ءبىر نارسەنىڭ باسى اشىق، ەلىمىزدە جەمقورلىقتىڭ تەرەڭ تامىر جايىپ كەتكەندىگى سونشالىق، جەتى باستى ايداھار سەكىلدى ءبىر باسىن كەسسەڭ، ەكىنشىسى ءوسىپ شىعا كەلەدى. 

سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل دەپ اتالاتىن اتى دا، زاتى دا قاھارلى اگەنتتىك شاماسى جەتكەنشە كۇرەسىپ تە جاتىر. الايدا بۇل ىندەتتىڭ ازىرگە بوي بەرەتىن ءتۇرى بايقالمايدى. ويتكەنى مۇنىڭ تامىرىنا بالتا شابۋعا ءتيىستى زاڭىمىز تىم سولقىلداق، تىم كەشىرىمشىل. الدىمەن قازىرگى ميلليونداپ ەمەس، ءتىپتى ميللياردتاپ جەيتىندەردى قارا جەرگە قازىق قىلىپ قاعىپ جىبەرتىندەي قاتتى ىزاعا باتىپ، الدى ون جىل، ارتى ون بەس جىلعا تۇرمەگە توعىتىپ جىبەرەدى. سونان سوڭ، اشۋى قايتا ما، الدە باياعى سول اياۋشىلىعى سەزىمى ويانا ما، كىم ءبىلسىن، الگى اتى-شۋلى جەمقوردى ەكى-ءۇش جىلدان كەيىن، «قۇداي الدىڭنان جارىلقاسىن» دەپ، «قايدا بارساڭ، وندا بار» دەپ، بوستاندىققا قويا بەرەدى. حالىقتىڭ نەسىبەسىن تاعى دا اساي بەر، ەشكىم دە بوگەت بولمايدى. تەك اسىرا سىلتەپ ۇستالىپ قالماساڭ، بولعانى.

مىنەكەي، «بىزدەگى زاڭ اتاۋلىنى ىزگىلەندىرۋ كەرەك» دەگەن سىلتاۋمەن قانداي دا جەمقور «مەرزىمىنەن بۇرىن شارتى تۇردە بوسانادى». مۇنداي ازۋسىز باپتى ابدەن جاتتاپ العان الاياقتار كىمنەن ايىلىن جيسىن، بيۋدجەتتىڭ قارجىسىن ءبىر اساپ، ودان قالدى پارامەن كەلگەن ميلليونداردى تاعى دا جامباسقا باسىپ، ءبىر قارق بولىپ قالادى. ءبىر قىزىعى، ءوزىمىز ىلعي ۇلگى تۇتىپ، اۋزىمىزدى اشىپ، كوزىمىزدى جۇماتىن شەتەلدىڭ ەشقايسىندا دا جەمقورلارعا بىزدەگىدەي ەركىندىك جوق. كەسىلگەن مەرزىمدى تۇگەل وتىرىپ شىعادى.

مىنە، الگىندەي الاياقتارعا مۇنداي «اياۋشىلىقتىڭ» اقىرى مەملەكەتكە ۇلكەن قاۋىپ ەكەندىگىن سەزگەن پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ قارا قۇرتتاي قاپتاپ كەتكەن جەمقورلاردىڭ ءومىرىن تىم جەڭىلدەتىپ جىبەرگەن «شارتتى تۇردە بوسانۋ» دەگەن باپتى مۇلدەم الىپ تاستاۋدى ۇسىندى. مۇنى جاقىنداعى ءوز جولداۋىندا تاعى دا قايتالاپ، وندايلاردى كەلەشەكتە مەملەكەتتىك قىزمەتكە جولاپتاۋ كەرەكتىگىن تاعى دا ەسكە سالدى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ مۇنداي «كوڭىلشەك» باپقا ەرەكشە نازار اۋدارۋى بەكەر ەمەس. بىزدە جەمقورلاردىڭ ءومىرىنىڭ ءتىپتى جۇماققا اينالىپ كەتكەندىگىن قالىڭ جۇرت جاقسى بىلەدى. جانە ءبىر قىزىعى، مەرزىمىنەن بۇرىن بوساناتىندار جاي قاتارداعى قىلمىسكەرلەر ەمەس، «تۇيەنى تۇگىمەن، بيەنى جۇگىمەن جۇتقان»، اسا قاۋىپتى قىلمىسكەرلەر قاتارىنا جاتاتىندار.

