ءتۇرلى سحەمالارمەن سىرتقا شىعارىلعان اكتيۆتەردى ەلگە قايتارۋ – قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ساياساتىندا كۇن تارتىبىندە تۇرعان باستى ماسەلەلەردىڭ بىرەگەيى ەدى. بۇل جونىندە مەملەكەت باسشىسى پرەزيدەنتتىك سايلاۋ كەزىندە قوعامعا ۋادە ەتىپ، ءتيىستى زاڭ جوباسىن بيىلعى ناۋرىزدىڭ 31-ىنە دەيىن دايىنداۋ جونىندە بىلتىرعى قاراشادا ۇكىمەتكە تاپسىرما بەرگەن-ءدى. بىراق بەلگىلەنگەن مەرزىم ءوتىپ كەتتى – پرەزيدەنتتىك پارمەن ءالى ورىندالعان جوق.

نازارباەۆتىق كلەپتوكراتتار سان ءتۇرلى ايلا-امالمەن ۇرلاپ-جىرلاعان قازىنانى حالىققا قايتارۋ ىسىنە ۇلەس قوسۋ – جاڭا پارلامەنتتىڭ دە ءبىر مۇراتى بولۋى ءتيىس دەپ ساناعان ءماجىلىس دەپۋتاتى ەرمۇرات باپي قر پرەمەر-ءمينيسترى ءاليحان سمايىلوۆ پەن قر باس پروكۋرورى بەرىك اسىلوۆ مىرزالاردىڭ اتىنا دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى.

قۇرمەتتى ءاليحان اسحانۇلى

جانە بەرىك نوعايۇلى!

سوناۋ 1998 جىلى ۇلتتىق كومپانيالار قارجى جىلىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا وزدەرىنىڭ جىلدىق بالانستارىن جاريالاۋدى توقتاتقاندا، ءبىز – دەموكراتيالىق كۇشتەر فورۋمىنىڭ ءبىر بولىگى سانالعان قازاقستان رەسپۋبليكالىق حالىقتىق پارتياسى (قرحپ) قوعام مەن بيلىككە مەنشىكتى ىسىراپ ەتۋ نىشانى قالىپتاسقانىن جانە قازىنا قاراجاتىن جىمقىرۋعا جاعداي جاسالىپ جاتقانىن ەسكەرتكەن ەدىك. كەيىننەن ءدال سولاي بولىپ شىققانىن ۋاقىت كورسەتتى.

ۇزاق جىلدار بويى ازاماتتىق قوعام مەن ونىڭ بەلسەندىلەرى بيلىكتەن ەلىمىزدىڭ قازبا بايلىقتارىن يگەرۋ بارىسىندا ەسەپ بەرۋدىڭ تولىق اشىقتىعىن تالاپ ەتىپ، ينۆەستورلاردى ءجىتى قاداعالاۋدى سۇرادىق.

بىراق ءدال وسى قازبا بايلىقتاردى پايدالانۋ جانە ۇلتتىق مەنشىكتى باقىلاۋ تاقىرىبى نۇرسۇلتان نازارباەۆتى قولدايتىن ەسكى بيلىكتىڭ كلانى مەن تابىستى (ارسىز ۇرلىقتى) قايتا ءبولۋدىڭ بۇرىنعى تاجىريبەسىن توقتاتاتىن كەز كەلدى دەپ، باستاما كوتەرگەندەر اراسىندا قايشىلىق بولىپ تۇر.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ كلانىن بيلىكتەن تۇپكىلىكتى كەتىرۋدى، ۇرلانعان بايلىقتى قايتارۋدى جانە ەكونوميكانى ەل مەن حالىقتىڭ الەۋمەتتىك قاجەتتىلىكتەرىنە قىزمەت ەتۋگە جۇمىلدىرۋدى تالاپ ەتكەن جاپپاي نارازىلىققا اكەپ سوقتىرعان قاقتىعىس ەسكى بيلىكتىڭ زاردابىنان پايدا بولدى. نۇرسۇلتان نازارباەۆ تا، ونىڭ جاقتاستارى دا جاعدايدى وزگەرتۋ ءۇشىن ەشبىر شارا قولدانبادى جانە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قوعام مەن بيلىك اراسىندا جاڭا قارىم-قاتىناس ورناتۋ ارەكەتى ولاردىڭ مۇددەلەرىنە ساي كەلمەدى.

