تەلەدەبات – سايلاۋعا ءتۇسىپ جاتقان بارلىق پارتيا ءۇشىن ۇلكەن مۇمكىندىك. ءدال وسى جەردە پارتيانىڭ جارناماسى جاسالادى. ءدال وسى جەردە پارتيانىڭ باعدارلاماسى تانىستىرىلادى. سول باعدارلامانىڭ قانشالىقتى ۇتىمدى، حالىقتىڭ قۇلاعىنا جاعىمدى ەكەنى سايلاۋعا دەيىن سىنالادى. دەباتقا قاتىسقان سپيكەرلەردىڭ سوزىنە قاراپ، ەرتەڭ پوتەنتسيالدى ەلەكتورات پايدا بولادى. قىسقاسى، دەباتقا قاتىسۋشىنىڭ دەڭگەيىنە قاراپ، ۇمىتكەر پارتيانىڭ شاما-شارقىن باعامداي بەرسەڭىز بولادى.

ءدال وسىنداي وراسان زور مۇمكىندىك 7 پارتياعا بەرىلدى. جەتى پارتيا دا بۇل جولى دەباتقا قازاقشاعا جۇيرىك ازاماتتاردى القالاپ شىعارىپتى. بۇل بىرىنشىدەن – ساياسي بەلسەندى اۋديتوريانىڭ، ياعني، ماجىلىسكە كىم وتەتىنىن انىقتايتىن نەمەسە ساياسي بيلىكتى جاساقتايتىن، تاڭدايتىن نەگىزگى اۋديتوريانىڭ – قازاق ءتىلدى ەكەنىن كورسەتەدى.

ءارى قاراي، دەباتقا ورالايىق. ۇناعان جەرلەرى دە بار، اتتەگەن-اي دەيتىن جەرلەرى دە جەتەرلىك. 1,5 ساعاتقا جۋىق سوزىلعان دەباتتى تۇگەل تارقاتىپ جاتۋ ارتىق بولار. قىزىقتى بولعانى، ءسوزسايىس كەزەڭى. پارتيا وكىلدەرىنىڭ ءبىر-بىرىنە سۇراق-جاۋاپتاسقان ءساتى. وسىعان از-كەم توقتالساق.

جسدپ سۇراعىن «اماناتقا» قويدى. جالپى، وسى دەباتتا وزگە پارتيالار كواليتسيا ىسپەتتى، «اماناتقا» كوپ شۇيلىكتى. ول تۇسىنىكتى دە، ۇزاق جىلدار بويى بيلىكتە دومينانت ستاتۋستان تۇسپەي كەلە جاتقان، رەبرەندينگ جاساپ، پارتيا اتاۋىن اۋىستىرعان «اماناتتان» سۇراۋ دا كوپ.

ال «اق جول» ءوز سۇراعىن – جسدپ-عا قويدى.

«وسىعان دەيىنگى ەلەكتورالدى كەزەڭدەردىڭ بارلىعىندا ۇيىقتاپ كەلىپ، بۇل جولى نەدەن وياندىڭىزدار؟»، - دەدى. ءبىر كەزدەرى پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەر بولعان جسدپ سپيكەرى شاما-شارقىنشا جاۋاپ بەردى.

«بۇعان دەيىنگى سايلاۋلاردىڭ ءادىل وتەتىنىنە سەنبەدىك. ورتامىزعا سوتتالعان، تىيىم سالىنعان پارتيا وكىلدەرىن كىرگىزبەك بولدى»، - دەدى.

كىمدى، قاي پارتيانى مەڭزەدى، وزدەرىڭىز تارازىلاي جاتارسىزدار... وسى 4 مينۋتتا «اق جول» مەن جسدپ اجەپتاۋىر قايىمداسىپ باقتى. ناقتىلىق جاعىنان، «اق جول» ۇتتى. جسدپ جەڭىلدى دەي المايمىز. بىراق، قويىلعان سۇراقتارعا جالپىلاما جاۋاپ بەردى.

ءارى قاراي، «بايتاق» سۇراعىن قحپ (بۇرىنعى كوممۋنيستەرگە) قويدى. قحپ سپيكەرى ساياساتتىڭ توڭىرەگىنە كەشە كەلگەن تاجىربيەسى از ادام ەمەس، اككى ساياساتتانۋشى سەكىلدى ەدى. بىراق، بۇل جولى سوزدەن ءسۇرىندى.

«توراعاڭىز قازاقشا سويلەي المايتىن بولعان سوڭ، ءسىزدى جىبەردى مە؟»، - دەگەن توتە سۇراققا سىرعىتىپ جاۋاپ قاتتى.

ال ۇتىلعان جەرى: «ەرتىسباەۆ قازاقستاننىڭ كورشىلەرمەن، رەسەي، قىتايمەن تاتۋلىعىن ساقتاپ تۇر»، - دەدى.

«قىزىلدار» (قحپ) پارتياسىنىڭ توراعاسى وسىعان دەيىن رەسەيلىك پروپاگاندالىق ارنالارعا، اسىرەسە، قازاقتى، قازاقستاندى ارمانسىز تىلدەگەن سولوۆەۆتەرگە سۇحبات بەرىپ، «رەسەي پرەزيدەنتىنە العىس ايتقان»، ۆيدەولارى الەۋمەتتىك جەلىگە تاراپ، قوعامدا قىزۋ تالقى بولعان.