فاكتى مە؟ جەتىپ ارتىلادى. ماسەلەن، الىسقا بارماي-اق، كەزىندە بۇكىل ەلىمىزگە «اكىمدىكتىڭ ۇلكەن ءىسى» دەگەن اتپەن كەڭ جايىلعان وقيعانى الىپ قارالىق. قوستاناي قالاسىنىڭ اكىمى احمەتبەك احمەتجانوۆ سوناۋ 2015 جىلى ءوزىنىڭ ەكى ورىنباسارى ماقسات قاليەۆ، فرۋنزيك اراكەليان دەگەندەرمەن بىرىگىپ، ونداعان ميلليون تەڭگە پارا الدى دەگەن ايىپپەن قاتاڭ جازاعا تارتىلعان. سوت الدىمەن وزىنشە «قاتتى» كەتتى. باستى جاۋاپتى احمەتبەكوۆ تۋرا 13 جىلعا، ال قاليەۆ ءتورت جىلعا، اراكەليان جەتى جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. ءبىز بولساق، «بيلىكتى جەكە باسىنىڭ بايۋعا اينالدىرعان الاياقتار لايىقتى جازاسىن العان ەكەن» دەپ بوركىمىزدى اسپانعا اتتىق. الايدا، بۇل قۋانىشىمىز ۇزاققا بارمادى. قوستانايدىڭ سوتى سول باياعى «كوڭىشەكتىگىنە» باسىپ، ۋادەسىنە تايىپ كەتتى. الدىمەن اراكەليان دەگەننىڭ مەرزىمىن ەكى ەسەگە قىسقارتتى. قاليەۆتقا كەسىلگەن مەرزىمدى دە ءۇش جىلعا ازايتىپ، ول كەلەسى جىلى-اق بوستاندىققا شىقتى. اكىم دە بۇل «مىرزالىقتان» شەت قالعان جوق. ونىڭ تۇرمەدەگى تىرشىلىگىن التى جىلعا دەيىن كەمىتتى. ال ارادا ءتورت جىل وتپەي-اق بۇل كىسىڭىز دە وتباسىمەن قۋانا قاۋىشتى. تەك ءبىر وكىنىشتىسى، ءبىز ول كىسىنىڭ «بۇل قۋانىشىن» بولىسە المادىق. ويتكەنى، ءادىل سوتىمىزدىڭ الدىمەن ونى ون ءۇش جىلعا سوتتاپ، سوسىن ءتورت جىلعا جەتپەي بوساتىپ قويا بەرگەندىگىن قانداي قيسىنعا سياتىندىعىنا اقىلىمىز جەتپەي، ايران-اسىر بولدىق.

الايدا مەرزىمىنەن ەرتە بوسانۋدىڭ رەكوردىن، ءبىر كەزدە ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى بولعان قۋاندىق بيشەمباەۆ باستاعان ەدى. «اسا ءىرى كولەمدە پارا الدى» دەگەن ايىپپەن (اناۋ-مىناۋ ەمەس، تۋرا 1 ميلليارد تەڭگە) 2018 جىلى 10 جىلعا سوتتالعان ول، كەلەسى جىلدىڭ قازان ايىندا-اق اباقتىمەن قوش ايتىستى.

ال ەلىمىزدى الەمگە تانىتادى دەگەن اتاقتى «ەكسپو-2017» ۇلتتىق كومپانيانىڭ قارجىسىن مول اساپ قويعان «استانا ەكسپو-2017» ۇلتتىق كومپانيانىڭ قۇرىلىس دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى قاجىمۇرات ۇسەنوۆ (باياعى قايتا-قايتا ادام باسا بەرەتىن ەركە بالانىڭ» اكەسى) تۇرمەدە تەك ءبىر جىل عانا وتىردى. ايتا بەرسەك، مۇنداي فاكتىلەر جەتىپ ارتىلادى.

