قازاقتىڭ عانا ەمەس، ادامزاتتىڭ ماقتانىشى – دانا ابايدىڭ جۇمباعى كوپ، سىرى تەرەڭ، ءمانى ماڭگىلىك مۇرالارىن زەرتتەۋدە عۇلاما مۇحتار اۋەزوۆ كوشىن باستاعان ابايتانۋشىلاردىڭ كۇنى بۇگىنگە دەيىن بەلدى دە، بەدەلدىسى، ءداستۇر جالعاستىعى مەن كوش تىزگىنىن باستاپ كەلە جاتقان جان – ءبىزدىڭ ۇستازىمىز، ءارى ارىپتەسىمىز قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك جانە «تۇرىك دۇنيەسىنە قىزمەت» سىيلىقتارىنىڭ يەگەرى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مەكەمتاس مىرزاحمەتۇلىنىڭ دۇنيەدەن ءوتۋى قابىرعامىزدى قايىستىردى، اۋىر مۇڭعا باتىردى...

اباي اتىنداعى مەكتەپتى، اباي اتىنداعى قازاقتىڭ پەداگوگيكا ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ، وسى ينستيتۋتتا شاكىرتتەرىنىڭ تالابى مەن تالانتىن جازباي تانيتىن، عالىم-باپكەرلەردىڭ ءبىرى اكادەميك قاجىم جۇماليەۆتىڭ عىلىمي جەتەكشىلىگىمەن اسپيرانتۋرادا وقىدى، جەتەكشىسى ۇسىنعان «ابايدىڭ ادەبي مۇراسىنىڭ زەرتتەلۋ جايى» دەگەن تاقىرىپتا كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعادى.

اسپيرانتۋرادا وقىعان كەزىندە ءبىرتۋار قازاقتىڭ قايسار ۇلى، داڭقتى قولباسشى باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ ۇيىندە جاتىپ، باتىردىڭ اعالىق اقىلىنان بەرەگەن تاربيەسىنەن ۇلتجاندىلىق، ۇلتتىق قۇندىلىقتار تۋرالى پايىمى ارتا ءتۇستى.

1965-1969 جىلدار ارالىعىندا قازاقستان مەن وزبەكستان جوعارى وقۋ ورىندارىندا اعا وقىتۋشى، دوتسەنت، پروفەسسور جانە كافەدرا مەڭگەرۋشىسى، دەكان، پرورەكتور، رەكتور مىندەتىن اتقارۋشى قىزمەتىندە ىستەدى. 1969 جىلى ق.جۇماليەۆ دۇنيەدەن وتكەسىن، اباي اتىنداعى قازپي-گە قايتا ورالىپ، شاكىرتىنە ۇستازىنىڭ لەكتسياسىن جالعاستىرۋ تاپسىرىلدى.

«ابايتانۋ تاريحى» اتتى قۇندى ەڭبەگىندە عالىم ابايتانۋدىڭ تۇتاس كارتيناسىن جاسايدى. اباي مۇرالارى تۋرالى ەڭبەكتەردى جالاڭ تىزبەلەمەيدى، جەتىستىكتەرى مەن كەمشىلىكتەرىن جان-جاقتى كورسەتەدى، عىلىمي تۇجىرىم جاسايدى. «ينەمەن قۇدىق قازعانداي» تىنىمسىز ەڭبەكتەنەدى، ءارى توقتالىپ قالماي، ۇنەمى تۇزەتۋلەر، تولىقتىرۋلار جاساپ وتىرادى.

1975-1991 جىلدار اراسىندا قازاق سسر عىلىم اكادەمياسىنىڭ م.و.اۋەزوۆتىڭ مۇراجايىندا جەتەكشى عىلىمي قىزمەتكەر بولا ءجۇرىپ، «مۇحتار اۋەزوۆ جانە ابايتانۋ پروبلەمالارى» مونوگورافياسىن جازىپ شىقتى.

