بۇگىن ورال قالاسىنداعى ەت، بالىق جانە كوكونىس كونسەرۆىلەرىن وندىرەتىن ءىرى زاۋىت – «كۋبلەي» كاسىپورنىنا قاتىستى سوت وتىرىسى ءوتتى. «كۋبلەي» كاسىپورنى ورال قالاسى مامانداندىرىلعان ەكونوميكالىق سوتىنىڭ سۋدياسى باقتيار جوراباەۆتىڭ ۇستىنەن وبلىستىق سوتقا شاعىم تۇسىرگەن بولاتىن.

سەبەبى، 23 قاراشادا ورال قالاسىنىڭ سوتى «كۋبلەي ىسىنە» قاتىستى وندىرىستىك ءىستى تاراپتاردىڭ ىمىراعا كەلۋى ءۇشىن توقتاتقان. بىراق، «كۋبلەي» زاۋىتى قالالىق اكىمدىكپەن ىمىراعا كەلۋگە قارسى. ولار ءىستىڭ توقتاتىلۋىن زاڭسىز دەپ اتاپ، اپپەلياتسيالىق سوت القاسىنا شاعىمدانعان. بۇگىن سۋديا ايگۇل ماشتاقوۆا «تاراپتاردىڭ ىمىراعا كەلىپ، ماسەلەنى بەيبىت جولمەن شەشۋگە قارسى ەكەنىنە كوزىمىز جەتتى، سوندىقتان سوت ءىسى ءارى قاراي جالعاساتىن بولادى»، - دەپ شەشىم شىعاردى.

سونداي-اق، ونىڭ ايتۋىنشا، سۋديا جوراباەۆتىڭ ارەكەتىندە زاڭسىزدىق دەرەكتەرى جوق. ماسەلەنى بەيبىت جولمەن شەشۋگە ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا سۋديا وندىرىستىك ءىستى توقتاتۋعا قۇقىلى. الايدا بۇل جاعدايدا سۋديا وندىرىستىك ءىستى 10 جۇمىس كۇنىنە عانا توقتاتا الادى.

ەستەرىڭىزدە بولسا، بۇعان دەيىن ورال قالاسى اكىمدىگى مەن «كۋبلەي» زاۋىتى اراسىنداعى جانجال تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى جازعان ەدىك. 700 ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ قانا قويماي، بۇكىل قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋگە ۇلەس قوسىپ وتىرعان كاسىپورىندى ورال قالاسىنىڭ اكىمدىگى جاپپاق بولعان.

كۋبلەي زاۋىتىنىڭ وكىلدەرى ەكى جىل بويى اكىمدىكپەن سوتتاسىپ ءجۇر. ونىڭ سەبەبى، 2020 جىلى ورال قالاسىنىڭ اكىمدىگى زاۋىتتىڭ ىرگەسىنەن تۇرعىن ءۇي سالۋعا قاۋلى شىعارادى. زاۋىت وكىلدەرى قاۋلىنىڭ زاڭسىز ەكەنىن دالەلدەپ، ارىز ءتۇسىرىپ، اقىرىندا وبلىستىق سوت 2020 جىلدىڭ 28 جەلتوقسانىندا سول كەزدە ورال قالاسىنىڭ اكىمى بولعان ابات شىنىبەكوۆتىڭ شىعارعان قاۋلىسىن نەگىزسىز دەپ تانيدى.

سوعان قاراماستان، اكىمدىك سوتتىڭ شەشىمىن بەل ورتاسىنان باسىپ، بقو اكىمدىگىنە تىكەلەي قاراستى مەملەكەتتىك ارحيتەكتۋرالىق-قۇرىلىس باقىلاۋ مەكەمەسى «يرمەنوۆا» جەكە كاسىپكەرلىگىنە قۇرىلىس جۇمىسىن مونتاجداۋعا رۇقسات بەرەدى.

