مۇقاعاليداي الىپتاردىڭ جەرلەسى بولعاندىقتان با، اۋىل جاقتان جىر جازاتىن جىلت ەتكەن «اقىن بالا» كورسەك بولدى، ونىڭ اياق-الىسى مەن شابىسىنا سىن كوزبەن قارايتىنىمىز بار. راس، جەلىگى باسىلماعان كوپ بوزبالا عاشىقتىقتان قاعاز ءبۇلدىرىپ الىپ، ارتىنشا ولەڭ اۋىلىنان سۋىنىپ كەتىپ جاتادى. ال، سولاردىڭ ىشىندە ولەڭگە ءبىرجولا ەن سالىپ، اساۋ شابىتتى ەرتەپ ءمىنىپ الىپ، سار جەلەتىندەر تىم از. سول ازداردىڭ ىشىنەن سانجار كەلەكە دەگەن جىگىتتى كورىپ ەدىم، ءبىر جولى. ءوزىن ەمەس، كىتابىن...

الماتى وبلىسىنىڭ اكىمدىگى ءبىر توپ جاستىڭ تۇڭعىش جيناقتارىن شىعارىپتى. راس، وتىرىك ايتىپ قايتەم، سولاردىڭ ىشىنەن جەرلەسىم (قارادالا ءوڭىرىنىڭ سۇمبە اۋىلىنان ەكەن) سانجار كەلەكەنىڭ «جۇرەك ءسوزى» دەگەن تۇڭعىش كىتابىن سۋىرىپ العانمىن. وقىپ شىعىپ، پوەزيا الەمىنىڭ ءدۇلدىل تۇلپارلارى جاراس سارسەك پەن باقىت بەدەلحاننىڭ ارتىنان تاعى دا ءبىر تايدىڭ قۇلدىراڭداي ەرىپ كەلە جاتقانىن بايقادىم. سۇمبەنىڭ توپىراعىنىڭ قاسيەتىن مويىندادىم با، جوق الدە سول ەلدىڭ قۇدىرەتى بارداي سەزىلدى مە، ايتەۋىر اقىن ىنىمىزگە ءىشىم جىلىپ قالعانداي بولعان.

ءدال سول ساتتە مەن وسى اقىن ءىنىمنىڭ باسى تاۋ مەن تاسقا سوعىلىپ، تار قاپاستا، تاعدىردىڭ تاۋقىمەتىمەن ماعجان باباسىنداي «اباقتىدا ايدان كۇننەن جاڭىلىپ» جاتقانىن بىلسەمشى...

بىلسەم، قازىرگى جازۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى ۇلىقبەك ەسداۋلەت باستاعان اعالارىما قوزعاۋ سالماس پا ەدىم. تىنىشتىقبەك ابدىكاكىمۇلى مەن اۋباكىر قايرانداي اقىن اعالارىن ۇستاز ەتكەن جاس پەرىگە اراشا تۇسەر اردا ازاماتتى تابار ەم عوي... داۋرەن قۋات پەن ساكەن سىبانباي اعالارىمنىڭ جان دوسى قازاقتىڭ ءامىرحانى، ءامىرحان بالقىبەكتىڭ «قاسقىر قۇداي بولعان كەز» اتتى كىتابىن ىزدەي بارىپ، قۇربىم ماقپال جۇمابايدىڭ «ماقپال شەرىن" قولتىعىنا قىسىپ العان اقىننىڭ «ادام ولتىرمەيتىنىن» ءتۇيسىنۋ سونشالىق قيىن بولماسا كەرەك-ءتى. قىبىرلاعان قۇمىرسقانى اياپ، ابايسىزدا باسىپ كەتپەۋ ءۇشىن اياعىنىڭ استىنا زەر سالا جۇرەتىن اقىندارىن قىلمىسكەر اتاندىرۋ، ونى تۇرمەگە قاماپ تاستاپ، جاس عۇمىرىن تاس-تالقان ەتۋ قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ داۋىرىندە بولماۋى قاجەتتەي كورىنەدى، ماعان... بۇل تۋراسىندا بەرىك ءۋالي اعام پرەزيدەنتىمىزگە دە ايتا جاتار. جوعارعى سوتتان باستاپ، بارلىق قۇزىرەتتى ورگانعا تالاي حات جازىلسا دا، بىلق ەتكەن ەشكىمنىڭ بولماۋى، جاس اقىننىڭ تاعدىرىنا كوز جۇما قاراۋى، ارينە تۇسىنىكسىز جاعداي. جازۋشىنىڭ بالاسى پرەزيدەنت تاعىندا، سىنشىنىڭ بالاسى سەناتتا وتىر. ال، سول كەمەل توقاەۆ پەن ساعات اشىمباەۆتىڭ جولىن تاڭداعان جاس وركەن ىزدەنەتىن، كىتاپحانادا سارىلىپ وتىراتىن، قولىن جايىپ جىبەرىپ، جالىنداپ ولەڭ وقيتىن ۋاعىندا تيىتتەي دە كۇناسى بولماسا دا، (ابايسىزدا بولعان ءبىر وقيعا قانقۇيلى قىلمىسقا باعالانىپ), سەگىز جىلدى ارقالاپ، اباقتىدا وتىر.