قازاق ادەبيەتىندەگى اباي جانە شىعىس ماسەلەسىندە م.مىرزاحمەتۇلى تىڭعا تۇرەن سالدى: ابايدىڭ اقىندىق كىتاپحاناسى، اباي جانە شىعىس كلاسسيكتەرى، ءال-فارابي مەن ابايدىڭ پىكىر ساباقتاستىعى، «قۇداتعۋ بىلىك»، «كابۋسنامە». وسىنىڭ وزىنەن جاڭاشا تاقىرىپتار، باتپان سالماقتى ويلار بىردەن بايقالادى.

حالىق جادىنان الىستاپ كەتكەن اباي شىعارمالارىنداعى اتالىم:  1.اللاتاعالانىڭ عىلىمى. 2.عالامي عىلىم. 3.زاھيري عىلىم. 4.ادامنىڭ عىلىمى. 5.ادامنىڭ ءبىلىمى. 6.وزىندىك عىلىم. 7.دۇنيەلىك عىلىمى. 8.مۇتتاكاليمين. 9.مانتيكين. 10.جاۋانمارتتىلىك نەمەسە مورال فيلوسوفياسى. ءۇش ءسۇيۋ (يمانيگۇل) تولىق ادام. وسى اتاۋلاردى جۇيەلەپ جەتكىزۋ ءۇشىن، بۇكىل كۇش-قايراتىن جۇمساپ، كوز مايىن تاۋىسا وتىرىپ ابايدىڭ «تولىق ادام» ءىلىمىن العاش رەت عىلىمي اينالىمعا ءتۇسىردى.

قازاق ۇلتىنىڭ وتكەن تاريحىن بۇگە-شىگەسىنە دەيىن بىلمەي ۇلتتىڭ بولاشاعىن بولجاۋ مۇمكىن ەمەستىگىن ەرتە، تەرەڭىنەن تۇسىنگەن ازامات-عالىم، كۇش-قايراتىن، ءبىلىمىن ەلىنە ارناۋعا ونەگە ۇلگى كورسەتتى. العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ پاتشالىق رەسەيدىڭ قازاق حالقىن وتارلاۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلگەن ورىستاندىرۋ ساياساتىنىڭ تۇپكى ءمانىن اشىپ كورسەتىپ «قازاق قالاي ورىستاندىرىلدى» ەڭبەگىن تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا جاريالادى. كىتاپ كوپشىلىكتىڭ ىستىق ىقىلاسىنا يە بولىپ، قوعامدىق سەرپىلىس تۋعىزدى.

ابايتانۋ مەن مۇحتارتانۋدى قابات الىپ ءجۇرىپ سىننان وتكەن، شىڭعا جەتكەن «ابايتانۋ – مەنىڭ ومىرلىك تاقىرىبىم» دەپ ءوزى ايتقانداي، بۇكىل تۇركى الەمىنىڭ ماقتانىشىنا اينالعان  مەكەمتاس مىرزاحمەتۇلى دا ماڭگىلىك ومىرگە اتتاندى.

وشپەيتىن ارتىنا ءىز قالدىرعان ابىز اقساقال، عۇلاما عالىم ابايتانۋ، مۇحتارتانۋ، قايىمتانۋ دەگەن ۇلى كوشكە مەكەمتاستانۋ دا قوسىلدى! قازاقستان عالىمدار وداعىنىڭ اتىنان مەكەمتاس مىرزاحمەتوۆتىڭ وتباسىنا، اعايىن تۋىسىنا كوڭىل ايتامىز. اللا تاعالا اسىل اعا، اسىل ۇستازدىڭ جانىن جۇماقتان ەتسىن دەپ تىلەيمىز!

ورازالى سابدەن،

قازاقستان عالىمدار وداعىنىڭ پرەزيدەنتى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى، اكادەميك.

جابال شويىنبەتوۆ، 

شاكىرتى، ابايتانۋشى.

Abai.kz