فب جەلىدە نوعاي ۇلتى وكىلىنىڭ "قۇجاتىما قازاقپىن دەپ جازدىردىم، ءدىلىمىز-ءداستۇرىمىز-ءدىنىمىز ءبىر" دەپ جازعان پوستى تالقىلانىپتى.
وعان كوپتەگەن ۇلتشىل قازاقتار "قولدايمىز" دەپ جاتىر ەكەن.
دۇرىس پا، الدە، بۇرىس پا؟
وسىنى تالداپ كورەيىن ء(وز پىكىرىم):

- كەزىندە بۇگىنگى قازاق رۋلارى قازاق مەملەكەتتىگىن قۇرىپ، "قازاق" اتاۋىمەن بىرىكتى. ءتىل، ءدىل، سالت-ءدۇستۇر ورتاقتىعى ول بىرىگۋ ءۇردىسىن جىلدامداتتى. وسىلايشا بۇگىندەگى "قازاق" ۇلتى پايدا بولدى. وكىنىشكە وراي، سول كەزدەگى كۇشتى نوعاي ەلى (رۋلىق قاۋىمداستىق) جاڭادان پايدا بولعان قازاق حاندىعىنا ءوز قۋاتى جاعىنان پاراپار بولعاندىقتان، حاندىقتى مويىندامادى. بولەك كەتتى، "ەل ايىرىلعان" زامان جالعاستى.

ال، ول زامان ەل بولىپ قالۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك قاجەت ەكەندىگى انىقتالعان (كۇشەيگەن) تۇس بولاتىن. ناتيجەسىندە ءتىلى ءبىر، ءدىلى ءبىر، سالتى ءبىر نوعايلار وزدەرىنىڭ مەملەكەتتىگىن ۇستاپ قالا المادى. نوعاي ورداسى جەرىن تۇتاستاي قازاقتار الدى. نوعايلاردىڭ وردا قۇرۋ كەزەڭى قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋىنىڭ العىشارتى، نەمەسە، باستاپقى ۇلگىسى (پرووبراز) بولدى دەسەك - بۇل شىندىققا سايكەس كەلەدى.
الايدا، نوعاي ورداسى گەوساياسي مۇددەلەر توعىسقان تەرريتوريادا قالعاندىقتان، وردانى ساقتاپ قالا المادى.
ونىڭ بار مۇمكىندىگىن بۇگىندە قازاقستان، ياعني، قازاق ۇلتى جالعاستىرۋدا!
"ەشتەن كەش جاقسى" دەگەن بار، قازاقتاردىڭ نوعايلارعا قۇشاعى ارقاشاندا اشىق!

الايدا، ءدال قازىرگى گەوساسي جاعدايدا بارلىق نوعايلارعا "قازاق بولىپ جازىلىڭدار" دەپ ۇندەۋ تاستاۋ قاتەلىك بولار ەدى. ءارى، بۇل قازىرگى جاعدايدا ەش مۇمكىن ەمەس. سەبەبى، ونداي ۇندەۋ نەگىزى رەسەيدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان نوعاي حالقىنا قارسى جاڭا "ۇلىورىستىق ەتنوتسيدكە" الىپ كەلۋى مۇمكىن.
سەبەبى، رەسەي بيلىگى تاراپىنان رەسەيلىك نوعايلاردىڭ بۇل تالپىنىسى اشىق تۇردەگى سەپاراتيستىك باعىت دەپ باعالاناتىنى ءسوزسىز. سوعان سايكەس، رەسەي بيلىگى نوعايلاردىڭ بۇل قادامىنا جاۋاپ رەتىندە نوعايلاردى اسسيميلياتسيالاندىرۋدىڭ وتە دورەكى تاسىلدەرىن ۋشىقتىرادى. ولاردىڭ "ورىس الەمى" دەگەن جاڭا ساياساتى وعان كەڭىنەن جول اشادى.
ودان بولەك، رەسەي قازاقستاندى "ىشكى ىسىمىزگە ارالاستى", "رەسەي تۇتاستىعىن ىدىراتۋدى ويلايدى" دەپ، "ورىس الەمى" ساياساتىن قازاقستانعا قاراي كوشىرۋگە بارىنشا كۇش سالاتىنى انىق.

ونسىز دا، وتكەندە سانكت-پەتەربوردا، ماسكەۋدە ق.ك.توقاەۆ قازاقستاننىڭ حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ تولىق تاۋەلسىز سۋبەكتىسى، ياعني، دەربەس مەملەكەت ەكەندىگى تۋرالى باتىل ايتقان سوزدەرىنەن كەيىن، رەسەي تاراپى "قازاقستانداعى ورىس ءتىلى" ماسەلەسىن قايتادان قاۋزاي باستاعانى انىق...

سوندىقتان، بۇل ماسەلەنىڭ ەكى جاعى بار:
ءبىرىنشىسى، قازاقستان ازاماتتارى بولىپ تابىلاتىن نوعاي ۇلتى وكىلدەرىنىڭ وزدەرىن "قازاقپىز" دەپ جازۋىنا ەشقانداي قۇقىقتىق جانە مورالدىك كەدەرگى جوق. قازاق ۇلتى قۇرامىندا ونسىز دا "نوعاي" رۋى بار. ولار سول قاتاردى تولىقتىرادى.

ەكىنشىسى، رەسەيدە "نوعاي ۇلتى" اتىمەن ءومىر ءسۇرىپ جاتقان حالىقتى "قازاقتاندىرۋدىڭ" ەش قاجەتى جوق. قايتا، كەرىسىنشە، بىزگە ولاردىڭ "نوعاي ۇلتى" بولىپ قالۋىنىڭ ماڭىزى زور. سەبەبى، ولار، ءتۇپتىڭ تۇبىندە، "نوعاي" اتىمەن قازاققا ورتاق مادەنيەتتى باسقا ەلدەردە تانىتۋشى "ۇلتتىق-مادەني سۋبەكت" رەتىندە قالا بەرەدى.

ەندەشە، قازاقستان نوعاي مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا حالىقارالىق قاتىناس اياسىندا ىقپالىن تيگىزىپ وتىرۋى ءتيىس. قازاقستان رەسەيلىك نوعايلاردىڭ ورىس مادەنيەتىنە تولىق ءسىڭىپ كەتپەۋىنە كومەك قولىن سوزىپ وتىرۋى ءتيىس.
بۇل جەردە ەشبىر حالىقارالىق زاڭ نورمالارىن بۇزۋ جوق.
بۇل قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن دە قاجەت شارا.

ال، ەگەر، رەسەي ءوزىنىڭ اگرەسسورلىق ساياساتى ارقاسىندا ءوزى ىشتەي ىدىراۋ جاعدايىنا جەتىپ جاتسا، وندا نوعاي حالقىنىڭ دا ءوز الدىنا دەربەس مەملەكەت بولۋىنا ەش كەدەرگى جوق.

تاريحي تاڭداۋ ولاردىڭ وزدەرىندە بولماق!

ءابدىراشيت باكىرۇلى

Abai.kz