مىنە، سوندىقتان دا اكتيۆتەردى قايتارۋ جانە ونى حالىققا تابىستاۋ – يەلىكتەن شىعارۋ (وتچۋجدەنيا) ۇدەرىسىن تەكسەرۋ، مەملەكەت مۇلكىن جىمقىرۋ تاقىرىبى سايلاۋ قارساڭىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ساياسي كۇن تارتىبىندەگى جانە ءبىزدىڭ دە كامپانيانىڭ باستى ماسەلەلەرىنىڭ بىرىنە اينالدى.

ەل-جۇرت اكتيۆتەردى قايتارۋ پروتسەسىندە بيلىكتەن جىلدام، ءارى باتىل قادامدار كۇتۋدە. وسى ورايدا پرەزيدەنتتىڭ پارمەنىمەن ارنايى كوميسسيانىڭ قۇرىلۋى، قايتارۋ تۋرالى جاڭا زاڭنىڭ ازىرلەنىپ جاتقانى جايلى جاڭالىقتار اكىمشىلىكتىڭ باستى تاقىرىبى بولادى دەگەن توقاەۆ مىرزانىڭ ۋادەسى ەل ازاماتتارىنا ءبىراز سەنىم ۇيالاتتى.

الايدا سول كوميسسيانىڭ تاراپىنان ەشبىر ناقتى ارەكەت كورىنبەيدى، ەگەر بىردەڭە-سىردەڭە ىستەلىپ جاتسا، بۇل بىزدەن، قوعامداعى ازاماتتاردان قۇپيا تۇردە وتۋدە. بۇل نە سوندا: پرەزيدەنتتىڭ پارمەنىنە قارسى سابوتاج جاساۋ ما، جوق الدە بۇرىنعى تالان-تاراجدى جالعاستىرۋ ماقساتىندا ءالى كۇنگە دەيىن جالعاسىپ جاتقان استىرتىن ىمىرانىڭ بەلگىسى مە؟!

بارلىق مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە، ەڭ الدىمەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنە حالىق اتىنان تىكەلەي سايلانعان دەپۋتات رەتىندە ەسكەرتۋ جاساعىم كەلەدى: سىزدەر بۇرىن دا جاسىرىن جۇمىس جاسادىڭىزدار، نازارباەۆتار وتباسى مۇشەلەرىنە تيەسىلى جانە ولاردىڭ جاقىندارى باقىلايتىن جاسىرىن شەكارا وتكەلدەرى مەن كەدەن بەكەتتەرىندە ارنايى سالىق رەجيمدەرىن قامتاماسىز ەتتىڭىزدەر! ەندى بۇلاي بولماۋى ءتيىس.

ءبىز – ءبىر مانداتتى وكرۋگتەردەن سايلانعان ءماجىلىس دەپۋتاتتارى، بۇدان بىلاي مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى بۇل تالان-تاراجعا، ميللياردتاپ سىرتقا اعىلىپ جاتقان ۇرلىق-قارلىققا «باقىلاۋشى-كەلىسىمپاز» بولا المايمىز! ءبىز مەملەكەتتىك جانە حالىقتىق مۇددە جاعىندامىز!

كاپيتالدى قايتارۋ، جەكەشەلەندىرۋدى قايتا قاراۋ جانە ينۆەستورلاردىڭ ويرانىنان قالعان كۇيرەۋدى جويۋ بارىسىندا، cونداي-اق ۇلت مۇددەسى ءۇشىن جۇمىس ىستەپ، ەلدىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن ەگەمەندىگىن قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ جۇمىسىن تەكسەرۋ ماسەلەسىندە ءبىز پرەزيدەنتتىڭ باستاماسىمەن وداقتاسپىز!

