روبەرت لۋيس ستيۆەنسون

شوتلانديا اڭىزى

ايتايىن حيكاياسىن سول ءبىر جاننىڭ،
ۇيقىسىن قالاي ارۋاق قاشىرعانىن.
ارشالى دوڭدەر جاتقان سوناۋ ماڭدا،
سوعىستان كوز اشپاعان ءبىر زاماندا.
جات ادام ءومىرى اياق باسپاعان،
جاعاسىندا تەڭىزدىڭ الاسۇرعان.
كەزەرگەن ەرىندەرىن قوزعاپ ارۋاق،
قالىپتى سۇرقاي ءبىر اتتى اتاپ.
جاڭعىرىپ قۇلاعىندا بارسا قايدا،
بەرمەپتى جانعا مازا، جاتسا-تۇرسا.
تيكوندەروگا – سونداعى ات،
قاستەرلەپ ايتقان ارۋاق.

ءى اۋرۋاق شاقىرعان ات

تەڭىزدىڭ سۇر جاعاسىندا،
كوكشىل مۇنار اراسىندا،
ولتىردىستيۋارتكامەروندى،
بوي الدىرعان اشۋىنا.
سامايىنان اقتى قانى،
جوسىدى قان ماڭدايىنان.
كوكشىل مۇنار اراسىندا،
قۇشتى اجالجات قولىنان.
«ياپىرىم-اي، نە ىستەدىم؟
شاتىلدىم مەن قانداي ىسكە؟
ءولىپتى، انە، جاتىر سۇلىق،
قاتەردىڭ شىن تونگەنى مە؟

قاشسام دا قۇتىلماسپىن،
الدى-ارتىم قاۋىپ-قاتەر.
قۇلا ءتۇز ول دا بەكەر،
اجال وعى جۇلىپ كەتەر.
وتكەل سايىن وشپەندىك،
قامال سايىن اجال نەشىك.
بىرەۋلەر وقتاپ مىلتىعىن،
قايرايدى بىرەۋ قاندى ىستىك.»

جان ەدى اقىلى اسقان،
ءار قادامى ەسەپپەن.
ەستىمەيسىڭ اڭگۇدىك،
سيۋارتتى بار دەگەن.
كوك مۇنارعا كوز قاداپ،
بۇردى ءجۇزىن ولىككە.
كەنەت كۇلكى جۇگىرىپ،
جايناي قالدى ءجۇزى دە.
وبالاردان ءوتتى اسىپ،
شاتقالدار دا جاتتى قاپ.
جۇگىردى ءبىر جارشىداي،
قوس وكپەسىن قولىنا اپ.
القىنادى شالدىعىپ،
جەل ۇيپالاپ شاشتارىن.
ىڭىردە قىزىل جەتتى ول،
اعاسىنا مارقۇمنىڭ.
شىعىستان  تۋىپ كۇمىس اي،
قىزاردى باتىس شاپاققا.
مارقۇمنىڭ، انە، اعاسى،
تۇر كۇتىپ ءۇي الدىندا.

«ءولتىردىم ادام امالسىز،
قۇتقارماققا باسىمدى.
كەلدىم، مىنە، الدىڭا،»
دەدى ستيۋارت القىنا.
«تاپسىردىم ءوز قولىڭا،
تاعدىرىمدى سەنىپ كەپ.
قورعا مەنى جەندەتتەن،
ال پاناڭا، ەسىركەپ.»

ۇسىنىپ قولىن ىزەتپەن،
كامەرون سوندا سويلەدى.
«الدىما كەلگەن ادامنىڭ،
كورگەن جوق قايتىپ مەسەلى.
ءولتىردىڭ كىمدى، سۇرامان،
اقسۇيەك پە، جارلى ما.
قىلىشممەن انت ەتەم،
بەرمەيمىن سەنى اجالعا.
قوناق قىپ كۇتەم دوستارشا،
شىعارامىن تورىمە.
سوزىمە ايتقان بەرىكپىن،
تيمەيدى ساعان ەشكىم دە.»

ءتۇن ورتاسى كەتتى اۋىپ،
ۇلىدى قاسقىر ورماندا.
كورپەنى جىلى قىمتانىپ،
ءۇي-ءىشى تۇگەل ۇيقىدا.
مارقۇمنىڭ تەك اعاسى،
دوڭبەكشيدى ۇيىقتاماي.
قاراڭعىنى جامىلىپ،
كەلدى مارقۇم ارۋاقتاي.

«بەيۋاز قانىم توگىلدى،
سۇيەگىم قالدى جوتادا.
ال وزدەرىڭ ءىشىپ-جەپ،
جۇرسىڭدەر باتىپ دۋمانعا.
كەپكەن جوق قانىم ءالى دە،
كەتكەن جوق رۋحىم پانيدە.
مەنى ولتىرگەن قاندىقول،
جاتىر ۇيىقتاپ تورىڭدە.»

«ولگەنىڭ بە، امال نە،
توككەنمەن جاس كوزىمنەن.
بەرىپ قويعان سەرتىم بار،
تانا المايمىن سوزىمنەن.»

