«گولوششەكينگە سەنۋگە بولمايدى، ەجوۆتىڭ قولىمەن قازاقستاندا كوممۋنيزم ورناتا المايسىڭ» دەپ، ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن قازاقستانعا جىبەرىلگەن ماسكەۋدىڭ ەميسسارلارىمەن كۇرەسىپ وتكەن، قازاقتىڭ باي اۋىز ادەبيەتىن ونىڭ كورنەكتى تۇلعاسى اباي مۇرالارىن جانىن سالىپ قورعاعان، الاشتىڭ ا.بايتۇرسىنوۆ، م.جۇماباەۆ، م.دۋلاتوۆ سىندى ارىستارىن ساياسي تۇرعىدان ايىپتاپ قۋعىنداۋعا قارسى تۇرعان، سول ءۇشىن گولوششەكيندىك قۋعىن-سۇرگىننىڭ نەبىر زارداپتارىن كورگەن مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، سىنشى-پۋبليتسيست ىدىرىس مۇستامبايۇلىنىڭ دۇنيەگە كەلگەنىنە الداعى جىلى 115 جىل تولادى.

«گولوششەكينگە سەنۋگە بولمايدى، ەجوۆتىڭ قولىمەن قازاقستاندا كوممۋنيزم ورناتا المايسىڭ» دەپ، ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن قازاقستانعا جىبەرىلگەن ماسكەۋدىڭ ەميسسارلارىمەن كۇرەسىپ وتكەن، قازاقتىڭ باي اۋىز ادەبيەتىن ونىڭ كورنەكتى تۇلعاسى اباي مۇرالارىن جانىن سالىپ قورعاعان، الاشتىڭ ا.بايتۇرسىنوۆ، م.جۇماباەۆ، م.دۋلاتوۆ سىندى ارىستارىن ساياسي تۇرعىدان ايىپتاپ قۋعىنداۋعا قارسى تۇرعان، سول ءۇشىن گولوششەكيندىك قۋعىن-سۇرگىننىڭ نەبىر زارداپتارىن كورگەن مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، سىنشى-پۋبليتسيست ىدىرىس مۇستامبايۇلىنىڭ دۇنيەگە كەلگەنىنە الداعى جىلى 115 جىل تولادى.

حح عاسىردىڭ 20-30-جىلدارىنداعى قازاق حالقىنىڭ قارالى كەزەڭى ف.گولوششەكين ەسىمىمەن بايلانىستى ەكەنى بەلگىلى. ول قازاق جەرىنە ارنايى ورتالىقتىڭ تاپسىرماسىمەن كەلىپ، اكىمشىلىك-ءامىرشىل توتاليتارلىق بيلىك جۇيەسىن ورناتتى. تاپتىق كۇرەس، ينتەرناتسيوناليزم ۇراندارىن بەتپەردە ەتكەن ونىڭ باستى قارۋى حالقىمىزدىڭ ۇلتجاندى قايراتكەرلەرىنە باعىتتالدى. جان-تانىمەن قازاق اۆتونومياسىنىڭ ۇلتتىق اۆتونوميا بولىپ دامۋىنا قارسى كۇرەس جۇرگىزدى. ءوزىنىڭ شالاساۋاتتى بىلىمىمەن سوتسياليستىك يدەيالار، سوتسياليستىك كۇرەستەر جولىندا جاڭا تەوريالار ويلاپ تاپقانسىپ، «كوتەرە الماس شوقپاردى بەلىنە بايلاعانداي» قازاق جەرىندە قاسىرەتتى دۇربەلەڭدى باستاپ، حالقىمىزدى ۇلكەن اپاتقا ۇرىندىردى.