سوندىقتان مۇمكىندىگىنشە پرەزيدەنتتىڭ باعدارلاماسىنا قاستاندىق جاساۋعا جول بەرمەيمىز، بۇل ماقساتتا ازاماتتىق قوعاممەن بىرگە جۇمىس ىستەيمىز. سەبەبى الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتى قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا كاپيتالدى ەلدىڭ يگىلىگىنە قايتارۋ يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋعا پارمەن بەرەتىن پرەزيدەنتتىك بيلىك ينستيتۋتىنان باسقا – ازىرگە باسقا قۋاتتى كۇش جوق.

قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى جۇمىسىنىڭ تيىمسىزدىگىن ءبارىمىز دە كورىپ كەلدىك. وتكەن جىلداردا ولار سىبايلاس جەمقورلىققا جانە حالىقتىق قارجىنى سۇعاناق قولداردىڭ جىمقىرۋىنا قارسىلىق كورسەتە المادى. ونىڭ ۇستىنە ولار نازارباەۆتار كلانىنىڭ ۇرلىق-قارلىعىنا كومەكتەسكەنى ءسوزسىز. ولارعا سەنۋگە بولادى دەيتىندەي، بىزدە ازىرگە دالەل دە، وزگەردى دەۋگە – نەگىز دە جوق.

وعان قوسا، بىزدەر – ازاماتتىق قوعامنىڭ كۋاگەرلەرى كەيبىر جاعدايلاردا ۇرلىقتىڭ جاسالۋ جولى تەتىكتەرىن جەرگىلىكتى پروكۋراتۋرادان كەم بىلمەيمىز. ەل ازاماتتارى ۇرلىق فاكتىلەرى تۋرالى اقپاراتتى كۇندە جاريالايدى، الايدا ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ سول فاكتىلەردىڭ دايەكتىلىگىن انىقتاۋ ماقساتىندا جەدەل ارەكەتىن كورمەيمىز.

ءبىز، مىسالى، باتىس ەلدەرى يۋريسديكتسيالارىندا نازارباەۆ قورىن «ساقتاۋشىلاردىڭ» اكتيۆتەرىنە تىيىم سالىنا باستاعانىن بىلەمىز، بىراق باس پروكۋراتۋرا بۇل تۇرعىدا شۇعىل شارا قولدانعانىن ەستىمەدىك.

سونىمەن بىرگە ءبىز پريبالتيكا رەسپۋبليكالارىنىڭ بىرىندە قازاقستاننىڭ كلەپتوكراتتارى تىققان اقشاسىن «جۋىپ-شايىپ» جاتقانى جونىندە كۇدىككە ءىلىنىپ، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە تاعايىندالعان جاڭا باسشىنىڭ بۇرىنعى كەڭسەسىنە (انتيكور) سۇراۋ سالىنعانىن دا بىلەمىز. الايدا بۇل تۇرعىدا ءبىزدىڭ قۇقىق «قورعاۋشىلارى» نەدەي ارەكەت ەتىپ جاتقانى بىزگە بەلگىسىز.

ماسەلەن، لاتۆيانىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جەكەلەگەن ازاماتتارى سالىقتان جالتاردى جانە قازاقستاننان زاڭسىز شىعارىلعان اكتيۆتەر ەسەبىنەن لاتۆيا اۋماعىندا مۇلىك ساتىپ الۋدا دەگەن كۇدىك كەلتىرۋدە.

اتاپ ايتقاندا، ءسوز قايرات بورانباەۆ تۇرعىسىندا ايتىلۋدا. دەي تۇرعانمەن، بورانباەۆ مىرزاعا قاتىستى تەرگەۋ ەدەل-جەدەل جۇرگىزىلىپ، ول قىلمىستىق كودەكستىڭ بىرنەشە بابىمەن سوتتالىپ تا كەتتى. بىراق لاتىش قۇقىق قورعاۋشىلارىنىڭ بورانباەۆقا بايلانىستى بۇرىننان بەرگى كۇدىگى قازاقستاننىڭ ءتيىستى ورگاندارى تاراپىنان تەكسەرىلمەدى، سوت ۇكىمىندە ءدال وسى قارجى كريمينالىنا قاتىستى ءتيىستى باپتار اتالمادى.