«2020 جىلى 28 جەلتوقسان كۇنى وبلىستىق سوتتىڭ شەشىمى شىققاننان كەيىن، عالي ەسقاليەۆكە تىكەلەي باعىناتىن مەملەكەتتىك ساۋلەت-قۇرىلىس باقىلاۋى باسقارماسى تۇرعىن ءۇيدى سالۋعا رۇقسات قۇجاتتامانى بەرە باستايدى. زاۋىتتىڭ 6 اي بويى بارماعان جەرى، قاقپاعان ەسىگى قالمادى. ەشكىم قارامايدى. وبلىستىق مەملەكەتتىك ساۋلەت-قۇرىلىس باقىلاۋى باسقارماسى التى اي بويى تەكسەرىستى اشپادى. سودان كەيىن، سول مەملەكەتتىك ساۋلەت-قۇرىلىس باقىلاۋ باسقارماسى باسشىسى جانە ەرمەنوۆتەردىڭ ءۇيىن دايىنداعان جوبالاۋ كومپانياسىنىڭ باسشىسى تۋعان اعايىندىلار بولىپ شىقتى. ولارعا قىلمىستىق ءىس قوزعاپ، تەرگەۋ كەرەك ەدى. بىراق، ونى جاي عانا قىزمەتتەن بوساتا سالعان. بىراق ەڭ كەلتىرىلگەن زالال قانداي؟ التى اي بويى تەكسەرىستى اشپاعاننان كەيىن، ەرمەنوۆتەر بۇكىل ءۇيدى سوعىپ، ءبىتىرىپ، ساتىپ جىبەرگەن»، - دەگەن بولاتىن باقىتجان بازاربەك.

اكىمدىكتىڭ زاڭسىز ءىس-ارەكەتىنەن تەك قانا زاۋىت ەمەس، پاتەردى ساتىپ العان تۇرعىندار دا زارداپ شەگىپ وتىر. ولار ءالى كۇنگە دەيىن ءۇيدىڭ قۇجاتىن قولدارىنا الماعان.

ايتا كەتەيىك، باقىتجان بازاربەك ورال قالاسىنىڭ اكىمى بولعان، قازىر بقو اكىمى اپپاراتىنىڭ جەتەكشىسى ابات شىنىبەكوۆتىڭ، بقو اكىمى بولعان عالي ەسقاليەۆتىڭ ۇستىنەن، ورال قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى اسحات كۇلباەۆتىڭ ۇستىنەن ءىس قوزعايتىنىن مالىمدەگەن بولاتىن.

ونىڭ ايتۋىنشا، ەگەر سوتتىڭ شەشىمى «كۋبلەي» زاۋىتىنىڭ پايداسىنا شىعارىلماسا، 2024 جىلى زاۋىتقا ءتيىستى سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق قورىتىندى بەرىلمەيدى. بۇل دەگەنىمىز ەكولوگيالىق ساراپتامانىڭ قورىتىنىدىسى بولمايدى دەگەن ءسوز. ال بۇل قۇجاتتار بولماسا وندا تاۋارلارعا دەكلاراتسيا بەرىلمەيدى.

مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن شارۋا قوجالىقتارى مالىمىزدى ساتىپ الاتىن وبلىستا باسقا ءىرى ەت كومبيناتى جوق دەيدى. ەگەر زاۋىت جابىلسا، ءۇنسىز قالمايمىز، ءبارىمىزدىڭ دە باس كوتەرۋىمىزگە تۋرا كەلەدى دەپ وتىر.

