قىرعىزستان رەسەيدىڭ قۇرامىنا قوسىلۋى مۇمكىن. جەلىدە جىلت ەتكەن كوپ اڭگىمەنىڭ ءبىرى وسى اۋاندا ءوربىپ جاتىر. ماسكەۋدەگى قىرعىز دياسپوراسىنىڭ توراعاسى، قىرعىزستاننىڭ رەسەيدەگى ەكس-ەلشىسى رايىمقۇل اتتاكۋروۆ «Pravda.ru» پورتالىنا سۇحبات بەرىپ، ءوز ويىن وسىلاي دەپ جەتكىزىپتى.

(رايىمقۇل اتتاكۋروۆ. © ريا نوۆوستي)

«ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ جۇمىسىنا قىرعىزستاننىڭ كوڭىلى تولا ما» دەگەن ساۋالدان باستالعان ازدى-كەم اڭگىمە بارىسىندا «ورىسپەن ورتاقتىڭ كوبەيگەنى ءتيىمدى» دەگەن اۋاندا اڭگىمە قوزعاپتى.

قىرعىز ساياساتشىسىنىڭ بۇل ايتقاندارىن ورىس ءتىلدى اقپارات قۇرالدارى جەردەن جەتى قويان تاپقانداي، گۋلەتىپ اكەتىپتى، انە.

«ءبىز كوپتەگەن عاسىرلار بويى بىرگە بولدىق. مۇنى تاريحي تاعدىرىمىز الدىن-الا انىقتاپ قويعان. ءبىزدىڭ ورتاق تاريحىمىز بار. ەندى ۇزاق ۋاقىتقا جوسپارلانعان بولاشاعىمىز بار دەپ ۇمىتتەنەمىز. قازىر كوپتەگەن قىرعىزدىڭ باسىندا رەسەيدىڭ قۇرامىنداعى رەسپۋبليكالاردىڭ ءبىرى بولۋ تۋرالى ويلار پايدا بولدى»، - دەيدى اتتاكۋروۆ.

«قىرعىزستاندا شىنىمەن وسىنداي ويلار تالقىلانىپ جاتىر ما» دەگەن ساۋالعا بۇرىنعى ەلشى: «ءيا، قىرعىزستاندا وسىنداي ويلار بار. مۇندا دا دياسپورالىق ۇيىم وسى ماسەلەنى تالقىلاپ جاتىرمىز. ارينە، مۇنى بىردەن ىسكە اسىرۋ مۇمكىن ەمەس. مەنىڭشە, وسى ماسەلەگە كۇندەردىڭ كۇنى قايتىپ ورالامىز. ويتكەنى، ءومىردىڭ ءوزى ءبىزدى بىرىگۋگە يتەرمەلەپ تۇر»، - دەپ جاۋاپ بەرگەن.

«بۇگىنگى تاڭدا ەاەو-عا قوسىلۋعا كوپ ەل ءۇمىتتى. ءتىپتى، بۇل بەستىكتەن جىراقتا جاتقان ەلدەر دە... مىسالى، ءۇندىستان مەن پاكىستان. ءبىز ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق فورماتىندا ارىپتەستىكتى نىعايتۋ ءۇشىن جۇمىستار جاساپ جاتىرمىز.

ارينە، ءار مەملەكەتتىك جەكەلەگەن كوزقاراسى، ۇستانىمدارى بار. جانە بۇل دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن. وتكەن شاقتىڭ قاتەلىكتەرىن قايتالاماۋىمىز كەرەك. ال ەاەو بولاشاعى جاقسى»، - دەيدى، ونان ءارى.

سونىمەن قاتار اتتاكۋروۆ: «قىرعىزستان - بۇرىنعى كسرو-دا ورىس ءتىلى مەملەكەتتىك، كونستيتۋتسيالىق ءتىل مارتەبەسىنە يە جالعىز ەل»، - دەپتى.

«بۇل اۋەلى ەڭبەك ميگرانتتارىنىڭ جۇمىسىن جەڭىلدەتەدى. ول ءۇشىن پاتەنت كەرەك ەمەس. ول ءۇشىن ەمتيحان تاپسىرىپ جاتپايدى.  بىزدە دە حالىقتىڭ باسىم بولىگى ءوزارا ورىسشا سويلەسەدى عوي.

ءبىزدىڭ دياسپورالىق ۇيىم ماسكەۋ ۇكىمەتىمەن، مەملەكەتتىك دۋمامەن، قوعامدىق پالاتامەن، ۇلتتار ۇيىمەن ت.ب. قويان-قولتىق جۇمىس جاساپ جاتىر»، - دەيدى قىرعىز ساراپشىسى.

بۇعان دەيىن رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ەلدەرى اراسىندا ورتاق ۆاليۋتا ەنگىزۋدى ۇسىنعان. ناقتىراق ايتساق، تمد ىستەرى بويىنشا كوميتەت باسشىسى لەونيد كالاشنيكوۆ رەسەي مەن بەلارۋس «وداقتاس ەل» جوباسى اياسىندا ورتاق ۆاليۋتا ەنگىزۋگە دايىندالىپ جاتقانىن مالىمدەگەن.

«ورتاق ۆاليۋتا بولادى، ويتكەنى بۇل جولداعى جۇمىس جۇرگىزىلىپ، ورتالىقتار دا قۇرىلدى. قازىرگى تاڭدا بەلارۋس ەلى ورتاق ۆاليۋتاعا كەلىسەدى دەپ ويلايمىن»، - دەدى كالاشنيكوۆ.

ماسكەۋدىڭ بۇل ۇسىنىسىن بەلورۋس پرەزيدەنتى دە قولدايتىنىن ايتقان.

«قازىر بىزگە ورتاق ۆاليۋتا ەنگىزۋ تۋرالى ۇسىنىس ءتۇسىپ جاتىر. ءبىز مۇنى قولدايمىز! جانە بۇل ۆاليۋتا – رۋبل بولادى»، - دەگەن ەدى لۋكاشەنكو.

قالاي دەسەك تە، ەكونوميكالىق وداق دەگەن جەلەۋدەن باستالعان بۇل ۇيىمنىڭ قازىر اۋقىمى كەڭەيىپ بارا جاتقانداي. اۋەلى «وداقتاس ەل» دەپ بەلورۋستى قۇرامىنا قوسۋعا كىرىسىپ كەتكەن رەسەي، ەندى قىرعىزستاندى نىساناسىنا العان سەكىلدى.

جالپى اۋەلدە «ەكونوميكالىق وداق بولادى»، دەپ قۇرىلعان بۇل وداقتىڭ جۇرە كەلە ساياسيلانىپ بارا جاتقانىن ءبىرازدان بەرى جازىپ كەلەمىز. دابىل قاقتىق. دات ايتتىق! «وداقتا «ورتاق» كوبەيىپ كەلەدى» دەدىك. ورتاق وداق، ورتاق ەكونوميكا، ورتاق بيزنەس، ورتاق كەدەن، ورتاق فۋتبول، ورتاق مادەنيەت، ورتاق تاريح، ورتاق اسكەر ت.س.س. بۇل ورتاقتاردى بۇگىن ءتىزىپ بىتپەسپىز... الگىندە ورتاق اقشا تۋرالى دا ايتتى. ەندىگىسى نە؟ ورتاق ءرامىز بەن ورتاق شەكارا ما؟

قازاق بيلىگى قاۋىپ كورمەيتىن بۇل وداقتىڭ تۇپكى ويى قاڭقاسى كۇيرەپ، كەلمەسكە كەتكەن كسرو-نى قايتا ءتىرىلتۋ ەكەنىن بىزدەگى ساياساتشىلاردى ايتپاعاندا، كرەملدىڭ قوجايىنى ۆلاديمير پۋتينگە دەيىن اشىقتان-اشىق ايتا باستادى.

