سولتۇستىكتەگى كورشىمىز رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ايماعىندا تىركەلگەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ تارالىمىن قازاقستاندا شەكتەۋ قوياتىن ۋاقىت شەگىنەن اسىپ كەتتى. الايدا، قازاق ۇكىمەتى مەملەكەتتىك تۇتاستىق پەن اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىنە شىنداپ ءمان بەرىپ، جاناشىرلىق تانىتىپ وتىرعان جوق. كەرىسىنشە باياعى ءتارتىپ، باياعى ينەرتسيامەن جۇمىس جاساپ رەسەي باسپاسوزىنە سۇحبات بەرىپ، الدىمەن ءورىستىلدى باق-تا كورىنىپ قالۋعا تىرىسۋدا. بۇگىنگى جاس ۇرپاق بىلە بەرمەۋى مۇمكىن، سوۆەت وداعىنىڭ كەزىندە بۇرىنعى پارتيالىق ساپتاعى ساياسي باسشىلار ماسكەۋگە بارىپ، ماسكەۋدە باسىلاتىن «پاراۆدا»، «يزۆەستيا» سياقتى گازەتتەردىڭ بوساعاسىندا جاتىپ سۇحبات بەرىپ نەمەسە جازعان شيماي-شاتپاقتارىن جاريالاتىپ كەلەتىن. سوعان دارداي بولىپ، ءىسىپ-كەۋىپ، ءدۇرديىپ جۇرەتىن. قازىرگىلەر دە سول: اينا-قاتەسىز. ءبىر مىسقال وزگەرسە نە قىل دەيسىز؟!. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ بۇل – ورىسقا باسى ءبۇتىن باعىنىشتىلىقتى بىلدىرەدى. راس، گەوسياسي نەمەسە گەوەكونوميكالىق جايتتارعا قاتىستى حالىقارالىق ءباسپاسوز ورتالىقتارىنان (مىسالى، بي-بي-سي، سي-ەن-ەن، ت.ب.) ءسوز الىپ سويلەۋ، پىكىر ءبىلدىرۋ تاجىريبەدە بار نارسە. بىراق ەشبىر ەلدىڭ رەسمي تۇلعاسى اتالعان باق-تىڭ بىرىنە سونشالىقتى تاۋەلدى ەمەس. تاۋەلدىلىكتى، تۋراسىن ايتساق، ورىس باسپاسوزىنە تاۋەلدىلىكتى ءبىزدىڭ شەنەۋنىكتەردىڭ ورتاسىنان  عانا تاباسىز.