«ۇلتشىلدارمەن» كۇرەس ۇرانى اياسىندا، حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىنا قارسى وزبىرلىق ارەكەتتەر جاسادى. ماسەلەن، 1926 جىلى اقپان ايىندا اقتوبە ۇيىمىنىڭ جاعدايى جونىندە جاساعان بايانداماسىندا ف.گولوششەكين:
«...وتتۋدا پريدەتسيا ۋبرات كوە-كوگو يز رۋسسكيح. ەتو سليشكوم تەندەنتسيوزنو-شوۆينيستيچەسكيە فيگۋرى»، - دەپ اتاپ كورسەتىپ، اقتوبە گۋبەرنياسىنىڭ باسىندا وتىرعان ورىس باسشىلارىنىڭ شوۆينيستىك ىستەرىنىڭ ناتيجەسىندە ورىس حالقىنا ارتىقشىلىقتار بەرىلىپ وتىرعانىن مويىندايدى. بىراق ارتىنشا تۇلكى بۇلاڭعا سالىپ، وسى بايانداماسىندا: «تەوريا جۇزىندە شوۆينيزم بولعان جەردە ۇلتشىلدىقتى تەك قورعانىستىق تۇرعىدان قاراستىرۋىمىز كەرەك، بىراق شابۋىلداۋشى ۇلتشىلدىقتا بار. ەكونوميكانىڭ ءوسۋى، سۇرانىستىڭ ارتۋى، ۇلكەن تالاپتار ۇلتشىلدىقتى شابۋىلداۋشى ەتىپ وتىر»، - دەپ جاڭا تەورياسىماعىن اشقانداي بولدى.
ف.گولوششەكيننىڭ قازاق جەرىندە قىزمەت ىستەگەن جىلدارىن سارالاپ قاراساق، «ۇلتشىلدار»، «توپشىلدار» دەگەندە جاعى تالماي «قۋجاق» اتانعان ونىڭ تاراپىنان باسشىلىق قىزمەتتە بولعان وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ بىردە-بىرەۋى «شوۆينيستىك اۋىتقۋشىلىققا» جول بەردى دەگەن نەمەسە توپشىلدىق اۋرۋىمەن اۋىردى دەگەن ايىپ بويىنشا جازالانباعان. ونىڭ «ينتەرناتسيونالدىقپەن» بۇركەمەلەنگەن شوۆينيستەردىڭ قامقورشىسى بولعانىن وسىدان-اق بايقاۋىمىزعا بولادى.
ف.گولوششەكيندىك «الاساپىران» جىلدارىنداعى ەلىمىزدە بولىپ جاتقان بارلىق قاراما-قايشىلىقتار مەن كەلەڭسىزدىكتەرگە ءبىر عانا گولوششەكين جاۋاپتى بولعان جوق. ول، 1927 جىلى قاراشا ايىندا بولعان VI پارتيا كونفەرەنتسياسىندا ءوزى باسقارىپ وتىرعان ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ دامۋ باعىتىن بەس بولىككە ءبولىپ ءستاليننىڭ اتىنا جازعانىن جانە وعان باعا بەرۋدى سۇراعانىن ايتقان بولاتىن. ول ءبىرىنشى ماسەلە رەتىندە «كەڭەستىك قۇرىلىس» ماسەلەلەرىن قويىپ، «اۋىلدى كەڭەستەندىرۋ» ىسىندە اۋىلدارداعى كەڭەستىك ەڭبەكشىلەر ۇيىمدارى جانداندىرعانىن، اۋىلدى كەڭەستەندىرۋدە ونىڭ ورىس دەرەۆنيالارىنان ەرەكشەلىگىن، رۋلىق تارتىستى ەسكەرگەنىن، اۋىلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق قاتىناسىندا رەۆوليۋتسياعا دەيىنگى قاتىناستار وزگەرمەي ەكونوميكالىق جانە ساياسي بيلىك كۇشتى رۋلار مەن بايلاردىڭ قولىندا بولعان ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرىپ جۇرگىزگەنىن، سونداي-اق، 5-ءشى پارتيا كونفەرەنتسياسىنا دەيىن بارلىق سالاداعى سوتسياليستىك قۇرىلىس ۇلتتىق ماسەلەلەردى شەشۋ اياسىندا جۇرگىزىلىپ، ۇلتتىڭ ىشكى ماسەلەسىندە تاپتىق مىندەتتەردىڭ شەشىلمەگەنىن ايتادى.
