16-17 ماۋسىم كۇندەرى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ شاقىرۋىمەن قازاقستانعا قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ توراعاسى سي تسزينپين كەلەدى.

ساپار بارىسىندا جوعارى دەڭگەيدەگى ەكىجاقتى كەزدەسۋلەر وتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىر. سونداي-اق ەكى ەل اراسىنداعى جان-جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتى ودان ءارى نىعايتۋ ماسەلەلەرى تالقىلانادى.

17 ماۋسىمدا استانادا ايماقتاعى مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ قاتىسۋىمەن ەكىنشى «ورتالىق ازيا – قىتاي» ءسامميتى وتەدى.

وسىعان وراي، ءبىز قوعام قايراتكەرى ءومارالى ادىلبەكۇلىنان اتالعان ساپاردىڭ ءمان-ماعىنىسا جونىندە پىكىر سۇرادىق.

ءسامميتتىڭ استانادا ءوتۋىنىڭ ماڭىزى زور!

ءومارالى ادىلبەكۇلى:

– بۇل ساپاردىڭ قازاقستان ءۇشىن ساياساتتاعى  ماڭىزى قانداي بولماق?

– الەم قازىر تىنىش ەمەس. يزرايل مەن پالەستينا سوعىسى اياقتالعانىمەن، زاردابى ءالى جويىلعان جوق. كەشەگى ءبىر شەكپەننەن شىققان تۋىستار ورىس پەن ۋكراين كەلىسسوز ۇستەلىنە وتىرعانىمەن، سوعىستىڭ اياقتالار ءتۇرى كورىنبەيدى. يزرايل مەن يران جاعالاسا كەتۋگە جاقىن. ءۇندىستان مەن پاكىستان ءبىر شارپىسىپ بارىپ توقتادى. وسىنداي كەزدە بۇل ءسامميتتىڭ استانادا ءوتۋىنىڭ ماڭىزى زور دەپ بىلەمىز. بىرىنشىدەن، بۇل – ەلىمىزدەگى دامۋ مەن تۇراقتىلىقتىڭ ارقاسى. ەكىنشىدەن، باتىس پەن شىعىستى، وڭتۇستىك پەن سولتۇستىكتى جالعاپ تۇرعان جان سانى 80 ميلليوننان اساتىن، جالپى ىشكى ءونىمى 450 ميللياردقا جاقىندايتىن ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ بىرلەسە، ىقپالداسا وتىرىپ الەمدىك گەوساياساتتا ىقپالدى ويىنشىعا اينالا باستاعانىنىڭ بەلگىسى. بۇل فورماتتى العاش ءبىزدىڭ ەلىمىز ۇسىنعان بولاتىن.

– قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قانداي باعىتتاردا تەرەڭدەۋى مۇمكىن?

– جىل باسىندا ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتى ەل دامۋىنىڭ بەس باسىم باعىتىن بەلگىلەدى. ولار:

تسيفرلاندىرۋ جانە جاساندى ينتەللەكت;

كولىك جانە ترانزيت;

ەنەرگەتيكا;

اگرو جانە ونەر كاسىپتىك كەشەن;

ادامي كاپيتال. قازىردىڭ وزىندە ەكى ەل اراسىنداعى قارىم- قاتىناس جوعارىداعى ءتورت باعىت بويىنشا دامىپ كەلەدى. ەندى ءتىپتى دە كەمەلدەنە تۇسەدى دەپ بىلەمىز.

– بۇل ساپار اياسىندا قازاقستان ءۇشىن قانداي ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەر اشىلادى دەپ كۇتىلەدى?  

– ەلىمىزدە قازبا بايلىقتاردى يگەرۋمەن قاتار، مانەرلەپ وڭدەۋ ونەركاسىبىنە باسىمدىق بەرىلۋدە. بيىل جىل سوڭىنا دەيىن قىتاي جانە وڭتۇستىك كورەيا ماشينالارىنان ەلىمىزدە 150 مىڭ داناسى قۇراستىرىلىپ شىعادى دەپ جاتىر. وسى باعىتتاعى كەلىسىمدەر پىسىقتالا ءتۇسۋى مۇمكىن. ەلىمىز كولىك ءوندىرۋ جانە ترانسپورت سالاسىندا ورتا ازيا بويىنشا ۇلكەن مۇمكىندىككە يە بولادى.

– ورتالىق ازيا – قىتاي» ءسامميتىنىڭ ايماقتىق ساياساتتاعى ورنى قانداي? بۇل فورمات بىزگە نە بەرەدى?

– بۇل فورمات جالعىز قىتاي عانا ەمەس، الەمدەگى جەتەكشى ەلدەرمەن بىرلەسىپ وتكىزگەنىنە بىرنەشە جىل بولدى. قازاقستان الدىنا وڭىرلىك دەرجاۆاعا اينالۋ ماقساتىن قويدى، ءارى سول باعىتتا شيراق قيمىلداپ كەلەدى. مىنا باس قوسۋ دا سونىڭ ايعاعى. قازىردىڭ وزىندە ەۆرازيالىق كەدەندىك وداقتىڭ ەلىمىزدىڭ بەرگەن پايداسى مەن زيانىن اشىق ساراپقا  سالا باستادى. بۇل دا تەگىن بولماسا كەرەك.

دايىنداعاندار: ايگەرىم قۋانىشبەكقىزى، قىمبات جارماحانبەت

Abai.kz