جۋىردا الماتىدا «راحات» بازارىنىڭ تاعدىرىن شەشۋگە قاتىستى كەزەكتى سوت وتىرىسى ءوتتى. الماتى اكىمدىگىنىڭ اپەللياتسيالىق شاعىمىن قاراعان سوت، اكىمدىك پايداسىنا شەشىم شىعاردى. ەندى ەگجەي-تەگجەيلى جازايىق.

«راحات» بازارىنىڭ داۋى قوعامعا بەلگىلى بولعان العاشقى كۇننەن باستاپ (ول كەزدە قالا اكىمى باۋىرجان بايبەك ەدى) پورتالىمىزدا ەل پرەزيدەنتىنەن، سوت بيلىگى مەن قازاق قوعامىنان اراشا سۇراعان «راحات» بازارىنىڭ 300-گە جۋىق كاسىپكەرىنىڭ جانايقايى ۇزدىكسىز جازىلىپ كەلدى.

«راحات» بازارىنىڭ جەرىنە كوزالارتۋشىلىق الماتىنى باۋىرجان بايبەك تىزگىندەپ تۇرعان تۇستا باستالعان. سودان بەرى بازار كاسىپكەرلەرىنىڭ باسىنان بۇلت ايىرىلمادى. ونداعى 300-گە جۋىق كاسىپكەر باقانداي بەس جىلدان بەرى الماتى سوتتارىنىڭ تابالدىرىعىن توزدىرۋمەن كەلەدى. بايبەكتىڭ تۇسىندا بازار ورنىنا جيھاز فابريكاسىن سالامىز دەپ سوتقا سۇيرەگەن ەدى. ودان بەرى الماتىدا 2 اكىم اۋىستى. ال «راحات» بازارى ورنالاسقان جەتىسۋ اۋداندىق اكىمدىگى ەندى ول جەرگە «ساياباق سالامىز» دەپ قۇبىلۋدا.

و باستا «راحاتتىڭ» اۋماعى 5 گەكتار بولعان. قالا اكىمدىگىنەن جالعا الىپ، سالىق تولەپ وتىرعان. جىل سايىن بازار جەرىن اكىمدىك وزىنە الىپ، تارىلتا بەرگەن. قازىر 1 گەكتارعا جەتپەي جەر تالاسقا ءتۇسىپ وتىر.

بىلتىر كۇزدە «راحات» كاسىپكەرلەرى مەن قالالىق اكىمدىك 1-ءشى ينستانتسياداعى سوتتا كەزدەسىپ، سوت داۋعا نۇكتە قويعان. سوت شەشىمى كاسىپكەرلەردىڭ پايداسىنا شەشىلگەن. بۇعان كەلىسپەگەن اكىمدىك اپەللياتسيالىق شاعىم تۇسىرگەن. وتكەن جۇمادا الماتى اپەللياتسياسى اكىمدىكتىڭ شاعىمىن قۇپتاپ، بىلتىر شىعارىلعان سوت شەمىن بۇزدى.

ەندى «راحات» كاسىپكەرلەرى جوعارعى سوتقا جۇگىنبەكشى. «سوت شەشىمىن بىرەۋى شىعارىپ، بىرەۋى جويىپ ابدەن ويىنشىققا اينالدىردى»، - دەپ كۇيىنەدى ولار. ساۋداگەرلەر زاڭ جۇمىس ىستەسە، قۇقىعىمىزدى قورعايمىز، جەرىمىزدى بەرمەيمىز دەپ تاس ءتۇيىن بەكىنىپ وتىر.

جانىبەك باشانوۆ، زاڭگەر:

- الماتى اكىمشىلىك سوتىنىڭ شەشىمى وزگەرتىلدى. سوت «راحات» بازارى ورنالاسقان تەرريتوريانى پايدالانۋ قۇقىق جەتىسۋ اۋدانى اكىمدىگىنە بەرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. ءبىز ءسوزسىز، الماتى اكىمشىلىك سوتىنىڭ بۇل شەشىمىن جوعارعى سوتقا جولداپ، قايتا شاعىمدانامىز. ءبىز بۇل شىعارىلعان شەشىمدى داۋلايمىز. سەبەبى، شەشىم نەگىزسىز، زاڭسىز شىعارىلدى. 1-ءشى ينستانتسياداعى سوت ءادىل جانە زاڭدى شەشىم شىعارعان ەدى. بۇگىنگى سوت ول شەشىمنىڭ كۇشىن جويدى.

