«جاڭا جىل» دەپ قارسى الامىز، «ەسكى جىل» دەپ شىعارىپ سالامىز. ەسىڭىزدە عوي، ارينە، ۇنەمى ەسكىرىپ قالا بەرەتىن جاڭا جىلداردى جالىنداپ قارسى العانبىز. ۇكىلى ءۇمىتىمىز بەن ارامان-تىلەكتەرىمىزدى دە سول «ەسكى جىلداردىڭ» ەسىگىن اشقاندا بىرگە الىپ وتكەنبىز.

كۇندەردى كۇندەر كۇندەلەپ، اي الماسىپ، جىل جالعاسىپ جاتادى وسىلاي. ەگەر وسىنداي ءبىر ىرعاق قايتالانىپ تۇرماسا، ۋاقىت دەگەن داليعان كەڭىستىككە اينالار ەدى...

ادەتتەگىدەي وسى ەسكى جىلدى بىلتىر «جاڭا جىل» دەپ جامىراپ قارسى الىپ جاتقانبىز. كەنەتتەن قاڭتار وقيعاسى بۇرق ەتە قالدى. الەۋمەتتىك جەلىلەر تۇتاس جابىلدى. كۇنىنە كۇندەلىكتى شىعاتىن گازەتتىڭ ەكى نومىرىنە جۋىق ماتەريال بەرىپ وتىراتىن «Abai.kz» سياقتى پورتالدار «ىستەن شىقتى». ال مەنىڭ قولىمدا گازەت بار. «قازاق ادەبيەتى» گازەتى. نە ىستەمەك كەرەك؟ تابانتاسى شايقالىپ كەتۋگە شاق قالىپ تۇرعان مەملەكەتىمىزدى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن زيالى قاۋىمنىڭ ەسقاتتى ءسوزىن قوعامعا قالاي ەستىرتۋگە بولادى؟

اشىعىن ايتۋ كەرەك، «قاسىرەتتى قاڭتار» كۇندەرى انشەيىندە تىقاقتاپ تاپسىرما بەرىپ، ءار سويلەمىمىزدىڭ ارىپىنە لۋپامەن ۇڭىلەتىن ۇكىمەتتەگى «قىران كوزدى» قىراعىلاردىڭ بىزدە شارۋاسى بولمادى. شاماسى، ەستەرى شىعىپ كەتسە كەرەك. ايتسە دە مەن قاڭتار دۇربەلەڭى باسىلماي تۇرىپ شۇعىل ءنومىر شىعارۋ كەرەك دەپ ءبىلدىم. سەبەبى، ەلىرگەن، لەپىرگەن، سويىل سۇراپ سۇراپىلعا باستاعان، جىلاعان، كۇڭىرەنگەن، داعدارعان داۋىستاردان بولەك ەلدى - بىرىلىككە، قوعامدى - تىنىشتىققا شاقىرا الاتىن زيالى قاۋىمنىڭ دا ءۇنى ەستىلۋى ءتيىس ەدى. ەگەر ولار تاپ سول تۇستا ءۇنسىز قالعاندا، ەرتەڭ ءبارىبىر ۋاقىت سوتىنىڭ الدىندا جاۋاپقا تارتىلار ەدى.

قالايماقان قاربالاس شاقتا جازۋشىلار وداعى دا تەز قيمىلدادى. وداق باسشىلىعى ءبىر-اق كۇندە ۇلت زيالىلارىنىڭ ۇندەۋىن ۇيىمداستىرىپ، ۇندەۋ الماتى ارناسىنىڭ ەفيرى ارقىلى تارادى. ءبىز «قازاق ادەبيەتىنىڭ» كەزەكتەن تىس ءنومىرىن شىعارىپ ۇلگەردىك. نومىرگە دۋلات يسابەكوۆ، تولەن ابدىك اعالار باستاعان قالامگەرلەر تۇگەل قاتىستى. ءبارى پىكىر ءبىلدىردى، ويلارىن اشىق جازدى. اقىن-جازۋشىلار ادەتتە ءنان-ءدى اينالىپ وتەتىن شىندىقتىڭ بەتىن اشا سويلەدى. مەن سوندا 30 جىل بويى بۇيىققان قالامگەرلەردىڭ بۋىرقانعانىن كوردىم. تسەنزۋرانىڭ تاس قامالىن بۇزىپ-جارىپ شىققان ءسوز بوستاندىعىنىڭ رۋحىن سەزىندىم. انشەيىندە بايقاماي دا، باعالاي دا بەرمەيدى ەكەنبىز – اقىن-جازۋشى دەگەن قاۋىم ارۋاقتى قاۋىم ەكەن! بيلىك جازۋشىلاردان نەگە بىلدىرتپەي اياق تارتادى دەسەم، باسە، ونىڭ وسىنداي قۇدىرەتى بار ەكەن عوي!