اڭگىمەنى مۇمكىندىگىنشە تۇسىنىكتى ەتىپ بايانداساق. سانجار «كوك بازارعا» كىتاپ الۋعا بارادى. قالتاسىنان ەكى-ءۇش رەت تەلەفونى ءتۇسىپ كەتكەن سوڭ، سول جەردە كىتاپتاردىڭ شاڭىن ءسۇرتىپ جۇرگەن ايەل «تەلەفونىڭدى اناۋ ۇستەلدىڭ ۇستىنە قويىپ قويساڭشى» دەپ كەڭەس بەرەدى. الگى جەرگە تەلەفونىن قويىپ، كىتاپتار الەمىنە كىرىپ كەتەدى، جاس اقىن. سويتەدى دە، ءامىرحان بالقىبەكتىڭ «قاسقىر قۇداي بولعان كەزى» مەن ماقپال جۇمابايدىڭ «ماقپال شەرىن» ساتىپ الادى. ارادا كوپ ۋاقىت وتپەي، تاكسيگە ءمىنىپ، «تالعار قايداسىڭ؟» دەپ تارتىپ وتىرادى. «ماقپال شەردى» وقىپ بىتە بەرە تەلەفونىن ىزدەيدى. بۇل كەزدە تاكسي جارتى جولعا جەتكەن ەدى. تەلەفونى الگى ايەل ايتقان جەردە قالعانى ەسىنە ءتۇسىپ، قايتادان «كوك بازارعا» قاراي قۇستاي ۇشادى. تەلەفون سونشالىق قۇندى ەمەس ەدى، سانجار ءۇشىن. ول ءوزىنىڭ ەكىنشى كىتابىنا دايىنداعان بار ولەڭدەرىن سول تەلەفوندا ساقتايتىن. سوڭعى ءبىر-ەكى جىلعى ەڭبەگى انە سول تەلەفونمەن بىرگە قۇرىعالى تۇر. ولەڭ دەگەن اقىننىڭ ءومىرى ەمەس پە؟

ول كىتاپ ساتاتىن «بۋتيككە» القىنا جەتەدى. ساۋداگەر دۇيسەنبەك مومىنحانوۆ «بالەڭدى جاپپا» دەپ اقىندى «بۋتيكتەن» يتەرىپ شىعارىپ جىبەرەدى. «تەلەفون ءۇشىن قالتامداعى 10 مىڭ تەڭگەنى سۇيىنشىگە بەرەيىن» دەپ جالىنادى بالا-اقىن.

وعان كونبەگەن سوڭ بۇل ىشكە كىرمەك بولعاندا ساۋداگەرگە دەم جەتپەي قالىپ ءتۇرى بۇزىلىپ كەتكەن. بار بولعانى سول. ەسى شىققان سانجار بەت ورامالمەن ونىڭ اۋزىنا دەم بەرىپ، «جەدەل جاردەم» شاقىرتادى.

جۇرەگىنىڭ بۇرىننان تالماسى بار ادام ەكەن. سول كۇنى ءدارىسى دە تاۋسىلىپ قالعان كورىنەدى. راس، جاس اقىن مەن ساۋداگەردىڭ اراسىنداعى كيكىلجىڭ ونسىز دا اۋىرىپ جۇرگەن ناۋقاستىڭ اجالىنا ءدوپ كەلىپتى.