- قارجى مونيتورينگى اگەنتتىگى بورانباەۆتىڭ لاتۆيا مەن ەۋروپا ەلدەرىندەگى قىزمەتىن، ونىڭ وتباسى مەن كومپانيالارىنا جازىلعان سىرتتاعى اكتيۆتەردى نەگە تەكسەرمەدى؟ بورانباەۆ مىرزانىڭ نەگىزگى بايلىعى مەن اكتيۆتەرى باتىس ەلدەرىندە تىعىلعان ەدى عوي، بۇل جاعداي اگەنتتىك پەن باس پروكۋراتۋرانىڭ نازارىنان نەگە تىس قالدى؟

بورانباەۆ مىرزانىڭ كەلىنشەگى ءوز اتىنا جازىلعان بيزنەس-ۇشاقتى (سامولەت) ساتىپ جىبەرگەنى سىزگە بەلگىلى مە؟ مامان-ەكسپەرتتەردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، بۇل ۇشاقتىڭ نارىقتاعى قۇنى 30 ميلليون دوللارعا دەيىن باعالانادى ەكەن. ءبىزدىڭ ەلدىڭ ءتيىستى ورگاندارى وسى ساۋدا-ساتتىق جاعدايىن بىلە تۇرا، ۇشاقتىڭ قانداي قارجىعا ساتىپ الىنعان انىقتاعانعا دەيىن، بۇل اكتيۆتى «مۇزداتىپ» قويۋعا نەگە ارەكەت جاسامادى؟

لاتىش وكىمەتى قازاقستان بيلىگىمەن بىرلەسىپ، بورانباەۆتىڭ مۇلكىن، كومپانيالارىن جانە ەسەپشوتتارىن انىقتاۋعا ءۇمىتتى بولعان ەدى. بىراق ءبىزدىڭ تاراپتان تىپ-تىنىش ۇنسىزدىك بولعان سوڭ، بۇل ماسەلەنى وزدەرى تەكسەرۋگە كىرىستى. لاتۆيا بورانباەۆتىڭ اكتيۆتەرىن «مۇزداتىپ» تاستادى، ول اكتيۆتەردىڭ قۇرامىندا بۇكىل بالتياعا بەلگىلى ءىرى گولف-كلۋب پەن وتەل بار. تەكسەرىس بارىسىندا تاعى قانداي مۇلىكتەر انىقتالادى – ول جاعى ازىرگە بىزگە بەلگىسىز. بۇنى بىزدەن بۇرىن قارجى مونيتورينگى اگەنتتىگى دە بىلمەيتىن سياقتى...

سول سياقتى «Jusan bank»-تىڭ يەلەرى قازاقستاننان شىعارعان ءىرى كولەمدەگى قاراجات باتىس ەلدەرىنىڭ بىرىندە «مۇزداتىلعانى» تاعى دا بىزگە بەلگىلى بولدى.

- وسىعان بايلانىستى اگەنتتىك نە ىستەمەك، «Jusan bank» ولجالاعان اقشانىڭ ءىزىن قۋا ما؟ باس پروكۋراتۋرا مەن ناقتىلاپ ايتقاندا، باس پروكۋروردىڭ ورىنباسارى ۇلان بايجانوۆ (سۋرەتتە) مىرزا بۇل پروتسەستى باقىلاۋعا الا ما؟

بۇل سۇراقتاردى ناقتىلاپ وتىرعان سەبەبىم – ءبىزدىڭ كلەپتوكراتتارعا ۇرلاعان اقشاسىن باسقا جاققا تىعىپ ۇلگەرۋگە مۇرشا بەرىپ وتىرعان بىرەۋلەر بار سياقتى كورىنەدى.