سولتۇستىكتەگى كورشىمىز رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ايماعىندا تىركەلگەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ تارالىمىن قازاقستاندا شەكتەۋ قوياتىن ۋاقىت شەگىنەن اسىپ كەتتى. الايدا، قازاق ۇكىمەتى مەملەكەتتىك تۇتاستىق پەن اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىنە شىنداپ ءمان بەرىپ، جاناشىرلىق تانىتىپ وتىرعان جوق. كەرىسىنشە باياعى ءتارتىپ، باياعى ينەرتسيامەن جۇمىس جاساپ رەسەي باسپاسوزىنە سۇحبات بەرىپ، الدىمەن ءورىستىلدى باق-تا كورىنىپ قالۋعا تىرىسۋدا. بۇگىنگى جاس ۇرپاق بىلە بەرمەۋى مۇمكىن، سوۆەت وداعىنىڭ كەزىندە بۇرىنعى پارتيالىق ساپتاعى ساياسي باسشىلار ماسكەۋگە بارىپ، ماسكەۋدە باسىلاتىن «پاراۆدا»، «يزۆەستيا» سياقتى گازەتتەردىڭ بوساعاسىندا جاتىپ سۇحبات بەرىپ نەمەسە جازعان شيماي-شاتپاقتارىن جاريالاتىپ كەلەتىن. سوعان دارداي بولىپ، ءىسىپ-كەۋىپ، ءدۇرديىپ جۇرەتىن. قازىرگىلەر دە سول: اينا-قاتەسىز. ءبىر مىسقال وزگەرسە نە قىل دەيسىز؟!. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ بۇل – ورىسقا باسى ءبۇتىن باعىنىشتىلىقتى بىلدىرەدى. راس، گەوسياسي نەمەسە گەوەكونوميكالىق جايتتارعا قاتىستى حالىقارالىق ءباسپاسوز ورتالىقتارىنان (مىسالى، بي-بي-سي، سي-ەن-ەن، ت.ب.) ءسوز الىپ سويلەۋ، پىكىر ءبىلدىرۋ تاجىريبەدە بار نارسە. بىراق ەشبىر ەلدىڭ رەسمي تۇلعاسى اتالعان باق-تىڭ بىرىنە سونشالىقتى تاۋەلدى ەمەس. تاۋەلدىلىكتى، تۋراسىن ايتساق، ورىس باسپاسوزىنە تاۋەلدىلىكتى ءبىزدىڭ شەنەۋنىكتەردىڭ ورتاسىنان  عانا تاباسىز. وعان باستى سەبەپ، وسى ۋاقىتقا دەيىن نە پارلامەنت، نە ۇكىمەت «مىنا رەسەيدىڭ ءباسپاسوزى بىزدەگى ءباسپاسوز نارىعىن باسىپ الدى، اقپاراتتىق اگرەسسيا بايقالادى. سوندىقتان وعان شەكتەۋ قويۋ كەرەك» دەگەن جوق. كەرىسىنشە، رەسەيدەن كەڭەسشى-باسشى شاقىرىپ جەكەمەنشىك ارنالار بىلاي تۇرىپتى، مەملەكەتتىك تەلەارنالاردىڭ ەكى تىزگىن ءبىر شىلبىرىن سولاردىڭ قولىنا بەرۋدە. ءسوزدىڭ قىسقاسى، رەسەي ءباسپاسوزىنىڭ (بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ) تارالىمىنا شەك قويماۋ – الدىمەن پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ بيلىگىن مانسۇقتاۋ،تارك ەتۋ، نازارباەۆ بيلىگىنە قاۋىپ ءتوندىرۋ بولىپ تابىلادى ء(دال وسىلاي جازىپ، وسىلاي دەمەسەك، ءبىزدىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى، پارلامەنت پەن ۇكىمەت ۇقپايدى). نەگە؟ تەگىندە، «جامان ايتپاي جاقسى جوق»، رەسەيمەن ارامىزدا قانداي دا ءبىر ىستەر جونىندە كەلىسپەۋشىلىك بولا قالسا، ءار-اركىمنىڭ  ۇيىندە قاقساپ-زارلاپ سويلەپ تۇرعان «رەنتۆ» مەن «نتۆ»-اق  تالماۋ تۇستان ۇستايتىن تالاي جايتتىڭ باسىن اشىپ،  قوياسىن اقتارىپ تاستاۋى مۇمكىن. قاۋىپتى مە؟ قاۋىپتى. ەڭ باستى قاۋىپ رەسەي ارنالارىنىڭ قازاق جەرىنىڭ بۇتىندىگى مەن تۇتاستىعىنا شاك كەلتىرەتىن ساندىراقتاردى ەفيردەن جىبەرىپ قويىپ، قاراپ وتىراتىندىعىندا بولىپ تۇر. تىم قۇرىعاندا وسىعان تيىم جاساۋعا بولماي ما؟ بولادى. ەگەر باس پروكۋراتۋرا مەن ۇكىمەتىمىز ۇمىتىپ قالماسا، بىزدە باق تۋرالى زاڭ بار، ول  زاڭنىڭ ىشىندە مىنانداي ءبىر باپ بار:       

4. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىسىن كۇشتەپ وزگەرتۋدى، ونىڭ تۇتاستىعىن بۇزۋدى، مەملەكەت قاۋىپسىزدىگىنە نۇقسان كەلتىرۋدى، سوعىستى ناسيحاتتاۋ جانە ۇگىتتەۋ، ەكسترەميزمدى نەمەسە تەرروريزمدى ناسيحاتتاۋ، ۇلتارالىق جانە كونفەسسياارالىق وشپەندىلىكتى ورشىتۋگە باعىتتالعان ماتەريالداردى جاريالاۋ جانە اقپاراتتى تاراتۋ، سونداي-اق بەلگىلەنگەن مەرزىمدە بۇقارالىق اقپارات قۇرالىن شىعارۋدى نە بۇقارالىق اقپارات قۇرالىنىڭ ءونىمىن تاراتۋدى توقتاتا تۇرۋ سەبەپتەرىن جويماۋ بۇقارالىق اقپارات قۇرالىنىڭ شىعارىلۋىن نە بۇقارالىق اقپارات قۇرالى ءونىمىنىڭ تاراتىلۋىن توقتاتۋعا نەگىز بولىپ تابىلادى.