«بارام نە دەپ اكەمە،
سۇراسا نەگە كەلدىڭ دەپ؟
جۇباتام نە دەپ انامدى،
شىقسا الدىمنان قۇلنىم دەپ؟
نە دەيمىن ال ارۋاققا،
جۇرگەن ءبىزدى قورعالاپ.
اقتالاسىڭ، ال، قالاي؟
بولعانىڭ با شىن كاززاپ؟»

«تارتپا الدىما پارىزدى،
ارۋاقتاردى قۋراعان.
تانا المايمىن انتىمنان،
سوزدە تۇرۋ سەرت ماعان.»

ءتۇن ورتاسى اۋعاندا،
ۇلىدى قاسقىر ءۇش مارتە.
كورپەنى جىلى جامىلىپ،
ۇيقىدا جاتىر ءبارى دە.
مارقۇمنىڭ تەك اعاسى،
دوڭبەكشيدى، كۇرسىنەد.
قاراڭعىنى جامىلىپ،
كەلدى مارقۇم ءۇش رەت.
ءولتىر دەدى جالىنىپ،
قاندىقولدى ۇيدەگى.
ءۇش رەت تە اعاسى،
سوزىنە ونىڭ كونبەدى.

«ءۇش رەت كەلدىم وزىڭە،
باتىرام ەندى قارامدى.
كۇتەدى سەنى بابالار،
سولار بەرەر باعاڭدى.
كونبەدىڭ-اۋ، ءجا ەندى،
تۇرعاندا اتەش شاقىرماي،
ايتام ساعان جالعىز ءسوز،
كەتەم سوسىن قايرىلماي.
قۇلاعىڭدا جاڭعىرىپ،
بەرمەسىن مازا ويىڭا.
تيكوندەروگا دەگەن ات،
ەسىڭە ءتۇسسىن ءار ۋاقتا.»

تاڭ اتتى، مىنە، اعارىپ،
كىرىستى جۇرت شارۋاعا.
اعاسى شىقتى ساپارعا،
جاڭعىرىپ سول ات قۇلاقتا.
«ەستىپ ەم تالاي اتتى مەن،
ەستىگەن ەمەن مۇندايدى.
اشۋعا سىرىن جۇمباقتىڭ،
شاقىرسام با ەكەن دانانى؟»
سۇرادى ول بارىنەن،
تورەدەن دە، قارادان.
بالىقشىمەن تىلدەستى،
سۇرادى سىرىن اڭشىدان.
كەلدى قايتىپ، كەتتى تاعى،
اقتارىپ ەسكى كىتاپتى.
جازىلعان تاسقا قاشالىپ،
جازۋىعا ءۇنسىز قادالدى.

تاپقانمەنەن تالاي ات،
تاپپادى اتىن ىزدەگەن.
شىعىس پەنەن باتىستا،
قالمادى جەرى كەزبەگەن.
ادامنىڭ دا، جىننىڭ دا،
ءشوپتىڭ دە جوق ىشىندە.
ءار تاسىن قاراپ تاۋ-تاستىڭ،
ءۇڭىلدى تەڭىز تۇبىنە.
الىستان دا، جاقىننان،
سۇراستىردى قات-قابات.
شوتلانديا جەرىنەن،
تابىلمادى ونداي ات.

ءىى       ىزدەۋ

ءامىر شاشىپ تۇستىكتە،
كەمەڭگەر جان قاتۋلى،
جار ساپ لوندون لوردتارى،
قول جيناۋعا شاقىردى.
جونەلدى جاۋشى اتتانىپ،
جەتتى ولار كۇن باتىسقا.
تەڭىز تۋلاپ، ارشا وسكەن،
جەرىنە شوتلانديا.
جيىل دەدى قالماي كەش،
تۋ ۇستاعان تورەلەر.
سۇيسە ەگەر وتانىن،
جان بولار ما بوگەلەر.
جاڭعىرىعىپ تاۋ-شاتقال،
كوڭىرەندى توبەلەر.
باياعى كۇندەي تاعى دا،
بەبەۋلەدى كەرنەيلەر.
شاعىلىپ كۇن نۇرىنا،
جارقىرادى ساۋىتتار.
شوتلانديا ۇلىنا،
كۇن تۋدى تاعى اتويلار.

«ياپىر-اي، ناعىپ جاتىرمىن،
بايلانىپ بىقسىق ومىرگە.
جورىققا جاتىر شاقىرىپ،
جاتاتىن ءسىرا كەزىم بە؟
ايرىلدىم كۇندىز كۇلكىدەن،
ۇيقىعا تۇندە جاتپادىم.
تابا المادىم سول ءسوزدى،
ۇعا المادىم ايتپاعىن.
قۇلاعىمدا جاڭعىرىپ،
بەرمەدى مازا ساناما.
تيكوندەروگا دەگەن ات،
تۇسە بەردى ويىما.
جونەلەم ەرىپ قوسىنعا،
وارالمان قايتىپ ۇيىمە.
قاندىرىپ قۇلاق قۇرىشىن،
سوعىستىڭ اششى ۇنىنە.»

