدى سۋ الىپ، ەل دۇربەلەڭگە تۇسكەندە، كومەككە كەلگەندەردىڭ ىشىندە «نۇر وتان دا» بولدى. راحمەت! ريزا بولدىم.
بىرنەشە ميلليوندى حالىققا كومەككە بەردى.العىسىن الدى. بىلتىر ارىستاعى جارىلىستا دا سولاي بولعان. «كورمەس تۇيەنى دە كورمەس» دەگەندەي مەن كورمەيدى ەمەس-كورەم. بىراق، بۇل جەتكىلىكسىز. «ءتاپ-ءتاۋىر-اق ءان ەدى – پۇشىق ايتىپ قور قىلدى» دەگەندەي پارتيا قۇرۋ جاقسى يدەيا. ول مەملەكەتتىڭ دە قوعامنىڭ دا دامۋىنا زور اسەر ەتەتىن، كاتاليزاتور. بىراق، مەنىڭ ويىم وسى پارتيالار نەگە كوبىندە ءۇنسىز دەيمىن؟ نەگە وسى ۇيىمدار تەك سايلاۋدىڭ الدىندا عانا تىرىلەدى؟ نەگە وسى جىگىتتەر باسقا كەزدە تىپ-تىنىش ءجۇر؟ نەگە ولار اۋىل ماسەلەسىنەن باستاپ كەدەيشىلىك تاقىرىبىنا دەيىنگى سالالارعا ءتىس جارمايدى؟ قانداي پارتيا بولماسىن ونىڭ ليدەرى – ءبىر-اق ادام، جالعىز. الايدا، ونىڭ ءىسىن، يدەياسىن، ويىن حالىققا جەتكىزەتىندەر سولار ەمەس پە؟ پارتيا تەك ساحناداعى ايتىستا عانا ەمەس، ومىردەگى تارتىستا دا ەلمەن بىرگە بولۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. مەن ەشكىمدى كىنالاعىم كەلمەيدى. مەن تەك «شىركىن-اي، سونداي بولسا ەكەن عوي.» دەپ ويلايتىن جانمىن. ءيا، جانە سىزدە ءدال مەندەي ويلايدى دەپ ۇمىتتەنەم. سەبەبى ەكەۋمىز دە وسى ەلدىڭ ۇلىمىز... بىرەۋىمىز بيلىكتە، بىرەۋىمىز ومىردە، بىرەۋىمىز ساياساتتا، بىرەۋىمىز ونەردە. جولدارىمىز باسقا دا، ماقسات –مۇددەمىز ءبىر. ول – ءوزىڭىز ايتقان – تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ كوك تۋىنىڭ قاي سالادا بولماسىن بيىك بولۋى. ءجاي عانا كوتەرىلمەي – ەكونوميكاسى مىقتى، عىلىم –بىلىمگە سۋسىنداعان، ادامگەرشىلىكپەن ورنەكتەلىپ، مادەنيەتپەن ارلەنگەن، بىزگە تۋ كەرەك. جانە بۇعان جىگەر مەن قايرات، اقىل مەن جۇرەك كەرەك. جانە وسىنداي جاستار بىزدە بار دەپ سەنەم...

تەاتردا مونولوگ دەگەن ۇعىم بار. ول تەك ىشكى وي. مەنىكى دە سول مونولوگ قانا. مۇنداي مونولوگ كەز-كەلگەننىڭ ىشىندە ءجۇر. ال، ءبىزدىڭ قوعام دا تەاتر سىندى. سوندىقتان بىزگە ءدال قازىر مونولوگ ەمەس - ديالوگ كەرەك. سوندا ءومىر تەاترىنىڭ دا، قوعام تەاترىنىڭ دا تەك جاقساراتىنىنا سەنىمىم مول.
P.S: ءسىز ماعان «پۋلت» تۋرالى جاقسى ايتتىڭىز. دۇرىس دەلىك. بىراق مەنىكى قولداعى پۋلت – جولداعى پۋلت بولماسا ەكەن، سول پۋلت سانادا، جۇرەكتە، تاربيەدە بولسا ەكەن دەيمىن. جانە سول ءپۋلتتى باساردا، ءوزىم سۇيەتىن، اسىعا توساتىن ءبىزدىڭ كانالداردا ۇلتتىق سانانى قوزعايتىن، جۇرەكتى تەربەيتىن، تاربيەلى دۇنيە بولسا ەكەن دەگەن تىلەك بولاتىن. سوندا - نۇر ۇستىنە نۇر بولماي ما؟

قۇرمەتپەن تالعات تەمەنوۆ

Abai.kz