(قر بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى تۋرالى زاڭى. 13-باپ. بۇقارالىق اقپارات قۇرالىن شىعارۋدى نە بۇقارالىق  اقپارات قۇرالىنىڭ ءونىمىن تاراتۋدى توقتاتا تۇرۋ  جانە توقتاتۋ)

ياعني، دالەل كەلتىرىلگەن باق تۋرالى زاڭنىڭ 13-بابىنىڭ 4-تارماعى بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىسىن كۇشتەپ وزگەرتۋدى، ونىڭ تۇتاستىعىن بۇزۋدى، مەملەكەت قاۋىپسىزدىگىنە نۇقسان كەلتىرۋدى كوزدەپ پىكىر بىلدىرگەن رەسەي ساياساتكەرلەرىنىڭ مالىمدەمەلەرىن جاريا ەتكەن، ۇنەمى جاريا ەتىپ كەلە جاتقان رەسەيدىڭ تەلەارنالارى مەن وزگە دە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ تارالىمى ءبىزدىڭ ەلدە توقتاتىلۋى كەرەك. وسىنى قاقساپ، زارلاپ ايتىپ كەلە جاتقانىمىزعا ءاي، ءبىر 20 جىلدان اسقان شىعار. ەڭ باستىسى بىزدە اقپاراتتىق شابۋلداردان ەلىمىز بەن جەرىمىزدىڭ تۇتاستىعىن قورعايتىن زاڭ بار ەكەن. ودان دا ءارىسىن ايتساق، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىلىگى مەن شەكاراسىن بۇۇ سياقتى حالىقارالىق ۇيىم تانىپ، مويىنداپ قويعان. سوندا دەيمىز-اۋ، پروكۋراتۋرا قايدا قاراپ وتىر؟ ازاماتتىق پوزيتسياسىن ءبىلدىرىپ، ءۇن قاتقان ءوز ەلىنىڭ ۇلى مەن قىزىن ايداپ اپارىپ مال سياقتى قاماپ تاستاۋدى بىلەتىن پروكۋراتۋرا مەملەكەتىمىزدىڭ بەت-بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەتىن، بەيبىت ومىرىنە قاۋىپ توندىرەتىن اقپارات بەرىپ وتىرعان ارنانى نەگە جاۋىپ تاستاۋعا پارمەن ەتپەيدى؟! الدە ءبىزدىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا پرەزيدەنت نازارباەۆقا قارسى ءسوز ايتىلماسا بولعانى ما؟ بىلە بىلسەك، جيرينوۆسكي مەن ليمونوۆتىڭ ءسوزى زاماناۋي مەملەكەتىمىزدىڭ ارحيتەكتورى نازارباەۆتىڭ ءىسىن مانسۇقتاۋ بولىپ تابىلادى. سونى ۇعا الماعان باس پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرلەرىن پرەزيدەنت تولىق قۇرامدا وتستاۆكاعا جىبەرسە ءجون بولار ەدى. وسىنى قاۋىپ ەتكەندەي وتكەن سەيسەنبى كۇنى پرەزيدەنت قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ جيىنىن وتكىزىپ، قازىرگى اقپاراتتىڭ جىلدام تارايتىندىعىن، ءبىردىڭ ءسوزى مىڭدى دۇرلىكتىرەتىنىن ەسكەرتتى.  ال ءبىز قازاق قوعامىنا رەسەي ءباسپاسوزىنىڭ ءدال قازاقستانداعىداي ءوزىن قوجايىن سەزىنۋى ەشبىر ەلدىڭ ءباسپاسوز كەڭىستىگىندە كەزدەسپەيتىندىگىن، مۇنداي قوجايىندىقتىڭ سوڭى ەل ءىشىن الاتايداي بۇلدىرەتىن پالەگە ۇرىندىرۋى مۇمكىن ەكەندىگىن كەزەكتى رەت ەسكەرتەمىز.

Abai.kz