ەكىنشى ماسەلە رەتىندە «پارتيالىق قۇرىلىس» جولىن اتاپ، ولكەكوم اۋىلداردا رۋلىق جانە بايلاردىڭ ىقپالىنان ادا اۋىل كوممۋنيسىنىڭ بەينەسى رەتىندە بازا قالىپتاستىرۋ باعىتى جولىندا كۇرەس جۇرگىزىپ جاتقانىن جەتكىزدى. ءۇشىنشى ماسەلە رەتىندە «پارتيا ىشىندەگى ۇلتارالىق كاتىناس جانە قازاق كوممۋنيستەرى اراسىنداعى توپشىلدىق كۇرەس» دەگەندى العا تارتقان گولوششەكين بۇل سالادا جاي دا بولسا، كۇرەستى جالعاستىرىپ وتىرعانىن، ناتيجەدە قوجانوۆ، سادۋاقاسوۆ جانە مىڭباەۆ بلوگىنىڭ قۇرىلۋىنا جول بەرىلمەگەنىن پلەنۋمدە بۇل بلوكتى ايىپتاعان قارار قابىلداعانىن جەتكىزەدى.
ءتورتىنشى ماسەلەنى «جەرگىلىكتەندىرۋ» دەپ الىپ، مامانداردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە بايلانىس-تى جەرگىلىكتەندىرۋدى جۇرگىزۋدە قيىنشىلىقتار تۋىپ وتىر دەۋمەن قاتار، بۇل ىستە تۇبىرىمەن قايتا قۇرىلىمدار جاساپ، جەرگىلىكتەندىرۋدى جۇرگىزۋ ءىسىن جۇمىسشى-شارۋا ينسپەكتسياسىنىڭ قولىنا بەرگەنىن، جەرگىلىكتەندىرۋ ىسىندە ەۋروپالىقتار جانە قازاقتار تاراپىنان اۋىتقۋشىلىق بار ەكەنىن، كەيبىر قازاق كوسەمدەرىنىڭ جەرگىلىكتەندىرۋدى بيلىك اپپاراتتارىن باسىپ الۋ دەپ تۇسىنەتىنىن جازادى.
بەسىنشى «قازاق حالقىنىڭ ەكونوميكالىق جانە مادەني دەڭگەيىن كوتەرۋ جونىندەگى ساياساتتىڭ نەگىزى» نە ماسەلە بولۋ كەرەك دەگەن سۇراق توڭىرەگىنە توپتاستىرعان ول، «اۋىلدى كەڭەستەندىرۋ»، قوسشى وداعىن قۇرۋ، ورتا جانە كەدەي شارۋاشىلىقتارىنا ناقتى كومەك بەرۋ، ورتا جانە كەدەي شارۋاشىلىقتارىن جەرگە ورنالاستىرۋ، ونەركاسىپ سالاسىندا ۇساق جانە ورتا ءوندىرىس ورىندارىنا كوڭىل اۋدارۋ، مادەني جۇمىستار سالاسىندا اۋىلدىق مەكتەپتەردى اشۋ، اۋىل مۇعالىمدەرىن دايىنداۋ سىندى ماسەلەلەردى قويىپ، ءسىزدىڭ وسى ىستەر جونىندەگى ايىڭىز بىزگە كومەكتەسەر ەدى دەپ اياقتايدى. ول وسى كونفەرەنتسيادا ءوزىنىڭ ۇسىنىستارىنا ءستاليننىڭ اتىنان: «جولداس گولوششەكين! مىنا جازبادا بەلگىلەنگەن ساياسات، بىردەن-ءبىر دۇرىس ساياسات دەپ ەسەپتەيمىن»، - دەگەن جاۋاپ كەلگەنىن زور قۋانىشپەن كوپشىلىككە جەتكىزەدى. سونىمەن قاتار وسى كونفەرەنتسياعا بك(ب)پ ورتالىق كوميتەتىنىڭ حاتشىسى ا.