ءبىز ۇرلانعان اكتيۆتەردى قايتارۋ تۋرالى زاڭدى ءبىرىنشى كەزەكتە قابىلداۋدى باستى ماقسات ەتىپ وتىرمىز. وسى زاڭنىڭ ارقاسىندا ءبىز ۇرلانعان كاپيتالدى قايتارۋدى نەعۇرلىم تيىمدىرەك باقىلاۋعا الا الامىز جانە مەملەكەت ءۇشىن وسى كەسىرلى تاجىريبەنىڭ ودان ارى جالعاسۋىنا جول بەرمەيمىز.

وتكەن جىلدىڭ قاراشا ايىندا پرەزيدەنت توقاەۆ مىرزا ۇكىمەتكە ءتيىستى زاڭ جوباسىن ناۋرىزدىڭ 31-ىنە دەيىن دايىنداۋدى تاپسىرعان ەدى. مىنە، ەل پرەزيدەنتى بەلگىلەگەن مەرزىمنەن ءبىر ايعا جۋىق ۋاقىت استى، بىراق ول زاڭ جوباسىنان تىرس ەتكەن حابار جوق.

- ءسىز ۇكىمەت باسىنا جاڭادان كەلگەن باسشى ەمەسسىز، بۇعان دەيىنگى مينيسترلەر كابينەتىن باسقاردىڭىز، ەندەشە پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋ نەگە سوزىلىپ بارا جاتقانىن قالاي تۇسىندىرەسىز، پرەمەر مىرزا؟

ءبىز قازاقستاننان ۇرلانعان اكتيۆتەر جاسىرىلعان ەلدەردىڭ پارلامەنتتەرىندەگى ارىپتەستەرىمىزگە قارجىنى قايتارۋمەن اينالىساتىن ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ورگاندارعا بارىنشا كومەك كورسەتۋدى سۇراپ، ءوتىنىش جولداۋعا دايىنبىز. ەگەر ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ورگاندار كاپيتالدى تەز ارادا قايتارۋعا كۇش سالماسا، ءبىز بۇل مەكەمە باسشىلارىنا سەنىمسىزدىك كورسەتۋ ماسەلەسىن كوتەرەمىز. ءبىزدىڭ مەملەكەت پەن قوعام قازىر بۇل اقشاعا بۇرىنعىدان دا مۇقتاج.

بىزگە كوپ سەنىم بەرگەن بۇل زاڭ ءالى ۇسىنىلعان جوق. ونىڭ ءىس جۇزىندە قالاي قولدانىلاتىنىن ءالى بىلمەيمىز.

- ۇكىمەت وسى باعىتتاعى جۇمىسى تۋرالى ازاماتتاردى قالاي حاباردار ەتپەك؟ پرەزيدەنت تاعايىنداعان كوميسسيا قالاي جۇمىس ىستەيدى؟

- بۇل كوميسسيا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ جۇمىسىن قالاي ۇيلەستىرمەك؟

ايتپاقشى، قۇرمەتتى دەپۋتات مىرزالار، وسى وزەكتى سۇراقتار بويىنشا باس پروكۋراتۋرانىڭ ەسەبىن تىڭداۋدى ۇسىنامىن. بۇل ورايدا باس پروكۋروردىڭ ورىنباسارى – پرەزيدەنت تاعايىنداعان كوميسسيا توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ۇلان بايجانوۆ ناقتى نەمەن اينالىساتىنىن تىڭداۋ وتە ماڭىزدى. اكتيۆتەردى قايتارۋ كوميسسياسىنىڭ قىزمەتىن جاقسارتۋ ءۇشىن، پارلامەنت ءىس-جۇزىندە قانداي كومەك جاساي الادى؟ بۇل دا تالقىلاۋدى قاجەت ەتەتىن ماسەلە.