ءسوزسايىستا «قىزىل كيىمدى» پارتياعا سۋ جاڭا «رەسپۋبليكا» پارتياسىنىڭ وكىلى دە شۇيلىكتى.

«ءسىز قانداستار تۋرالى كوپ ايتتىڭىز. مەن قانداسپىن. قانداستار ءۇشىن ناقتى نە ىستەدىڭىزدەر؟»، - دەدى.

«اماناتاتتىڭ» سپيكەرى دە: «ساياسي باعدارلامالارىڭىزدا قازاق ءتىلى مەن قانداستار تۋرالى كوتەرىلمەگەن»، - دەدى.

قحپ وكىلى جان-جاقتان جابىلعان سۇراقتاردىڭ بىرىنە جاۋاپ قاتسا، ەكىنشىسى جاۋاپسىز قالىپ جاتتى.

ءوز كەزەگىندە قحپ سۇراعىن «اماناتقا» قويىپ، «امانات» سپيكەرىنىڭ ەكس-پارتيالاسى ەكەنىن تىلگە تيەك ەتتى.

وعان جاۋاپ بەرگەن «امانات» سپيكەرى: «سىزدەر دە ءبىر-اق، كۇندە پارتيا توراعاسىن اۋىستىرىپ، جولدان قوسىلعان ادامدى سايلادىڭىزدار»، - دەپ جاۋاپ قاتتى.

كەلەسى كەزەكتە «رەسپۋبليكا» سۇراق قويدى. سۇراعى «اق جولعا» باعىتتالىپتى.

«پارتيا توراعاسى نەگە اۋىسپايدى جانە تىزىمدەرىڭىزدە قانداستار نەگە جوق؟»، - دەگەن سۇراقتارىن قويدى.

بۇل سۇراقتارعا «اق جول» سپيكەرى جاۋاپ بەردى. «وتكەلدە ات اۋىستىرمايمىز»، - دەدى. بۇل سۇراققا وسىعان دەيىن «اق جول» توراعاسى ازات پەرۋاشەۆ تا جاۋاپ بەرىپ، سايلاۋدان سوڭ، ءبارى مۇمكىن ەكەنىن ايتقان.

ال قانداستار ماسەلەسى تۋرالى: «ءبىز ازاماتتاردى قانداس، جەرلىك دەپ بولمەيمىز. قازاقستان ازاماتتىعىن العان سوڭ، بارلىعىڭىز وسى ەلدىڭ تەڭ قۇقىلى ادامىسىزدار»، - دەدى.

ال «اۋىل» سۇراعىن «رەسپۋبليكاعا» قويىپ، سايلاۋدىڭ الدىندا عانا ەدەل-جەدەل قۇرىلعان پارتياعا كۇماننىڭ كوپ ەكەنىن ايتسا، «امانات» سۇراعىن «اۋىلعا» باعىتتادى.

وسىلايشا، ءسوزسايىس كەزەڭى وتە-موتە تارتىستى ءوتتى. سپيكەرلەردىڭ جارىسا سويلەپ، ءبىر-ءبىرىنىڭ ءسوزىن ءبولۋى – قالىپتى كورىنىس. ءار سپيكەر ءوز پوزيتسياسىنىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەۋى كەرەك. اۋديتوريانى (پوتەنتسيالدى ەلەكتورات) ءوز سوزىنە سەندىرۋى كەرەك. ول ءۇشىن قولدا بار مۇمكىندىكتى بارىنشا پايدالانۋى كەرەك.

دەباتتاعى شوۋلىق ەلەمەنتتەر: «بايتاقتىڭ» قحپ-عا بانكى جاپقىش بەرۋى مەن «اۋىلدىڭ» ءار سپيكەرگە اۋىل تىرشىلىگى بەينەلەنگەن سۋرەتتەردى سىيعا تارتۋى بولدى.

دەباتتى قاي پارتيا ۇتىمدى پايدالاندى: سوزدەرىنىڭ جانە ۇسىنعان باعدارلامالارىنىڭ ۇتىمدىلىعى، ارگۋمەنتتەرىنىڭ مىقتىلىعى مەن جاۋاپتارىنىڭ ناقتىلىعى جاعىنان: «اق جول»، «امانات»، «رەسپۋبليكا» پارتيالارىنىڭ وكىلدەرى وزگەلەردەن سەنىمدىرەك بولدى.

بەلسەندىلىك جاعىنان «بايتاق» تورتىككە كىرسە، تاياقتى ەڭ كوپ جەگەن «قىزىلدار» بولدى. ال «اۋىل» پارتياسىنىڭ ەسىم-سويى جۇرتقا بەلگىلى سپيكەرى جيگۋلي دايراباەۆ مىرزانىڭ داۋسى بۇل جولى باسەڭ ەستىلدى. «جاسىم ۇلكەن، ءسوزىمدى بولمەڭدەر»، - دەپ سۇراپ العان كەزدە دە، ناقتىلىق كورسەتە المادى. «اۋىل» مەن جسدپ سپيكەرلەرىنىڭ سوزدەرى جالپىلاما ايتىلدى.

سايلاۋعا دەيىن ۇگىت جۇرگىزۋگە ءالى 17 كۇن بار. دەمەك، وسى جولعى كەم-كەتىكتەردى تۇزەيتىن مۇمكىندىك تە بار دەگەن ءسوز.

Abai.kz