نۇسقاسا تۋ قاي جاققا،
بوگەلمەي سوندا كەتتى دوس.
گەرمانيادا كەشىپ قان،
فلاندەردە تىكتى قوس.
قوڭىراۋلار كەنتتە،
كۇڭىرەنتتى دالانى.
ءوتتى كەشىپ رەيننەن،
ءشولىن دە لەزدە قاندىردى.
ازيانىڭ ورمانىن،
كوكتەي ءوتتى جولىندا.
داۋىسىنان دابىلدىڭ،
تىتىرەدى قىتاي دا.
«ەستىپ ەم مەن تالاي ات،
جاتجۇرتتىقتار تىلىندە.
الىسى بار، جاقىنى،
ءبارى دە تۇر ەسىمدە.
كەزدىم اتا قونىستى،
شوتلانديانى تۇك قويماي،
تەڭىز بەنەن قۇرلىقتان،
قالمادى جەر ويماقتاي.
كاپيتانمىن، كوكاردا،
پاش ەتكەندەي بار كوركىن.
ەستىسەم دە تالاي ات،
ەستىلمەدى سول شىركىن.»

ءىىى   اتتى تابۋ

ورماندى سوناۋ دالامەن،
كەلەدى قوسىن باسپالاپ.
بەرگەندە قاس قارايا،
اتىلدى وق تارسىلداپ.
كەتتى ورمان جاڭعىرىپ،
تىلىندە بوگدە جات جۇرتتىڭ.
جوعالدى سوسىن ارتىنشا،
ىشىنە سۇڭگىپ ورماننىڭ.
تۇرلەرى قالدى تەك ەستە:
شاشتارىن العان تاقىرلاپ،
بەتتەرى بوياۋ، ايعىز-داق.

ىڭىردە، مىنە، گەنەرال،
«توقتا» دەدى قوسىنعا.
تۇردى دا بارلاپ ماڭايىن،
مىرس ەتتى سوندا جاي عانا.
«كورىپ ەم تالاي مايداندى،
شىعىپ ەم تالاي قىرعىننان.
كەز كەلدى، مىنە، اعىن سۋ،
نۋ ورمان تاعى الدىمنان.
كورسەم دە تالاي سويقاندى،
كورمەپ ەم ءتۇسىپ بۇل كۇيگە.
بارىڭدار، قانە، بىرەۋىڭ،
تەرەڭىن سۋدىڭ ولشەۋگە.»

قاس قارايىپ، باتتى كەش
توسىلدى قوسىن ورماندا،
ءبىزدىڭ ەپشىل كامەرون،
جونەلدى تارتىپ جاعاعا.
مىسىقشا باسىپ اياعىن،
كەلەدى ورمان ىشىمەن.
ىزىنەن قالماي اككى جاۋ،
ەرەدى اڭدىپ بۇيىردەن.
قاس قارايىپ، باتتى كەش،
تىرس ەتپەيدى اينالا.
ورماندا بۇعىپ ەلەۋسىز،
كۇتەدى جاۋ ساقتانا.

«كورىپ ەم نەبىر سۇمدىقتى،
بۇل جاسىما كەلگەنشە.
كورگەم جوق بىراق، قايتەيىن،
قاۋىپتىڭ مۇنداي ءبىرىن دە.»
قاس قارايىپ، باتتى كەش،
توسىلدى قوسىن ورماندا.
قالدى بايقاپ ساق دۇشپان،
تاياعانىن جاعاعا.
سەزدى ول دا جاۋىنىڭ،
جانىنا تاياپ كەلگەنىن.
قارادى سوندا، و، سۇمدىق،
كوردى ءوزىنىڭ كەلبەتىن.

«قۇرىعان ەكەم،» دەدى ول،
«جاقسىلىق ەمەس ءدال بۇنىم.
شايقاستا بولار ەرتەڭگى،
تاۋسىلماق مەنىڭ ءدام-تۇزىم.
ۋا، جاۋىنگەر، جات ءتىلدى،
يەسى بوگدە بەينەنىڭ،
وسىندا ءولىم قۇشامىن،
ايتشى اتىن بۇل جەردىڭ؟

«سۋ-ماري دەپ اتادى،
فرانتسۋزدار ءبىر كەزدە.
پوپتار قويعان ات قوي ول،
جارامايدى بىزدەرگە.
اسىلگى اتى باسقا، وزگە.»
دەپ ءتىل قاتتى جاۋىنگەر،
«تيكوندەروگا اتى ونىڭ،
بابالارىم جاتقان جەر.»

تاڭ اتتى، مىنە، اعارىپ،
كەسكىلەستى ەكى جاق.
كامەرون قۇلاپ جەر قۇشتى،
بولجاعانى كەلدى ناق.
تۋعان ءۇيى، مەكەنى،
قالدى ادىرا الىستا.
تاپتى تىنىم اساۋ جان،
جەرىندە تيكوندەروگا.

اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعان: ناعىز قاپشىقبايۇلى

Abai.kz