سونداي-اق مەملەكەت مۇلكىن زاڭسىز يەمدەنۋ فاكتىلەرىنىڭ بارلىعىنا بىردەي تەرگەۋ جۇرگىزىلمەۋى دە ءبىزدى الاڭداتادى. ءىشىنارا ىرىكتەپ الىپ، تەكسەرۋ جۇرگىزۋ سىڭايىن تانىتۋ – بۇل الدارقاتۋ، قوعامدى الدامسىراتۋ امالى بولادى. ماسەلەن، بەلگىلى ءبىر اۋەجاي ەل مەنشىگىنە قايتارىلعان بولسا، ونى كىم، قالاي يەمدەنگەنىن ءبىز نەگە بىلمەيمىز؟ بۇل ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى كىم كوتەرەدى جانە بۇل اكتيۆتى پايدالانۋدان تۇسكەن ديۆيدەندتەر قايتارىلا ما؟ ايتىپ وتىرعان سومالاردىڭ مولشەرى قانداي؟

- كارىم ءماسىموۆ، تيمۋر قۇلىباەۆ، الەكساندر كلەبانوۆ، ايگۇل نۋريەۆا توبى جانە باسقالارى ەلدەن الىپ كەتكەن بايلانىس قىزمەتتەرى نارىعىن پايدالانعانى ءۇشىن ديۆيدەندتەر قاشان جانە قالاي قايتارىلادى؟ بۇل جەردە بىرنەشە ميللياردتاعان دوللار تۋرالى ايتىلىپ وتىر.

وسى ورايدا، سمايىلوۆ مىرزا، قالاي ويلايسىز، ەلىمىزدە جەر قويناۋىن پايدالانۋ سالىعى جانە بايلانىس قىزمەتىنەن تۇسەتىن پايدا مەن ديۆيدەندتەرگە سالىناتىن سالىقتاردىڭ جاڭا نورمالارى تۋرالى زاڭ جوباسىن ەنگىزەتىن ۋاقىت جەتكەن جوق پا؟

ەلدەن ۇلتتىق اكتيۆتەردى ۇرلاۋ كۇن سايىن جالعاسىپ جاتقانىن ءسىزدىڭ نازارىڭىزعا سالعىم كەلەدى. قازاقستاننىڭ بيۋدجەتى كۇننەن-كۇنگە كەدەيلەنىپ بارادى. قارجى سەكتورىنا كومەكتەسۋ ءۇشىن، مەملەكەتتىك قازىنادان ونداعان ميلليارد دوللاردىڭ قالاي اۋدارىلعانىن ەشكىم تەكسەرمەيتىنىن كورىپ وتىرمىز. نازارباەۆتار وتباسى ءالى دە ەلدىڭ ستراتەگيالىق اكتيۆتەرىنىڭ قوماقتى بولىگىنە يە. بۇل اكتيۆتەر ولاردىڭ قولىنا قالاي جەتكەنىن ءالى انىقتاۋ قاجەت. ەگەر ونىڭ ءتيىستى اقىسى تولەنبەسە، بارلىق اقشانى سوڭعى تەڭگەسىنە دەيىن ءوندىرىپ الۋعا ءتيىسپىز. ازىرشە ولاردىڭ جۇمىسىن باقىلاۋدى باستاۋ كەرەك.

- ەل رەسۋرستارىنا باقىلاۋ ءالى بارلىق سالادا تولىق جولعا قويىلماعان. ەل يگىلىگى ءۇشىن ول رەسۋرستار قالاي پايدالانىلۋدا؟ قانداي دا ءبىر وففشورلىق قۇرىلىمدار ارقىلى ما نەمەسە شەتەلدەردەن باسقارىلا ما؟

- ۇكىمەت پەن ونىڭ ورگاندارى ەكسپورتقا قالاي باقىلاۋ جۇرگىزىپ جاتىر؟ ال بۇل رەسۋرستار ءبىزدىڭ داعدارىستاعى ەكونوميكا ءۇشىن وتە ماڭىزدى. مەملەكەت بايلىعىنا مۇقيات جانە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋ – ەل ازاماتتارىنىڭ سەنىمىن ساقتاۋدىڭ كەپىلى.