اندرەەۆ تە قاتىسىپ، ول ءوزىنىڭ سوزىندە: «جولداستار، مەنىڭ ويىمشا، بىلايشا تۇجىرىمداعان دۇرىس بولار: مۇنداعى پارتيا جەتەكشىلەرى بىزگە قاراعاندا الدەقايدا بەرىك، الدەقايدا وكتەم بولۋعا ءتيىس... بۇدان شىعاتىن قورىتىندى سول - سىزدەردىڭ جاعدايدا پارتيالىق باسشىلىق اسا مىقتى، تاباندى بولۋعا مىندەتتى. ءاربىر نۇسقاۋدى شىن مانىندە جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بۇل ەرەكشە قاجەت» دەۋمەن ونسىز دا كوكىرەگىن كەرىپ تۇرعان گولوششەكيندى ودان ءارى جەلپىندىرە ءتۇستى. وسىلايشا، ورتالىقتان «مىقتى» قولداۋ كورگەن گولوششەكين جالپاعىنان جەر باسىپ، قازاقستاننىڭ تولىق بيلەۋشىسى بولىپ شىعا كەلدى. قازاق جەرىندە اۆتوريتارلىق بيلىك ورناتتى. ءتىپتى ەندى ونىڭ اتىنا سىن ايتۋدىڭ ءوزى، قىلمىس ىستەگەنمەن پارا-پارعا اينالدى. ىدىرىس مۇستامبايۇلى باتىل تۇردە ايتا بىلگەندەي شىن مانىسىندەگى «ديكتاتورعا» اينالعان ەدى. ءوزىنىڭ ەشقانداي دا تەورياعا نەگىزدەلمەگەن «ولكەلىك كوميتەتتىڭ باعىتى» دەگەن پىكىرسىماعىن ورتالىققا ماقۇلداتۋمەن قاتار، ەكىنشى جاعىنان، ونى ىسكە اسىرۋعا رۇقسات تا العان بولاتىن. اسىرەسە، ونىڭ «قازاق اۋىلى وكتيابر لەبىن سەزگەن جوق» دەگەن كورسوقىر پىكىرى قازاق حالقى ءۇشىن ورنى تولماس قايعى-قاسىرەتكە باستاعان ەدى.
جيىرماسىنشى جىلداردىڭ ەكىنشى جارتىسىن باستاپ، ورتالىقتاعى ساياسي جاعداي شيەلەنىسكەن باعىتتا قىزۋ قارقىن الا ءتۇستى. بۇعان دەيىن كرەملدەگى بيلىك ءۇشىن تالاس ستالينمەن تروتسكي اراسىندا ورىستەگەن بولسا، پارتيانىڭ XIV سەزىندە ءستاليننىڭ ساياساتىن اشىق تۇردە گ.زينوۆەۆ، ل.كامەنوۆ، گ.سوكولنيكوۆتار سىنعا الدى. لەنيننىڭ يدەيالاس، قارۋلاس سەرىكتەرى بولىپ تابىلاتىن بۇل قايراتكەردىڭ ۇلتتىق رەسپۋبليكالارداعى ۇلتتىق مامانداردى قولداپ، ولاردىڭ ىسىنە تۇسىنىستىكپەن قاراعان ويلارى، ۇلت مۇددەسى ءۇشىن كۇرەسىپ جۇرگەن قايراتكەرلەر تاراپىنان ۇلكەن قولداۋ تاپتى. وسى ورتالىقتاعى ساياسي كۇرەستىڭ «جالىنى» قازاقستانعا دا جەتكەن بولاتىن. ورتالىقتاعى ستالين تروتسكيستىك-زينوۆەۆتىك انتيپارتيالىق توپقا، ودان سوڭ ونىڭ ءىزىن الا جالعاسقان «وڭشىل اعىمعا»، «زيانكەستەرگە»، «وپپورتۋنيستەرگە» قارسى كەڭ كولەمدەگى شابۋىلىن جۇرگىزىپ جاتقان كەزدە، ونىڭ قازاق جەرىندەگى سەنىمدى «وكىلى» گولوششەكين بۇل جاعدايدى ءمۇلت جىبەرمەدى. ورتالىقتاعى «كوسەمنىڭ» كوزىنە ءتۇسىپ قالۋدى ويلاستىرعان ول، وعان دەم بەرىپ، 1927 جىلى قىركۇيەكتىڭ 29 كۇنى بولعان بك(ب)پ ولكەكومنىڭ بيۋرو