سانجاردىڭ تۋىستارى قازا بولعان ادامنىڭ وتباسىنان كەشىرىم سۇرايدى. ول تاراپ 10 ملن. تەڭگە تالاپ ەتكەن. جالاقىسى 50 مىڭ تەڭگەلىك سانجاردىڭ اناسى ول اقشانى تاۋىپ بەرە المايدى. سونىڭ سالدارىنان ءىس ابايسىزدا بولعان كىسى ءولىمى ەمەس، قاساقانا جاسالعان قىلمىسقا اينالىپ شىعا كەلگەن.

ءامىرحان بالقىبەك پەن ماقپال جۇمابايدىڭ كىتابىن قولتىعىنا قىسقان «قاۋىپتى قىلمىسكەر» سودان بەرى اباقتىدا وتىر.

قازىر ونىڭ جازاسىن جەڭىلدەتۋ ءۇشىن قارسى تاراپقا مورولدىك شىعىندى وتەپ بەرۋ كەرەك ەكەن. مەملەكەت ول شىعىننىڭ سوماسىن 10 ملن-نان 3 ملن-عا تۇسىرگەن. سول اقشا تولەنسە، اقىن جىگىتتىڭ جازاسى جەڭىلدەپ، تۇرمە ماڭىنا جۇمىس ىستەۋگە، تۋعان-تۋىستارىمەن ەمىن-ەركىن كەزدەسۋگە مۇمكىندىك الاتىن بولسا كەرەك.

اناسى بۇگىن ماعان حابارلاستى. 3 ملن. نەسيە الماق بولعان ەكەن، بانك كەلىسىم بەرمەپتى. انا بايعۇس قۇلىنشاعىنىڭ جازاسى ءسال دە بولسا جەڭىلدەتسەم بە دەپ شاپقىلاپ ءجۇر.

مەن «جۇرەك ءسوزىن» وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن قولىما الىپ وقىعاندىقتان، وزىمە ءبيمالىم ءھام ولەڭدەرى ارقىلى وتە بەلگىلى اقىن جىگىتتىڭ وسىنشاما تاۋقىمەتتى تاعدىردى باستان كەشىپ جاتقانىن ەلدەن بۇرىن بىلگەندىكتەن ونى بارشاعا جار سالۋدى ءجون سانادىم.

تىم قۇرىسا، الگى 3 ملن-دى جيناپ بەرەرمىز. ايتپەسە،

«ءومىردى اللا جازادى، ولەڭدى اقىن،
كىم بار دەيسىڭ قازاعىم سەنەن جاقىن؟
ەلەنەتىن جەرلەر دە ەلەنبەي قاپ،
ەلەنبەيتىن جەردە دە ەلەندى اتىم»، دەپ جىرلاعان اقىن جىگىتتىڭ اتىن «وزىنە جاقىن قازاعى» اباقتىدا ەمەس، ازات كۇندە ەلەسە ەكەن دەپ تىلەيمىن!

قول ۇشىن سوزام دەۋشىلەر ءۇشىن اناسىنىڭ رەكۆيزيتى:

كاسپي گولد

87757100959

جسن 720811402021,

بولتاەۆا گۇلميرا ساتىبالدىقىزى.

قانات ابىلقايىر

نازارلارىڭىزعا جاس اقىن سانجار كەلەكەنىڭ ءبىر توپ ولەڭدەرىن ۇسىنامىز. ولەڭدەر «Qalamger.kz» ادەبي-تانىمدىق پورتالىنان الىندى.

***

ءسىز ونى بيىك دەدىڭىز،
اسقاقتاتقانىڭ سونشالىق الاتاۋدىڭ دا،
اسپان تىرەگەن əز باسىن ءيىپ بەردىڭىز.
ارۋ قالام، اياۋلى الماتىمدى دا،
اياعىنىڭ استىنا قيىپ بەردىڭىز.
اسپاندى دا سىيلاۋعا ارلانبايتىنداي،
ايتىڭىزشى، راسىمەن ءسۇيىپ پە ەدىڭىز؟

ءسىز ونى اقىن دەدىڭىز،
باسقانىڭ ءبəرى جəي عانا ولەڭشى سىندى،
جۇمباقتاۋ جاننىڭ جىرىنا جاقىن دا ەدىڭىز.
ەلدى əنشەيىن سىلتاۋعىپ قوسا سالدىڭىز.
ەگىلىپ وقىپ جۇرگەسىن حاتىن ءوزىڭىز.
سىرىڭدى ءبىلىپ قويدىمدا ءتۇڭىلىپ كەتتىم ،
تابىلمايتىنداي توسىننان اقىرعى ەمىڭىز...