ەكسپورتقا باقىلاۋ ورناتۋ – تىپتەن وڭاي. تەمىر جول مەن اۆتوموبيل كولىگىنە ارنالعان بارلىق كەدەندىك وتكەلدەر بەلگىلى. ەندەشە ۇكىمەت ءۇشىن ەكسپورتتى باقىلاۋ قانشالىقتى قيىن؟ ەگەر سىزدەر وسى قاراپايىم نارسەنى جاساي الماساڭىزدار، ۇكىمەت رەتىندە نەسىنە قاجەتسىزدەر؟

ءبىز ءاربىر سايلاۋشىدان «نەسيەگە» سەنىم الدىق جانە وعان نۇسقان كەلتىرمەۋىمىز كەرەك. ءارتۇرلى مەملەكەتتىك ەمەس ۇيىمداردان (نپو) كەلەتىن سيگنالدارعا قاراعاندا، يمپورت تا جەتكىلىكتى تۇردە باقىلانبايدى.

بۇعان كىم كىنالى؟ نەلىكتەن اكتيۆتەرگە يە بولعان «ينۆەستورلار» ماڭىزدى رەسۋرستاردى تۇتىنۋ وسكەن جاعدايدا سۇرانىستى وتەيتىندەي ءوندىرىستى ۇلعايتپادى؟ ونىڭ ورنىنا، تۇسكەن پايدانى شەتەلگە شىعارۋعا، سول جاقتا ءزاۋلىم ۇيلەر تۇرعىزۋعا، ياحتالاردا دەمالىپ، مەملەكەتتىك كومپانيالار ەسەبىنەن وتباستارىن جەكە ۇشاقتارمەن تاسىمالداۋعا ولاردىڭ مۇمكىندىگى قالاي بولىپ وتىر؟

- وسى جىلدار ىشىندە «قازمۇنايگاز» ناقتى نە ءبىتىردى، تاپقان پايداسى قايدا كەتتى؟

- «قازاقمىس» كومپانياسى قازبا بايلىق رەسۋرسىنىڭ 30 پايىزىنا قالاي يە بولدى؟ سوڭعى ون جىلدا بۇل كومپانيا وسى 30 پايىزدىڭ ەسەبىنەن قانشالىقتى بايلىققا كەنەلدى؟

- سول سياقتى، قۇرامىندا نازارباەۆتىق كلاننىڭ ۇلەسى بار «ەۋرازيالىق توپ» حالىقتىق بايلىقتىڭ 40 پايىزىن قالاي يەمدەنىپ كەتتى؟ اتالعان وسى ەكى كومپانيا سوڭعى ون جىل كولەمىندە قازىناعا قانشا سالىق تولەدى؟ بۇلار يەمدەنگەن شاشەتەك بايلىقتىڭ (تيىسىنشە – 30 جانە 40 پايىزدىڭ) قانشا بولىگىن ءبىز ەلدىڭ يەلىگىنە قايتارا الامىز؟

- وسى كاسىپورىنداردىڭ وندىرىستىك-قارجىلىق قىزمەتىن قاداعالاۋى ءتيىس «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق قورى جانە ونىڭ بولىمشەلەرى قانداي ارەكەتتەر جاساپ جاتىر؟

مىنە، اكتيۆتەردى قايتارۋعا قاتىستى مەنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىمدا بىرنەشە سۇراق كوتەرىلدى. وسى سۇراقتارعا بايلانىستى ۇكىمەتتىك تۇسىنىكتەمە جاۋاپتى جازباشا تۇردە قايىرۋىڭىزدى سۇرايمىن.

ەرمۇرات باپي،

قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى،

بۇل تالاپ-ساۋالدى دەپۋتاتتار – قازىبەك يسا، ابزال قۇسپان، رينات زايىتوۆ، جاناربەك ءاشىمجان قولدايدى.

Abai.kz