ماجىلىسىندە وپپوزيتسيانى ايىپتاعان ارنايى قارار قابىلداتقىزدى. سونىمەن قاتار «ەكى قوياندى ءبىر وقپەن اتىپ الۋدى» ماقسات تۇتقان گولوششەكين ونىڭ اكىمشىل-ءامىرشىل ساياساتىنا قارسىلىقتان تۋىنداعان قازاق قايراتكەرلەرىنىڭ يدەيالىق تۇرعىدان وپپوزياتسيا وكىلدەرىمەن ءبىرشاما جاقىنداستىعىن، ولاردىڭ اراسىندا استىرتىن بايلانىس بار دەۋمەن ايىپتاپ، تاپتىرماس جەلەۋ تاۋىپ، ودان ءارى ۋشىقتىرۋعا كىرىستى. رەسپۋبليكانىڭ ايماقتارىنداعى پارتيا ۇيىمدارىندا، گازەت بەتتەرىندە وپپوزياتسيانى ايىپتاعان جانە جەرگىلىكتى جەرلەردە ولاردىڭ جاقتاستارىن اشكەرلەگەن ماقالالار مەن پارتيا قاۋلىلارى قارشا بورادى. مىنە، وسى وپپوزياتسيامەن بايلانىسى بار دەپ ايىپتالعانداردىڭ الدىڭعى قاتارىندا بولعانداردىڭ ءبىرى - ىدىرىس مۇستامبايۇلى بولدى.
كەڭەستىك قۇرىلىستىڭ 20-30-جىلدارىنداعى پارتيالىق جانە كەڭەستىك ۇيىمداردا قىزمەت اتقارعان قازاق قايراتكەرلەرىنىڭ ىشىندە ى.مۇستامبايۇلىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى ول، سول كەزدىڭ وزىندە-اق ف.گولوششەكيننىڭ قازاقستاندا جەكە بيلىگىن ورناتىپ، ەشكىمنىڭ پىكىرىمەن ساناسپاستان، ديكتاتور بولىپ وتىرعانىن باتىل ايتا بىلگەندىگى ەدى. ول، وزىنە تاعىلعان ورىنسىز ايىپتاۋلار مەن قۋعىنداۋدان، ءباسپاسوز بەتىندە ۇيىمداستىرىلعان كىر-قوقىس جالالاردان تايسالماستان، باقىلاۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى تيتوۆتىڭ سۇراقتارىنا بەرگەن جاۋابىندا ف.گولوششەكيننىڭ شىنايى بەتپەردەسىن ايقىن اشىپ بەرەدى. وسى ارادا ايتا كەتەتىن ءبىر ماسەلە، قازاقستانداعى بۇكىل بيلىكتى ءبىر ۋىسىندا ۇستاپ وتىرعان ف.گولوششەكيننىڭ وزبىرلىعىن سول كەزەڭدە اشىق تۇردە ايتۋ، كوزسىز ەرلىككە پارا-پار بولاتىن.
ىدىرىس مۇستامبايۇ-لىنان الىنعان تەرگەۋ جاۋاپتارىنىڭ ءبىر بولىگى وپپوزيتسياعا قاتىستى بولسا، ەكىنشى بولىگى قازاقستانداعى پارتيالىق باسشىلىقتىڭ دۇرىس جۇرگىزىلمەۋى، ديكتاتورلىق بيلىكتىڭ ورناۋىنا قاتىستى بولدى. ول تەرگەۋ بارىسىندا گولوششەكيننىڭ ديكتاتورلىق بيلىگىنە قارسى ءوزىنىڭ ويىن بىلايشا اشىق ايتتى: «مەن ءالى كۇنگە ءوزىمنىڭ ءبىر سەنىمىممەن قالدىم، ول بىزدە قازاقستاندىق كولەمدە پارتيالىق باسشىلىققا قاتىستى ماسەلەلەر بويىنشا كەلەڭسىزدىكتەردىڭ بارلىعى، ال وپپوزيتسيانىڭ ەشقانداي يدەيالارىن قابىلدامايمىن.