ءسىز ونى جالعىز دەدىڭىز،
جولىن توسىپسىڭ قارايلاپ، جارقىنىم ەندى،
جالعىزعا سىڭار بولىڭىز جالعىز ءوزىڭىز.
Əيتپەسە مىناۋ جالعاندا جالعىزدار كوپ قوي،
قۇداي بولمايدى الايدا ارعى-بەرگىمىز!

***

ءومىردى اللا جازادى، ولەڭدى اقىن،
كىم بار دەيسىڭ قازاعىم سەنەن جاقىن؟
ەلەنەتىن جەرلەر دە ەلەنبەي قاپ،
ەلەنبەيتىن جەردە دە ەلەندى اتىم.

ءبىرى داتتاپ ايتسا دا كۇپىرشىلىك،
ءبىرى جاقتاپ ءجۇر مەنى شۇكىرشىلىك.
مىنا مەنىڭ جان دۇنيەم ويراندالعان،
سىرت كەيپىمدى دەمەس ەڭ ءبۇتىن جىگىت.

ميدا سوعىس، ويىمدا ءورت استاڭ-كەستەڭ،
كوز الدىمدا جەر اۋناپ، اسپان كوشكەن.
ءومىرىمدى ولەڭگە وڭگەرگەلى،
جازىمىشىم بۇل مەنىڭ باستان كەشكەن.

بىرەۋ مەنى بىقسىققا تەڭەپ قويار،
قۇزعىن ەمەن جەمتىككە بولەك تويار.
جاقسى-جامان پەندەلەر ويىن ايتىپ،
وزدىگىنشە əيتەۋىر ەلەپ قويار.

باس قاتىرىپ وعان دا əلەك دە ەمەن،
تۋرا جولدان كەس-كەستەپ الا وتپەپ ەم.
ءبىر قازاق كوڭىل بەرسە جەتەر ماعان،
مەن ەشكىمنەن سىي-قۇرمەت دəمە ەتپەگەم.

الاۋلاعان وتىم دا وشپەس ءəلى،
شىرقامايمىن جۇرەككە جەتپەس ءəندى.
مىنا ومىردە ءəلى دە بار ەكەم عوي،
تالايلارى ءدال سونى ەسكە سالدى.

ادامدارعا راقىمەت سول ءۇشىن دە،
جەڭىلىسىم كوپ ەدى، جەڭىسىم دە.
كىم نە دەسە، و، دەسىن əي ءبارىبىر،
جالعاندىقپەن كەلمەيمىن كەلىسىمگە.

***

سۋىل ءدامىن ارقالاپ ماعان دەگەن،
سوناۋ ءبىر كۇن تۇرمەگە،انام كەلگەن،
مىناۋ سەنىڭ،سۇمبەڭنىڭ ءيىسى-عوي دەپ،
ءۇش تال جۋسان وزىمەن الا كەلگەن.

اماندىقتى،ساۋلىقتى،ايتىپ كوپتى،
باستاپ ەدى،كوزدەن جاس تايقىپ كەتتى.
"بوساما"-دەپ جۇباتقان ارۋ انام،
بوزداپ الىپ،اۋىلعا قايتىپ كەتتى.

ءاي، ارداقتى،اياۋلى انام مەنىڭ،
قايتسىن ەندى،بوزداماي جالالى ەدىم.
اقتالاتىن زاڭ دا جوق،شىندىق تا جوق،
جۋسانىمدى قۇشاقتاپ قالا بەردىم.

جانىما جات بولعاسىن جالعان ۇعىم،
ەرتە ۇعىنعام نامىس پەن ار قادىرىن.
جۋساندى العاش مۇرىنىما اكەلگەندە،
ءيىسى كەلگەن اتامنىڭ قالپاعىنىڭ.

سوندا بولعان سۇمبە ساي،تاۋلى قىرات،
ءيا،سوسىن،موماقان مالدى قىردا.
سوندا بولعان اكەمنىڭ جەيدەسىمەن،
اق سامايلى،اجەمنىڭ جاۋلىعى دا.