جارايدى جەمقورلاردىڭ جولىن كەسەتىن، ولاردى تاۋبەسىنە كەلتىرەتىن زاڭىمىز سولقىلداق، ولاردى تۇرمەدە تولىق وتىرعىزباي، مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتىپ جىبەرەتىن باپ ەنگىزىلگەندىكتەن سوتتارىمىزدىڭ اۋزى بۋلى، اياعى تۇساۋلى دەلىك. الايدا ءتىپتى سول «اسا مەيىرىمدى» باپتىڭ وزىنە ورەسكەل قايشى كەلەتىن، ءتىپتى زاڭدىق جاعىنان مۇلدەم قيىسپايتىن تۇستا دا كەيبىر قىلمىسكەرلەرگە نەگە مۇنداي جەڭىلدىك جاسالاتىندىعىن ءتۇسىنۋ قيىن.   

ءبىر قىزىعى، مۇنداي ورەسكەل جاعداي تاعى دا ءبىزدىڭ قوستانايدا ورىن الدى. وسىدان تۇپ-تۋرا 7 جىل بۇرىن باتىس قازاقستان وبلىستىق سپورت باسقارماسىنىڭ باستىعى ءمۇسىلىم ونداعانوۆ «ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپ قۇرىپ، مەملەكەتتەن 135 ميلليون تەڭگە ۇرلادى» دەگەن ايىپپەن 9 جىل 9 ايعا سوتتالعان ەدى. الايدا ول كەسىمدى مەرزىمدى تولدىق وتەمەستەن بيىل تامىز ايىنىڭ ورتاسىندا قوستانايمەن قوش ايتىسىپ، تۋعان جەرى ورالعا قاراي اتتانىپ كەتتى. سوسىن، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ارادا ەكى اپتا وتىسىمەن ونىڭ ىزىمەن ارنايى جاساق جىبەرىپ، قولىن كىسەندەپ، قوستانايعا قايتا الىپ كەلدى. 

مىنە، وسىلايشا، اۋەلى بوساتىپ، سوسىن تۇرمەگە قايتادان توعىتۋ سەكىلدى، قيسىنعا دا، زاڭعا دا سىيىسپايتىن قازاقستان زاڭناماسىندا «جاڭا دا توسىن وقيعا» وقۋلىققا ەنەتىن بولدى. ويتكەنى زاڭگەرلەردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا وڭداسىنوۆتى مەرزىمەنەن بۇرىن بوساتۋ دا، سوسىن ونى قايتادان تۇرمەگە قاماۋ دا مۇلدەم زاڭسىز ەكەن. سەبەبى، وڭداسىنوۆتىڭ مەرزىمەنەن بۇرىن بوساتىلۋى الگىندەي باپقا مۇلدەم قايشى كەلەدى. ويتكەنى ول، بىرىنشىدەن وزىنە سالىنعان ايىپتىڭ جارتىسىن دا تولەمەگەن. ال، ەكىنشىدەن، ەڭ باستىسى ول تۇرمەنىڭ قاتاڭ ءتارتىبىن مۇلدەم مەنسىنبەي، ۇنەمى ورەسكەل بۇزىپ وتىرعان. ءتىپتى كەزىندە ونىڭ ءوز دوستارىمەن بىرگە تۇرمەدەگى كامەرادا داستارحان جايىپ، قازى مەن قارتاعا مولتەكتەپ تويىپ وتىرعان «كۋرورتتىق» جاعدايى تۋرالى تۇسىرگەن بەينەتاسپا عالامتور ارقىلى ءدۇيىم جۇرتقا تاراپ كەتكەن ەدى. ەندى مىنە وسىنداي جاندى «وزىنە كەسىلگەن مەرزىمنىڭ ۇشتەن ءبىرىن وتەدى» دەگەن سىلتاۋمەن، ەركىنە قويا بەرگەن. ءسويتىپ، ءبىزدىڭ سوتىمىز زاڭدى ءبىر ەمەس، قاتارىنان ەكى رەت بۇزعان. 

ولار ءسىرا ءبىزدىڭ پرەزيدەنتىمىزدىڭ «مەرزىمىنەن بۇرىن شارتتى تۇردە بوساتۋدى توقتاتىڭدار» دەگەنىن ءتىپتى شىبىن شاققان ءتۇرلى كورمەيتىن بولار. ەگەر ءبىزدىڭ سوتتارىمىز مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءسوزىن قۇلاعىنا ىلمەيتىن بولسا، وزدەرىنىڭ زاڭدى قۇقىعى بۇزىلعان جانداردى قورعاۋعا قۇلىق تانىتا قويار ما ەكەن؟ 

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz