مەملەكەت باسشىسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇلتارالىق قاتىناس تىلىنە اينالدىرۋ يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋ باعىتىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى ءتىل ساياساتى كوميتەتى 2020 جىلعى 25 قىركۇيەك كۇنى ءتىل جاناشىرلارىنىڭ قاتىسۋىمەن «ءتىل تۇتاستىعى – ەل تۇتاستىعى» تاقىرىبىندا ونلاين كونفەرەنتسيا وتكىزدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ق.توقاەۆتىڭ «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىن ىسكە اسىرۋ جونىندەگى تاپسىرماسىنا سايكەس ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان بۇل شارانىڭ باستى ماقساتى – قوعامدا ءتىل ماسەلەسىن كوتەرىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ پىكىرىن تىڭداۋ، قازاق ءتىلىن ەلدەگى ۇلت ارالىق قاتىناس تىلىنە اينالدىرۋ باعىتىنداعى ۇسىنىستارىن تالقىلاۋ، شەشۋ جولدارىن ايقىنداۋ.

ءتىل ساياساتى كوميتەتىنىڭ توراعاسى ادىلبەك قابا مۇنداي كەزدەسۋدەن ناقتى پىكىر مەن ۇسىنىس كۇتەتىنىن اشىپ ايتتى. «بۇرىن وداق قۇرامىندا بولدىق، تىلدىك ورتا جوق دەپ اقتالدىق. ءسويتىپ، كىنامىز جوقتاي كورەتىنبىز. قازىر «قاۋىپتى كەزەڭدى» باستان كەشىپ جاتقاندايمىز. نەگە؟ ويتكەنى، وسى وتىز جىلداي ۋاقىت ىشىندە مەكتەپكە بارعان بالا جوعارى وقۋ ورنىن اياقتاپ، ەلگە قىزمەت جاسايتىن جاسقا جەتتى. وتىز اۋىز قازاقشا ءسوز ۇيرەنبەگەن ادامنان نە كۇتۋگە بولادى؟! ارينە، مەملەكەت تاراپىنان قازاق ءتىلىن دامىتۋ باعىتىندا قىرۋار شارۋا اتقارىلدى. ءبىر عانا ەلىمىزدەگى 99 ءتىل ۇيرەتۋ ورتالىقتارى بويىنشا 514 مىڭنان استام ادام وقىپ شىقتى. ولار ورتامىزدا ءجۇر عوي. تىلگە قاجەتتىلىكتى تۋدىراتىن ءوزىمىز. ەندى تالاپ ەتەتىن ۋاقىت جەتتى. ايتپەسە، قوعامدىق كولىكتە، دۇكەندە، قىزمەت كورسەتۋ  سالاسىندا انا ءتىلىمىزدى وگەيسىتىپ، وزگە ءتىلدىڭ كومەگىنە جۇگىنىپ جۇرگەن ءوزىمىز», – دەدى ادىلبەك كۇنەسحانۇلى.

«ەندىگى جەردە تىلگە جاناشىر بولىپ ءجۇرۋ از، قورعانى بولۋىمىز كەرەك. كوميتەت جانىنان «ءتىل قورعانى» ونلاين توبىن قۇرىپ وتىرمىز. ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى ءتىل توڭىرەگىندەگى سوراقىلىقتار، كوشەدەگى جارناما ولقىلىقتارى تۋرالى مالىمەتىن كەز كەلگەن ۋاقىتتا جىبەرە الادى. زاڭگەرلەرىمىز بار، ءبارىمىز كوتەرىلگەن ماسەلەنى شەشۋدى ۇيىمداستىرامىز», – دەپ ويىن تۇيىندەدى.

ونلاين باس قوسۋدا بەلگىلى ساياساتتانۋشىلار دوس كوشىم، راسۋل جۇمالى، قوعام بەلسەندىسى سەرىك ەرعالي، زاڭگەر ابزال قۇسپانوۆ، قوعام قايراتكەرى ورازكۇل اسانعازى، «قازاق ءۇنى» جشس پرەزيدەنتى قازىبەك يسا، «ءتىل مايدانى» جوباسىنىڭ باسشىسى قۋات احمەتوۆ، تاعى باسقا ءتىل جاناشىرلارى ءسوز سويلەدى.

سونداي-اق، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ، باس پروكۋراتۋراسىنىڭ، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ، ەلىمىزدىڭ قۇزىرلى مينيسترلىكتەرىنىڭ جاۋاپتى ماماندارى پىكىر الماستى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى سەناتى مەن ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى ا.قاپباروۆا مەن گ.شيپوۆسكيح ءتىلدىڭ ماڭىزىنا تەرەڭ توقتالدى. گەننادي گەننادەۆيچ يننوۆاتسيالىق، ءتۇرلى تەحنولوگيالار عاسىرىندا جاستاردى قىزىقتىراتىنداي ساپالى كونتەنت ماسەلەسىنە توقتالدى. «اسىرەسە، شەتەلدەن كەلىپ جاتقان اتاقتى فيلمدەردى دۋبلياجداۋ جالعاسا بەرۋى قاجەت. گولليۆۋدتىق كينولار قازاق تىلىندە سويلەپ تۇرعانىن كورگەندە كەۋدەڭدى ماقتانىش سەزىمى كەرنەيدى. بىراق، وتاندىق كينوونىمدەردىڭ پرايم-تايم ۋاقىتىنان تىسقارى قالۋى كوڭىلگە قونبايدى. تاعى ءبىر وزەكتى تۇرعان ماسەلە – مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە قاتىستى. وكىنىشكە وراي، ولاردىڭ ىشىندە ءوز ويىن قاراپايىم قازاق سوزدەرىمەن جەتكىزە المايتىندار كەزدەسەدى، بۇل، ارينە، تۇرعىندار تاراپىنان ورىندى رەنىش تۋعىزادى», – دەدى ول.

بەلگىلى ساياساتتانۋشى دوس كوشىم قازاق ءتىلى احۋالىن ءورىستىلدى ازاماتتارىمىزعا ءتۇسىندىرۋ ماسەلەسى كەيىنگە ىسىرىلىپ قالعانىنا وكىنىش ءبىلدىردى. ءتىپتى «مەملەكەتتىك ءتىل»، «لاتىن قارپىنە كوشۋ» دەپ كۇندە ايتىپ جۇرگەن دۇنيەدەن ماقۇرىم قالعان وتانداستارىمىز جونىندە ايتىپ، ەگەر وسى باعىتتا جۇمىس جۇرگىزسە، ولاردان ءتىل ساياساتىنىڭ باستى قاعيداتتارى بويىنشا ءسوزسىز قولداۋ تابۋعا بولاتىنىن ءوز تاجىريبەسىنەن مىسال كەلتىرە وتىرىپ جەتكىزدى.

قوعام قايراتكەرى ورازكۇل اسانعازى الدىڭعى سويلەۋشىنىڭ ويىن قوستاپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ ەلەڭ-الاڭىنداعى ءتىل تاريحىنان ويىپ تۇرىپ ورىن العان «بۇگىنگى كۇننىڭ كنياگيندەرىن» تابۋ كەرەك دەدى. ونىڭ ويىنشا، «پارلامەنتتە ءۇش مىڭنان استام زاڭ قابىلدانسا، سونىڭ ءاربىر ءسوزىنىڭ قازاقشا بالاماسى بار. ەندەشە، وسىنداي ءومىر سۇرۋگە قابىلەتتى، باي ءتىلدىڭ باعىن بايلاۋ كۇنا، ءتىل ساياساتى كوميتەتىنە ارناۋلى قۇزىر بەرىپ، نەمەسە ءوز الدىنا بولەك اگەنتتىك اشۋ كەرەك».

مادەنيەتتانۋشى سەرىك ەرعالي ناقتى ۇسىنىسىن اتاپ، مەملەكەتتىك تىلدە قىزمەت كورسەتۋ سالالارىنىڭ تىزبەسى ون جىل بويى بەكىتىلمەي كەلە جاتقانىنا قىنجىلىس ءبىلدىردى. جارناما، كوپشىلىك ورىنداعى اقپارات تۋرالى ماسەلەدە ءسوزدى كىم قالاي تۇسىنسە، سولاي بەتالدى جازا بەرۋ اۋدارماشىلىق كاسىپتىڭ سەرتيفيكاتتالماي كەلە جاتقانىنان دەپ ءتۇسىندىردى.

تانىمال زاڭگەر، ءتىل تاجىريبەسىنە زاڭدىق-پراكتيكالىق تۇرعىدان بەلسەنە اتسالىسىپ جۇرگەن انا ءتىلىمىزدىڭ جاناشىرى ابزال قۇسپان ماسەلەگە مىنا قىرىنان كەلدى: «دۇنيە ءجۇزى ەلدەرىنىڭ وڭ تاجىريبەسىنە كوڭىل بولگەن دۇرىس. مىسالى، نيدەرلاند بۇدان ون جىل بۇرىن ءوز كونستيتۋتسياسىنا ەلگە كەلگەن بارلىق يمميگرانتتاردىڭ نيدەرلاند ءتىلىن ءبىلۋ مىندەتتىلىگى تۋرالى نورما قوستى. يسپانيانىڭ كونستيتۋتسياسىنا سايكەس، بۇل ەلدىڭ ءاربىر ازاماتى يسپان ءتىلىن بىلۋگە مىندەتتى. بەلگيا ەلىندە ازاماتتىق الۋدىڭ بىردەن-ءبىر شارتى سول ەلدىڭ ءتىلىن عانا ەمەس، سالت-داستۇرىندە جەتكىلىكتى ءبىلۋ بولىپ تابىلادى».

بۇدان كەيىن مەملەكەتتىك قىزمەتكە مەملەكەتتىك ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن ازاماتتاردى عانا الۋدى «مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى» زاڭىمەن مىندەتتەۋ كەرەك، بۇل مەملەكەتتىك قىزمەتتى قازاق تىلىندە تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىعىن قورعايدى دەگەن ۇسىنىسىن ءبىلدىردى.

باس قوسۋدىڭ قىزۋ وتكەنىنە وسى پىكىرلەردىڭ ءوزى-اق دالەل بولا الادى. كوتەرىلگەن بارلىق ماسەلەلەردى قامتىعان ارنايى قارار قابىلداندى.

Abai.kz