«23 قازان كۇنى سۋديا جوراباەۆ شەشىم شىعارادى دەپ ۇمىتتەندىك. بىراق ول كەڭەسۋ بولمەسىنە كەتىپ، اقىرى  تاراپتاردى تاتۋلاسۋعا شاقىردى. ول 23 قازاندا شەشىم شىعارىپ تاستاۋى ءتيىس ەدى. ۋاقىتتى سوزدى- سوزدى. ونىڭ ارەكەتى ازاماتتىق پروتسەسسۋالدىق ءىس جۇرگىزۋگە ساي ەمەس. جوراباەۆ قر ازاماتتىق پروتسەسسۋالدىق ءىس جۇرگىزۋ كودەكسىنىڭ 273 بابىن نەگىزگە الىپ، ءوزارا ىمىراعا كەلۋگە شاقىرعانىن ايتتى. بۇل جەردە مەدياتسيا بار، ىمىرا جوق. سوندىقتان مەن  قالايشا ىمىرا كەلۋ كەرەكتىگىن مۇلدەم ەلەستەتە المايمىن جانە زاڭنىڭ تالابى بۇزىلعان دەپ سانايمىن. وندىرىستىك ءىستى توقتاتۋعا ەشقانداي نەگىز جوق. ىمىراعا كەلۋ تۋرالى قاۋلىنىڭ كۇشىن جويىپ، ءىستى ەكونوميكالىق سوتتىڭ قاراۋىنا جىبەرۋىڭىزدى سۇرايمىن»، - دەدى «كۋبلەي» جشس تاعى ءبىر قورعاۋشىسى جانىبەك باشانوۆ.

ايتا كەتەيىك، «كۋبلەي» زاۋىتىنىڭ ەت جانە ەت-وسىمدىك كونسەرۆىلەرىن وندىرۋدەگى ۇلەسى 65%-دى قۇرايدى. وسىلايشا، بۇل كاسىپورىن ىشكى نارىقتى ەت ونىمدەرىمەن قامتاماسىز ەتۋگە ىقپال ەتەدى. سونىمەن قاتار تەك قازاقستاندى عانا ەمەس، ونى وزبەكستانعا، قىرعىزستانعا، تاجىكستانعا جانە ت.ب. ەكسپورتتايدى. بۇگىنگى تاڭدا كونسەرۆىلەۋ زاۋىتى 100-دەن استام كونسەرۆىلەۋ ونىمدەرىن شىعارادى: ەت جانە كوكونىس، بالىق، دەليكاتەس، جەمىس-كوكونىس كونسەرۆىلەرى، تاۋىق كونسەرۆىلەرى، دايىن تۇسكى اس جانە ءسۇت كونسەرۆىلەرى. زاۋىت ءبىر اۋىسىمدا 200 مىڭ بانكا كونسەرۆىلەرىن شىعارۋعا قاۋقارلى. باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ 3 مىڭعا جۋىق شارۋا قوجالىعى كاسىپورىنعا ەت وتكىزەدى.

«كۋبلەي» زاۋىتى زاماناۋي قۇرىلعىلارمەن تولىقتاي جابدىقتالعان. كاسىپورىن تاۋلىگىنە 70 تونناعا دەيىن كونسەرۆى ونىمدەرىن شىعارادى. باتىس قازاقستان وبلىسىندا 2021 جىلعى قاڭتار-قازان كەزەڭىندە وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا ەت كونسەرۆىلەرىنىڭ ءوندىرىسى 26,1%-عا (3 418 توننادان 4 311 تونناعا دەيىن), ەت جانە وسىمدىك كونسەرۆىلەرىنىڭ ءوندىرىسى 46,8%-عا (405 توننادان 595 تونناعا دەيىن) ۇلعايعان.

زاۋىت سوڭعى ءۇش جىلدا بيۋدجەتكە 5 ميلليارد 652 ميلليون تەڭگە سالىق تولەگەن.

«كۋبلەي جشس زاۋىتى جابىلۋى – شيكىزاتتىڭ جەتكىلىكسىزدىگىمەن، ىشكى نارىقتى ەت ونىمدەرىمەن قامتاماسىز ەتۋى تومەندەۋىمەن ەلدەگى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جۇمىسىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى. سونىمەن قاتار ەكسپورتقا شىعارىلاتىن تاۋارلار تومەندەپ، يمپورتتىق تاۋاردىڭ ىشكى نارىقتا كوبەيۋىنە اكەلىپ سوعادى. زاۋىتتىڭ جابىلۋىنىڭ ناتيجەسىندە 700 ادام جۇمىسسىز قالادى. سونداي-اق وتاندىق قايتا وڭدەۋ كاسىپورىندارىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ايتارلىقتاي تومەندەتەدى.

Abai.kz