قاپتاعان بازارلاردىڭ ورتاسىنا «ساياباق سالۋ ءۇشىن» دەپ «راحات» بازارىن بۇزۋعا باعىتتالعان شەشىم – كاسىپكەرلەردىڭ كاسىپتەرى مەن جەردى تارتىپ الۋعا باعىتتالعان شەشىم. ول جەردە كاسىپ جاساپ وتىرعاندار – قاراپايىم حالىق. ولار مەملەكەتكە الاقان جايىپ وتىرع،ان جوق. كەرىسىنشە، ايما-اي سالىقتارىن تولەپ، كاسىپتەرىن دوڭگەلەتىپ وتىرعان ادامدار. ال جەرگىلىكتى باسقارۋشى ورگاندار كەرىسىنشە، كاسىپكەرلەردى جۇمىستارىنان ايىرىپ، حالىقتى دۇرلىكتىرۋمەن اينالىسىپ وتىر.

كۋزمينىح ۆيتالي گەننادەۆيچ، كاسىپكەر:

- مەن «راحات» بازارىنىڭ كاسىپكەرىمىن. 1999 جىلدان بەرى وسى جەردە جۇمىس ىستەيمىن.  ءومىرىمنىڭ ماڭىزدى كەزەڭدەرىن وسى كاسىپپەن بايلانىستىرامىن. تۇراقتى ساتىپ الۋشىلارىم بار. بۇگىن اۋا-رايى جايسىز. كليەنت جوق. الايدا، مەنى ىزدەپ كەلىپ جاتقان ءوزىمنىڭ ساتىپ الۋشىلارىم بار. باسقا جەرگە بارىپ ساۋدامەن اينالاسۋ، ءوز كاسىبىڭدى ءوزىڭ ولتىرۋمەن تەڭ.  قايناپ جاتقان ساۋدا ەشقايدا جوق. قالانىڭ ءار جەرى – بازار. ەندى تالقىلانىپ جاتقان الاڭعا ورالساق.

ءبىزدىڭ بازاردىڭ ورنىنا اكىمدىك اۋەلى جيھاز فابريكاسىن اشپاقشى بولدى. بۇنداي اۋقىمدى كەشەن بازاردىڭ اۋماعىنا سىيمايتىن بولىپ شىقتى. ءسويتتى دە، ءبىر سەبەپتەن، ەكىنشىسىنە اۋدى. بازاردى قيراتىپ، ورنىنا ساياباق سالامىز دەيدى. قايداعى ساياباق؟ قاپتاعان بازاردىڭ قاق ورتاسىندا قانداي ساياباق سالماقشى؟ ول جەرلەردەن جۇك جەگىلگەن اربارالار ،  موتوروللەرلەر ءوتىپ جاتىر، كۇن سايىن. ول جەردە ساياباق سالۋ ەش اقىلعا سىيمايتىن سىلتاۋ.

ءبىز «راحات» بازارىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلارمىز! ايتىپ تۇرعانىمداي، ءومىرىمنىڭ بەلسەندى دە قىزىقتى تۇسى وسى بازاردا ىستەگەن جىلدارمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. باسىندا ساتۋشى بولدىم. كەيىن جەكە كاسىپكەر رەتىندە اياققا تۇردىم. قازىر دەنساۋلىعىمدا دا اقاۋ بار. ەكى وتا جاساتۋىم كەرەك. بىراق وسى شارۋامەن ءجۇرمىن. قالاي عانا ءبارىن تاستاپ، كەتىپ قالامىن؟ باس-اياعىن شەشۋىم كەرەك ەمەس پە؟! ءومىر بويى جۇمىس ىستەپ، جيناعان تاۋارىم تۇر. جىلداپ جيناعان تاۋارىمدى ءبىر جەرگە اپارىم تاراتا سالۋىم كەرەك پە؟!

كومەكتەرىڭىز كەرەك! ءبىز «راحات» بازارىنىڭ قۇرىلىسىن جاساۋعا دايىنبىز!  جالعا الۋعا مۇمكىندىك بەرسە بولعانى! سوت پروتسەسسى جالعاسۋدا. ءبىر جەردە ۇتىپ شىقساق، باسقا سوتقا كەپ جەڭىلىس تاۋىپ جاتىرمىز. البەتتە بازاردىڭ جاقسى بولۋىپ كەتۋىنە قول ۇشىمىزدى بەرەر ەدىك. ءبىزدىڭ دە مۇددەمىزدەگى ماسەلە. بىزگە تەك تىنىش قانا جۇمىس جاساۋعا، جەردى زاڭدىق قۇقىعىمىزدى ساقتاپ، بىزگە جالعا بەرسە بولعانى.

ايبار اليبەكوۆ، كاسىپكەر:

- 1999 جىلدان بەرى «راحات» بازارىندا كونتەينەرلەرىمىز بار. پرەزيدەنتىمىز توقاەۆتىڭ حالىققا جولدامالارىن تىڭداپ ءجۇرمىز. «جۇمىس ورىندارىن كوبەيتىڭدەر»، - دەگەن ءسوزىن اكىم-قارالار مۇلدە ەسكەرمەي جاتىر. ەلىمىزدە جاعداي ايتارلىقتاي جاقسى ەمەس!