تەرگەۋ سۇراقتارىنا بەرىلگەن ىدىرىس مۇستامبايۇلىنىڭ جاۋابىنداعى تاعى ءبىر نازار اۋداراتىن ماسەلە - ونىڭ گولوششەكيندىك اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى تاركىلەۋدى جۇرگىزۋ ساياساتىنا قارسىلىعى. ول قازاقستاندا جاپپاي ۇجىمداستىرۋدى باستاماي تۇرىپ-اق، ونى جۇرگىزۋدىڭ ءادىس-تاسىلدەرىنە، قازاق اۋىلىنداعى الاساپىران توڭكەرىسكە نارازى توپتىڭ قاتارىندا بولدى. قازاق اۋىلىندا استاڭ-كەستەڭ توڭكەرىس جاساماي-اق، سوتسياليستىك وزگەرىستەردى بىرتىندەپ ەنگىزۋدى جاقتادى. ءوز حالقىنىڭ ءداستۇرلى شارۋاشىلىعىن جەتىك بىلەتىن ىدىرىس مۇستامبايۇلى ءاۋ باستان-اق قاتەرلى «ەكسپەريمەنتتىك» تاجىريبەلەرگە قارسى بولعاندا، ونى دا اۋىلداعى تاپ تارتىسىنىڭ ءمانىن تۇسىنبەيتىن بايلاردىڭ جاقتاۋشىسى توبىنا جاتقىزىپ، ونىڭ پىكىرىنە قۇلاق اسقان جان بولمادى. قايتا قۋدالاۋ بۇرىنعىدان دا كۇشەيە ءتۇستى.
باتىل تۇردە گولوششەكيندى ديكتاتور دەپ ايىپتاپ، ونىڭ ولكەلىك كوميتەتتى ەشكىمنىڭ پىكىرىمەن ساناسپاستان، ءوز بىلگەنىمەن بىرجاقتى باسقارىپ وتىرعان باسشىلىعىن سىناعان ىدىرىس مۇستامبايۇلىنىڭ جەكە باسىنىڭ ماسەلەسى 1928 جىلى 16 مامىردا وتكەن ولكەلىك باقىلاۋ كوميسسياسىنىڭ القا ءماجىلىسىنىڭ كۇن تارتىبىندە تىڭدالىپ: مۇستامباەۆ ىدىرىس مۇستامبايۇلى 1898 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. قىزىلوردا پارتيا ۇيىمى، پارتيادا 1920 جىلدان بەرى، پارتيا بيلەتى №0945295, قازاق، ۇيلەنگەن، قىزمەتكەر، ماماندىعى بويىنشا جازباشى، ءبىلىمى ورتا. 1916-1918 جىلدارى پوشتا بايلانىس ۆەدومستۆوسىندا قىزمەت ەتتى، 1918-1920 جىلدارى وقىدى. پارتيالىق جازاعا ءۇش رەت تارتىلدى; 1) 23.IV.1923 جىلى ورال گۋبەرنيالىق باقىلاۋ كوميسسياسىنىڭ بەدەلىن تۇسىرگەنى ءۇشىن سوگىس; 2) 16.ءحىى.1926 جىلى سىرداريا گۋبەرنيالىق باقىلاۋ كوميسسياسىنا كورسەتكەن دورەكىلىگى جانە دەگەنىنە كوندىرگەنى ءۇشىن; 3) 17.ءحىى.1926 جىلى ورتالىق پارتيا كوميتەتى مەن ولكەلىك باقىلاۋ كوميسسياسى تاراپىنان توپشىلدىققا قاتىسقانى ءۇشىن، ەسكەرتۋمەن قاتاڭ سوگىس بەرىلدى. ءىس قوزعالعان قازىرگى ۋاقىتتا ەت ونىمدەرىنىڭ مەڭگەرۋشىسى. ايىپتالادى: ول، ولكەكوم بەلگىلى ءبىر قىزمەتكەرلەرگە عانا باعىت ۇستاپ، قالعان بارلىق قازاق قىزمەتكەرلەرىنىڭ بەلسەندىلەرىنە قارسى قۋعىن-سۇرگىن جۇرگىزىپ، بىرجاقتى باسشىلىق جۇرگىزىپ وتىر دەپ ەسەپتەيدى، سونىمەن قاتار شارۋالار ماسەلەسىنە بايلانىستى پارتيا ساياساتىمەن