ءباسپاسوز مايدانىنداعى كۇرەسىن 2022 جىلعى قاھارلى قاڭتار وقيعاسىنان شيرىعىپ باستاعان «قازاق ادەبيەتى» جىل سوڭىنا دەيىن ءبىر ساتكە ارقاسىن كەڭگە سالىپ، ءىستىڭ ارقاۋىن بوساتقان جوق.

سىزدەردىڭ بىلە بەرمەۋلەرىڭىز مۇمكىن، ۇكىمەت تاراپىنان ءباسپاسوزدى قولداۋعا بولىنەتىن قاراجات «قازاق ادەبيەتىنە» تىم از بولىنەدى. بيىل، ءتىپتى، از ءبولىندى. ۇرىلاردىڭ ۇلتتىق قوردان جىمقىرعانى مەن شەتەل اسقان اكتيۆتەردىڭ ورنىن «قازاق ادەبيەتىنىڭ» بيۋدجەتىنەن ۇنەمدەپ، قازىناعا قايتارعىسى كەلگەندەي، ۇكىمەت ءبىزدى قاراجاتتان قىسىپ-اق باقتى. 60-70 مىڭ تەڭگەدەن اسىرىپ ايلىق الماسا دا، ادەبي اپتالىقتىڭ ۇل-قىزى، الايدا، تىستەنىپ الىپ جۇمىس ىستەي بەردى. قۇلشىنىس نامىسقا قايرالعاندا، تۆورچەستۆولىق ۇجىم ەشبىر قيىندىققا قاراماي، «قازاق ادەبيەتى» دەيتىن اپتالىقتى شىعارا بەرەدى ەكەن.
1934 جىلدان باستاپ جارىق كورگەن ادەبي، مادەني اپتالىق ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جىلدارىندا توقتاپ قالىپ، قايتادان جالعاسقان ەدى. 1960 جىلدارى ماسكەۋ «قازاق ادەبيەتىنەن» «قازاق» گازەتىنىڭ كەلبەتىن تانىپ مۇلدە جاۋىپ تاستاي جازداعان-دى. «قازاق ادەبيەتىنىڭ» سونداعى تاعدىرىنا مۇحتار اۋەزوۆ، عابيت مۇسىرەپوۆ، ءسابيت مۇقانوۆ باستاعان الىپتار مەن جۇمابەك تاشەنوۆتەي قايراتكەر تۇلعالار ارالاسىپ، امان الىپ قالىپتى. وكىنىشكە قاراي، «قازاق ادەبيەتى» ءبىر كەزدەرى باسىنا تونگەن الگىندەي قاۋىپ-قاتەردى قايتالاپ، قارجىلىق جاعىنان قالت-قۇلت ەتىپ كۇنەلتۋدە قازىر. قازىرگى جاڭا قازاقستاندا... ءيا، قازىرگى «قازاق ادەبيەتىنىڭ» ءبىر كەزدەگى ادۋىندى اعالارى جوق. قازىرگى «قازاق ادەبيەتى» ايالى الاقانعا ءزارۋ. قازىرگى «قازاق ادەبيەتى» ءوزىن ءوزى ورشەلەنە ورگە سۇيرەپ جۇرگەن جەتىم بالا سياقتى. جىگەرلى جەتىم.

گازەتتى ۇجىم شىعارىپ، گازەتتىڭ مازمۇنى مەن ۇستانىمىنا ۇجىم جاۋاپتى بولعانىمەن، اۆتورلارسىز، وقىرمانسىز گازەت گازەت بولا ما؟ سوندىقتان مەن جىل بويى بىزبەن بىرگە بولعان وقىرمانعا، جاناشىر جۇرتقا، گازەتتىڭ ءار نومىرىنە قالام تارتقان اقىن-جازۋشىلارعا، اۆتورلارعا راحمەت ايتامىن. گازەتتىڭ وقىرمان ورتاسىنا جەتۋىنە، تارالۋىنا قولىنان كەلگەنشە قارجىلاي كومەك جاساپ كەلە جاتقان ازاماتتارعا، سونىڭ ىشىندە ساۋلە دوسجانوۆا اپكەمە ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن. «جىرتىق ءۇيدىڭ دە قۇدايى بار» دەگەن حالىقپىز. «قازاق ادەبيەتى» تۇرمىسى جۇپىنى بولعانىمەن، مازمۇنى باي گازەت. ۇكىمەتتىڭ، اقپارات مينيسترلىگىنىڭ جىپ-جىلى قۇشاعىنا بولەنگەن گازەتتەردىڭ بىرىنە ول ەسە جىبەرگەن ەمەس.

ءبىز بىلەمىز، سىزدەر «قازاق ادەبيەتىنىڭ» وسى قايسار رۋحىنا سۇيسىنەسىزدەر. ءسۇيىپ وقيسىزدار! سولاي ەكەن، ەندەشە الداعى جىلداردا دا قۇشاعىمىز جازىلماي، قۋانىپ قاۋىشا بەرەيىك!

داۋرەن قۋات،

"قازاق ادەبيەتى" گازەتىنىڭ باس رەداكتورى

Abai.kz