تۇسىنىكسىز جاعدايلارعا تاپ بولدىق. اۋداندىق سوتتا جەڭىپ شىقتىق. ال بۇگىن، بىزگە بەيمالىم جاعدايلار ورىن الدى. ءبارىن ايتىپ تۇسىندىردىك. 5 جىل بويى شىر-پىر بولىپ جۇرگەنىمىزدى، 30 جىل بويى وسى بازاردا ىستەپ كەلە جاتقانىمىزدى ايتتىق. سوت ءبىزدىڭ ءسوزدىڭ بىردە-ءبىرىن ەستىگەن جوق!

پرەزيدەنتىمىز: «جۇمىس ورىندارىن كوبەيتىڭدەر. جۇمىسشىلارعا جاعداي جاساڭدار»، - دەپ جاتقان جوق پا؟! بار نارسەنى بۇزىپ، تۋرا سول نارسەنى قايتا سالۋدىڭ قاجەتى قانشا؟! بىزگە ۋاقىت بەرسىن، ۇلكەن ساۋدا ءۇيىن سالامىز! ول جۇمىستى  ءوزىمىز ىستەيمىز.  بىزگە تاعىپ وتىرعان ءبىر عانا ءمىن بار - 6 جىلدا ساۋدا ءۇيىن تۇرعىزباعاندىعىمىزدى العا تارتىپ وتىر. ورنىمىزدى تارتىپ المايتىندىعىنا سەنىمدى بولۋىمىز كەرەك جانە 4 جىل ۋاقىت بەرسىن. اكىمشىلىك پەن مەملەكەتتىك سوتتىڭ بىزگە تاققان ايعاعى -جانىمىزداعىلاردىڭ ءبارىنىڭ ساۋدا ۇيىندە جۇمىس جاساپ، ءبىز عانا ءالى ساۋدا ءۇيىن تۇرعىزباعانىمىزدا. قولىمىزدا زاڭمەن رۇقسات ەتىلگەن قاعاز  بولماعاننان كەيىن ءبىز الىپ سالا بەرە المايمىز ونى! جەڭىسكە جەتپەگەنشە بۇل ءىستى جاي قالدىرمايمىز! سەبەبى، بۇل جەردە ءبىز نانىمىزدى تاۋىپ ءجۇرمىز!

وسپانوۆا يلسيار يدەلباەۆنا، كاسىپكەر:

- مەن جەكە كاسىپكەرمىن.  كوپتەگەن جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتىرمىن. ءبىزدىڭ سوتتان كوڭىلىمىز ابدەن قالدى. ۇزاق ۋاقىت بويى جالىنىپ سۇرادىق. بىزگە وسى كىشكەنتاي ءتىلىمدى قالدىرىڭىزدارشى دەپ قانشا ايتتىق؟! قول قۋسىرىپ وتىرعانىمىز جوق، مەملەكەتتىك سالىقتى تولەپ وتىرمىز.

نەگە قازىر ءبىزدىڭ قولىمىزداعى سوڭعى بارىمىزدى تارتىپ الىپ جاتىر؟ 20 جىل بويى مەملەكەتكە سالىق تولەپ كەلە جاتقان كاسىپكەرلەرمىز. ەندى ءبىزدى كىم ويلايدى؟ «ساياباق سالامىز»، - دەگەندەرى ءجاي عانا اقشا جىمقىرۋدىڭ ءبىر ءتاسىلى عانا. قانشاما ساياباق بار قالادا؟! قازىر سونداي سىلتاۋمەن جەردى الىپ، كەيىن 20-30 مىڭ دوللارعا ساتىپ جىبەرەدى!

1-ءشى سوتتىڭ ۇكىمى بويىنشا ءبىزدىڭ قۇقىعىمىز قورعالىپ شىقتى. ال، قازىر: «بوساتىڭدار! وسىمەن ءبارى ءبىتتى»، - دەپ وتىر! كىم ءۇشىن؟ قايتادان اقشا جىمقىرۋ ءۇشىن! قاراپايىم حالىقتى نەگە ەشكىم تۇسىنگىسى كەلمەيدى؟ بالا-شاعامىز بار! اللا بارىنە كۋا، ءوزى ءبارىن رەتتەپ بەرەر! جوعارعى سوتقا شاعىمدانامىز! ءبىز جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز جانە ارى قاراي دا جۇمىس ىستەگىمىز كەلەدى! جۇمىسىمىزدى جالعاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرسىن!

Abai.kz