جانە وپپوزيتسيا باسشىلارىن پارتيا قاتارىنان شىعارۋمەن كەلىسپەگەن جولداس مۇستامباەۆ 1927 جىلدىڭ اياعىنا تامان سۇلتانبەكوۆ ارقىلى تروتسكيلىك وپپوزيتسيانى پايدالانىپ ولكەكومنىڭ جانە پارتيا ساياساتىن وزگەرتۋگە ارەكەت جاساعان. جولداس مۇستامباەۆ بۇل ەكى توپتىڭ بارلىق كەلىسسوزدەرىنەن حاباردار بولعان، وپپوزيتسيالىق ادەبيەتتەردى وقىدى جانە سۇلتانبەكوۆ، سادۋاقاسوۆتارمەن تۇعىرناماعا قول قويۋ جونىندە اڭگىمە جۇرگىزگەن.
قازاقستانداعى گولوششەكيندىك كورسوقىر ۇجىمداستىرۋ ساياساتىنىڭ زارداپتارىنان تۋىنداعان شارۋالار كوتەرىلىسىنىڭ سەبەپتەرىن ۇلتجاندى قايراتكەرلەردەن ىزدەگەن گولوششەكين ولارعا قارسى قۋعىن-سۇرگىن ساياساتىن جۇرگىزۋدى ودان ءارى كۇشەيتتى. 1930 جىلدارى ايىپتالماعان، قۋعىندالماعان كەشەگى الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءبىرى دە قالمادى. ولاردىڭ ءىزىن الا، ولارمەن تىلەكتەس كەڭەستىك بيلىك جاعىنداعى ۇلتجاندى قايراتكەرلەر دە نىساناعا ىلىگە باستاعان بولاتىن. ول قۋعىن-سۇرگىن نىسانىنىڭ الدىڭعى قاتارىندا ىدىرىس مۇستامبايۇلى تۇردى. ول 1933 جىلى قاڭتار ايىندا ماسكەۋ قالاسىندا تۇتقىندالىپ، ركفسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 58-بابىنىڭ 2,11-تارماقتارى بويىنشا (رەۆوليۋتسياعا قارسى قىلمىستىق ءىس-ارەكەتتەرى ءۇشىن) 5 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. 1937 جىلى 16 قاراشادا قايتا سوتتالىپ، اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن بولاتىن. ءوز حالقىن جان-تانىمەن ءسۇيىپ وتكەن قايراتكەر تۇلعا 1959 جىل مامىر ايىندا اقتالعان ەدى.
الداعى جىلى - ۇلت مۇددەسى جولىندا حالقىنا قالتىقسىز قىزمەت ەتكەن قايراتكەر تۇلعانىڭ 115 جىلدىعى كەلەدى. سوندىقتان ىدىرىس مۇستامبايۇلىنىڭ مەرەيتويىنا وراي سەمەي قالاسىندا قايراتكەر تۇلعانىڭ ەسكەرتكىشى ورناتىلسا، سەمەي، ورال، پەتروپاۆل قالالارىندا كوشە اتتارى بەرىلسە، الماتى، استانا، سەمەي قالالارىنداعى مەكتەپتەرگە ى.مۇستامبايۇلىنىڭ اتى بەرىلسە، ى.مۇستامبايۇلىنىڭ 115 جىلدىعىنا ورايلاستىرىلعان كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىرىلسا، سەمەي قالاسىنداعى ش.قۇدايبەرديەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك ينستيتۋتتا «ى.مۇستامبايۇلىنىڭ اۋديتورياسى» اشىلسا دەگەن ۇسىنىس بىلدىرگىم كەلەدى.

دوسالى سالقىنبەك،
تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت

«جاس قازاق» گازەتى