جۇپار ءيىستىڭ قادىرىن بۇرىندارى،
قالاي عانا،بۇل بالاڭ ۇعىنبادى.
سوندا،ەكەن-عوي،اپىر-اي، ءاتىر تەكتەس،
ارۋلاردىڭ بىلەكتەي بۇرىمدارى.

مىناۋ باسقا سىيىپ تۇر قانشا مىڭ وي،
مي قايناتار ويلاردان شارشادىم-عوي.
ءتۇتىنىنىڭ ءوزى دە جۇپار شاشقان،
جۋسان ءيىستى جۇرتىمدى اڭسادىم-عوي.

اق جاۋلىعىن انامنىڭ ورامالىن،
اڭساعاسىن،مۇڭدىلاۋ بولار ءانىم.
ءيىسى قازاق ۇلدارىن ساعىنعاندا،
جۋسان ءيىسىن اڭقىتىپ،ورالامىن!

كولەڭكەنىڭ ولەڭى...

اڭعالدىعى جانىمدى وساتىنداي،
اپىرىم - اي،
اق كوڭىل وسى اقىندى - اي.
ۇيالىنىڭ بەتىنە قاراپ وتىر،
Əلدە كىمنەن قوڭىراۋ توساتىنداي...

اينالاسىن ەلەمەس جانى قايعى ə،
كولەڭكەسى مەن ەم عوي،
تانىماي ما؟
تۇنجىرايدى اپىر - اي،
نەسىن سونشا؟
نەسىن سونشا، باتتى ەكەن قالىڭ ويعا؟!

تەسىرەيىپ تومەنگە تونە كوزى،
و، نەلىكتەن قاشتى ەكەن بەرەكەسى؟
جازىمىشىن جازعىرىپ ىشتەي عانا،
جاقسىلىققا əيتەۋىر سەنەدى ءوزى.

الا عوي دەپ ۇعاتىن اق - قارانى،
وسى ءبىر جان وزىمدەي بوپ بارادى.
ۇيالىعا تەسىلگەن ۇياڭ ۇلعا،
ۇياڭ قىزدىڭ جەتپەس-اۋ حات-حابارى!.

Əلدە بىرەۋ سمس جازاتىنداي،
Əلدە بىرەۋ تەلەفون شالاتىنداي.
ءƏرى قاراي بىلمەدىم نە بولعانىن،
باتىپ كەتتى كوگىمدە جانا تۇرماي!..

ءبىز عانا...

كۇن باتىرىپ و، نەسىن ءتۇن باعامىز،
تاڭدى اتىرىپ و، نەسىن كۇن باعامىز؟
اسپانداعى مۇڭلىق پەن زارلىق سىندى،
ازاپ كەشىپ و، نەسىن مۇڭدانامىز؟

جاۋاپ ىزدەپ كوڭىلدى ۋاتقانشا،
سانسىراتار سانانى سۇراق قانشا؟
ءسۇيىپ قالعام،
مەن سەنى،
ءسۇيىپ قالعام،
سۇستى مەرگەن جۇلدىزىن قۇلاتقانشا.

كەشتەن، تۇننەن و، نەسىن سىر باعامىز،
تاڭنان ، كۇننەن و، نەسىن جىر باعامىز؟
ماحابباتقا جەرىك بوپ بىزدەردى وسى،
مۇڭنان تۋعان شىعار-اۋ مۇڭلى انامىز!..

كوكتەم كوڭىل əنەكەي كوپتەر ىزگى،
جازعىرۋدا كوردىڭ بە تەككە كۇزدى؟
قۇشاقتاسىپ بوزداساق جوعالاتىن،
ءبىز ەشكىمگە ارتپايىق وكپەمىزدى.

سەنىمسىز دەپ قاراماي سەنگەن ارۋ،
سەن دەگەن دە - ەزىلەر مەندە باۋىر.
پەندەۋيلىك تىرلىكتە بىلەسىڭ عوي ،
پەرىشتە بوپ كۇن كەشۋ پەندەگە اۋىر.

مۇڭنان تۋعان بولسادا ىزگى انامىز،
وتىنەمىن،
ءسىز ەندى مۇڭدانباڭىز!
...كۇنəسى كوپ عالامدا عۇمىر كەشكەن،
سۇيكتىسى ءتəڭىردىڭ ءبىز عانامىز...

Abai.kz