ءبىر قازاق بار، بۇگىنگى مىلتىقسىز مايداننىڭ قۇرباندارى كۇن سايىن كوبەيگەنىن ءبىلىپ تۇرىپ، ءبىر وتباسىنىڭ بىردەن ەكى، ءتىپتى ءۇش ادامى ومىردەن ءوتىپ جاتقانىن ەستىپ-كورىپ وتىرىپ وسىنىڭ ەسەبىنەن بايۋدى، ەكى اساپ قالۋدى كوكسەيتىن. جاس-كارى دەپ تاڭداماي جان-جاعىن جالماپ جاتقان ىندەتتىڭ قۇرىعىنا ءوز تۇسپەسە، اينالاسى امان بولسا، اللاعا شۇكىرلىك ەتىپ، توڭىرەگىنە مەيىرىممەن قاراۋعا بولماس پا ەدى. مەيىرىم دەگەن – بىرەۋگە ءۇيىپ-توگىپ بىردەڭە ساتىپ الىپ بەرۋ نەمەسە وڭدى-سولدى دۇنيە تاراتۋ ەمەس، ىزگىلىك پەن ادامگەرشىلىك. «قايعىعا قانى تاسىماستىڭ بايعۇسقا جانى اشىماس» دەگەن، بيلىك قاراپايىم قازاقتىڭ ءتىلىن، جانىن، كوڭىل كۇيىن تۇسىنۋگە بەيىل ەمەس. ءدال بۇگىن بيلىك ءۇشىن ادامنىڭ ادالدىعى، ادامگەرشىلىگى، ۇلتشىلدىعى مۇلدە قاجەتسىز. بيلىككە، بيلىك يلەگەن قوعامعا ايتقانىنا كونەر، ايداۋىنا جۇرەر –كونگىش، ەرگىش، مۇلگىگىش، ىڭعايلى دا قولايلى، جاعىمپازدىقتىڭ جاراپازانىن ايتقىش قۇلمىنەزدىلەر عانا كەرەك. قويماسى جارىلىپ ءورت شالسا دا، سۋ باسىپ ءۇيى قۇلاسا دا وزىنشە تىربانعان قارا حالقىنان الشاقتاپ كەتكەن بيلىك جايلى ايتارعا ءسوز جوق.

بيلىك باسىنداعىلار تۋرالى ءسوز قوزعاماي-اق قويالىق، «كىسىدەگىنىڭ كىلتى – اسپاندا» دەگەن، ءدارىحاناشىلار جايلى دا جاق اشپايىق، كۇنكورىسىن جەكە كولىگىمەن تاۋىپ جۇرگەن قاراپايىم جۇرگىزۋشىلەردەن، ياعني ءار ادام وزىمىزدەن باستايىقشى...

500 تەڭگەگە باراتىن جەرگە 1000 تەڭگە سۇرايتىنداردىڭ كوبەيگەنى راس قوي. الدىن الا جازىلىپ، كومپيۋتەر توموگرافياسىنان ءوتۋ ءۇشىن كەزەگىن كۇتىپ وتىرعانداردىڭ ۇستىنەن اقشا جاساپ قالعىسى كەلەتىن قۋاياقتار دا پايدا بولىپتى. ارام جولمەن قازاقتىڭ ۇستىنەن پايدا تاپقىسى كەلەتىن قازاق قايدان شىققان؟ مۇنداي ارامپيعىلدى پىسىقاي بولۋدى مەيىرىمدى، يماندى، كوڭىلگە قاراۋدى بىلەتىن ءبىزدىڭ ۇلتتىڭ بالاسى قاي كەزدە، قاي جەردە ءجۇرىپ ۇيرەنگەن؟ ۇرىمتال ساتتەن كولدەنەڭ تابىس تابۋدى قاشان كاسىپكە اينالدىرعان؟ از قازاعىڭدى باۋداي قىرقىپ جاتقان ىندەتتەن ءوزىڭنىڭ ساۋ، توڭىرەگىڭنىڭ تۇگەل جۇرگەندىگى ءۇشىن عانا شۇكىر ەتسەڭ بولماس پا...

اۋىرىپ تۇرعان جانداردىڭ، ايدىڭ-كۇننىڭ امانىندا بۇل ىندەتكە ءبىر ەمەس، بىرنەشە جاقىنىن بەرگەن قامكوڭىل ادامداردىڭ ۇستىنەن بۇلاي پايدا تاپقىسى كەلگەندەر – ىننەن شىعىپ، يتتەن تۋعاندار شىعار، ءسىرا. ءتارتىپ پەن ۇيات قالماعان ۇلتتان نامىس تا الشاقتايتىن سياقتى. نامىسىمىز قالسا، سۇرىنگەنگە سۇيەۋ بولىپ، جىعىلعاندى جۇدىرىقتاماس ەدىك قوي. «ەل الدىندا ءجۇرسىز، ءسىزدى تىڭدايدى عوي، ايتىڭىزشى»، – دەيدى ماعان ىرگەدەگى كورشىمنەن باستاپ، اۋىلداعى اعايىنعا دەيىن. تىربانىپ كۇنىن كورىپ جاتقان قاراپايىم قازاق مەنەن ءۇمىت كۇتەتىنىنە وسىندايدا ۇيالىپ قالام. ويتكەنى كىمگە نە دەپ ايتارىمدى دا بىلمەيمىن. قالجىراعان حالقىنىڭ قاجىماس سەرىگى بولارلىق، ءجون سىلتەپ، يەك قاعارلىق اقساقال تاپپاعاندىقتان دا كەۋدەمنەن وكسىك كەتپەيدى. كوزى اشىق ادامنىڭ ءبارى جەلىدە وتىر، ايتىلىپ تا، جازىلىپ تا جاتىر. بىراق كەرەڭ قوعام، جەمقور جۇيە، ەنجار بيلىك... سەلت ەتپەيتىن مەڭىرەۋ مەكەن، مەشەل مەديتسينا، ويسىز ادام. دەندەپ العان، ءسىڭىپ بارادى.