بيىل كرەملدىڭ قوجايىنى ۆلاديمير پۋتين بۇرىنعى سوۆەت وداعىن قايتا قۇرعىسى كەلەتىنىن ايتتى. «روسسيا 1» ارناسىنا. «موسكۆا. كرەمل. پۋتين» دەيتىن باعدارلامادا. «بىرىگۋ - بۇرىنعى سوۆەت وداعى ەلدەرىنىڭ بارلىعىنا پايدا اكەلمەسە، زيانى جوق»، - دەپ سويلەدى.

پۋتين نە دەدى؟

«وتكەن شاقتىڭ، اسىرەسە سوۆەت وداعىنىڭ، سوۆەت يمپەرياسىنىڭ قايتا قۇرىلۋىنا قاتىستى قانداي دا ءبىر ۇرەي-قورقىنىشتان ارىلعان سوڭ، كۇش بىرىكتىرۋدىڭ بارلىعى ءۇشىن پايدالى ەكەنى تۋرالى تۇسىنىك تۋادى. بۇل مۇمكىندىكتى، بۇل باسىمدىقتى پروتسەسستىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارى كورىپ، ءبىلىپ وتىر. ءبىز ءارى قاراي جىلجىپ، جاڭا قادام جاساپ، العا باسىپ كەلەمىز»، - دەدى ۆلاديمير پۋتين.

رەسەي پرەزيدەنتى ءوز سوزىندە: «بىرىككەن كەزدە عانا باسەكەگە قابىلەتتىلىك دەگەن بولادى. بۇرىنعى كسرو ەلدەرى ءۇشىن دە سولاي»، - دەپ سويلەپتى.

«ءبىزدىڭ ورتاق ءتىلىمىز بار. ۇلتارالىق، مەملەكەتارالىق قارىم-قاتىناس ءتىلى - ورىس ءتىلى. بارلىق ەلدە ورىسشا ەركىن سويلەيدى. بۇل ۇلكەن باسىمدىق. بىزدە بۇرىنعى ورتاق مەملەكەتىمىزدەن قالعان ورتاق ترانسپورت، ورتاق ەنەرگەتيكا، ورتاق بايلانىس ينفراقۇرىلىمدارى بار. بۇل تاعى ءبىر باسىمدىق»، - دەدى پۋتين.

قايسىبىر جىلى :«تاۋەلسىزدىككە قاتەر توندىرەتىن كەز-كەلگەن ۇيىمنان باس تارتامىز...»، - دەگەندى ەلباسى دا ايتتى. بيىل وداق جيىنىندا «ەكونوميكالىق وداقتىڭ اسىرە ساياسيلانىپ بارا جاتقانىن» پرەزيدەنت توقاەۆ تا ايتتى.

انە! سايلاۋدان كەيىن سەرگەلدەڭگە تۇسكەن بەلارۋس پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو دا «ورىسپەن وداقتىڭ «يگىلىگىن» ايتىپ، سويلەي باستادى. وسىلايشا، كرەملدىڭ ەسكى وداقتى ءتىرىلتۋ ءۇشىن جاسالعان «وداقتاس ەلدەر» اتتى جوسپارى استە-استە شىنعا اينالا باستاعانداي. اۋەلى، بەلارۋس. ەندى قىرعىزستان... كەلەسى كىم؟ بىزدىكى قاۋىپتىڭ ءسوزى.

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

تاقىرىپقا تۇزدىق:

پرەزيدەنتتىڭ ءسوزى نەمەسە وداقتاستاردىڭ ويى نە؟

ورتاق وداق. ورتاق فۋتبول... ەندىگى كەزەكتە ورتاق ازاماتتىق پا؟

ەاەو – ءولى وداق

ەاەو-دان قازىر شىقپاساق كەلەسى كەزەڭ ورتاق ۆاليۋتا قۇرۋ بولادى

ەكونوميكالىق وداق ساياسي وداققا ۇلاسىپ بارا جاتىر

پۋتين: رەسەيدىڭ شەكاراسى شەكسىز

Abai.kz