ءبىر قازاقتار بار، ەلى ءۇشىن شىرىلداپ جۇرگەندەر! بىزدە «قۇلاعاندى ۇرعىزعاندى ەمەس، تۇرعىزعاندى قادىرلە» دەگەن ءسوز بار. قاي داۋىردە دە قازاقتىڭ قىزدارى مىقتى بولعان بۇگىن دە قازاقتىڭ اينۇرى ەكىنىڭ ءبىرى بارا بەرمەيتىن تاۋەكەلگە بارىپ جاتىر. قايرات جولدىباي باۋىرىمىزدىڭ باستاماسى دا وسىعان دالەل. دەرتىنە شيپا ىزدەپ سانسىراعان ەلىنە دەمەۋ بولىپ، قايىرىمدىلىقپەن اينالىسىپ جاتقان وسىنداي ادامداردىڭ شاماڭ كەلگەنشە ءبىر جاعىنا شىعىسۋدى ءجون سانايسىڭ، ءتىپتى مىندەت-پارىزداي قابىلدايسىڭ!

ءبىر ادام بار، ايتالىق، ول – الدەبىر جەكەمەنشىك مەدورتالىقتىڭ قوجايىنى. ءدال قازىرگى كەزەڭدە قوجايىن رەتىندە كۇنى-ءتۇنى دەمالىسسىز جۇمىس ىستەگەنىمەن، رەنتگەنگە، كومپيۋتەر توموگرافياسىنا ءتۇسىرۋ ارزان با، كەز كەلگەن ادام تۇسە الا ما، حالقىڭا، وتانداسىڭا جاعداي جاسادىڭ با؟ ول – ول ما، ارال قالاسىندا ءالى كۇنگە دەيىن كومپيۋتەر توموگرافياسىنا ءتۇسىپ وكپەنى تەكسەرتەتىن قۇرىلعىنىڭ بولماعانىن ەستىپ جاعامدى ۇستادىم. ارىعا كەتپەي بەرگى ون جىلدا الىپ زاۋىت سالماي-اق قوي، ادام دەنساۋلىعىن جاقسارتۋعا جاعداي جاسالىنباسا، جاساي الماسا، بىزگە سانسىز باسشى مەن سانسىز دەپۋتاتتىڭ كەرەگى نە؟ مەديتسيناعا بولىنگەن قىرۋار قارجى كىمنىڭ قۇلقىنىنا كەتتى؟ الگى «100 مەكتەپ، 100 اۋرۋحاناڭ» قايدا؟ ەڭ بولماسا، وسىنداي قىسىلتاياڭ كەزدە باعانى قاداعالاپ، بارىنە قولجەتىمدى قىزمەت ءتۇرى كورسەتىلۋىن تالاپ ەتكەن اتقامىنەر بولدى ما؟

«قۇدايدان قورىقپاعاننان قورىق» دەگەندى ايتقان قازاق ەدىك... ءوزىمىز از-اق، اۋا جەتپەي تىنىسى تارىلىپ، قوس وكپەسى قابىنىپ تۇرعان قازاقپىز. بىرەۋدىڭ ءسوزىن بىرەۋ كوتەرە الماي جۇيكە جۇقارعان ۋاقىتتا ارقايسىسىمىزدىڭ قولىمىزدان ەڭ جوق دەگەندە وزگەگە جىلى ءسوز ايتىپ، ادامگەرشىلىكتەن اتتاماۋ كەلەدى. ار مەن اقىلدى كىر جۋىتپاي ساقتايتىن ادامدىق مىنەزدەن ارىلمايىقشى. قۇدايىم، قازاعىمنىڭ پەيىلىن الا كورمە!

قاي جەرىنە جارماسسا دا ءىرىپ، ەسكىرگەن ماتاداي كۇلدىرەپ تۇرعان، ءتيىپ كەتسە، ءىرىڭى اعاتىن بىتەۋجاراداي بولىپ جەمقورلىق ىندەتى اسقىنىپ شىرىگەن مەملەكەتىنىڭ قاي جاعىنان شىعىپ جاقسارتارىن بىلمەي جاتقان پرەزيدەنتكە كەيدە جانىم اشيدى. اقىل ايتار ابىزدان گورى جاعىمپاز جالپاقشەشەيى كوپ ورتاسىنا اداسپاۋعا، باتىل قادام جاساۋعا ىقپال ەتە بىلەتىن ۇلتشىل ، سانالى ازاماتتار كوپتەپ جينالۋىنا سەبەپ بولا كور دەگەن تىلەك تىلەۋدەن باسقا قولدان كەلەر قايران جوق.

قۇداي ءتۇبىنىڭ قايىرىن بەرسىن! قازاققا جانى اشيتىن تەك قازاق قانا. امان بولايىقشى!

جايلاۋىمدى ءورت، جۇرتىمدى دەرت شالماسىن!

بەكجان تۇرىستىڭ جازباسى

Abai.kz