وسىدان ەكءى كۇن بۇرىن (28 ماۋسىمدا) ەلىمىزدە باق قىزمەتكەرلەرىنىڭ كۇنى اتالىپ ءوتتى. وسى داتاعا بايلانىستى ءبىز قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ ارداگەرلەرىنە بۇگىنگى قوعامداعى جۋرناليست پەن بلوگەردىڭ ءرولى تۋرالى بىرقاتار ساۋالدارىمىزدى جولداعان ەدىك.

ءسوز - شىندىققا، ىزدەنىس - ادىلەتكە، ماقسات - ەلگە قىزمەت ەتۋگە باعىتتالعاي!

گۇلماريا بارمانبەكوۆا، قازاقستاننىڭ ارداگەر تەلەجۋرناليسى:

— الدىمەن جۋرناليست پەن بلوگەردىڭ ارا جىگىن اجىراتىپ العان ابزال.

جۋرناليست — قوعامدىق ماڭىزى بار اقپاراتتى جيناپ، تەكسەرىپ، وڭدەپ، وبەكتيۆتى تۇردە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ارقىلى تاراتاتىن كاسىبي مامان.

بلوگەر — الەۋمەتتىك جەلى، سايت نەمەسە باسقا ونلاين پلاتفورمادا جەكە كوزقاراسىن، وي-پىكىرىن، تاجىريبەسىن نەمەسە جاڭالىقتى كوپشىلىككە ۇسىناتىن ادام.

ەكەۋى دە اقپارات تاراتۋ كوزدەرى بولعانىمەن، ماقساتى، ءادىسى جانە جاۋاپكەرشىلىك دەڭگەيى جاعىنان ايىرماشىلىعى بار.

جۋرناليستيكا فاكتىگە نەگىزدەلىپ، قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى كوزدەيدى. بلوگەرلىك كوبىنە جەكە كوزقاراس پەن اۋديتوريا قىزىعۋشىلىعىنا سۇيەنەدى.

قوعامدىق سانانى قالىپتاستىرۋدا جۋرناليستيكانىڭ كاسىبي، جاۋاپتى مارتەبەسىن ساقتاۋ ماڭىزدى. ال بلوگەرلەر قوسىمشا ءۇن مەن ءارتۇرلى كوزقاراس رەتىندە قىزمەت ەتە الادى. نەگىزگى تىرەك — وبەكتيۆتىلىك پەن سەنىمدىلىككە نەگىزدەلگەن جۋرناليستيكا بولۋعا ءتيىس.

اۋەلى، الەمدىك تاجىريبەگە كوز سالايىق. ەۋروپالىق وداقتىڭ 2014/24/EU ديرەكتيۆاسى بويىنشا، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋعا زاڭدى تۇردە تىركەلگەن كەز كەلگەن سۋبەكت – مەيلى شاعىن بيزنەس بولسىن، ءتىپتى جەكە كاسىپكەر بولسىن – قاتىسا الادى. بۇل تىزىمگە بلوگەرلەر دە ەنەدى. بىراق ءبىر شارت: ولار زاڭدى تىركەۋى بار، كاسىبي قىزمەت كورسەتەتىن تۇلعا بولۋى ءتيىس.

گەرمانيا مەن يسپانيادا بلوگەرلەر PR, كوممۋنيكاتسيا، الەۋمەتتىك جەلىدەگى اقپاراتتىق جۇمىستار بويىنشا جاريالانعان كەيبىر تەندەرلەرگە تاۋەلسىز مامان رەتىندە قاتىسىپ ءجۇر. بۇل — قوعاممەن بايلانىس سالاسىنىڭ ەۆوليۋتسياسى دەۋگە كەلەدى.

گرۋزيادا USAID سەكىلدى ۇيىمداردىڭ قولداۋىمەن وتكەن قوعامدىق كوممۋنيكاتسيالىق جوبالاردا بلوگەرلەر ازاماتتىق بەلسەندى مەدياپارتنەر رەتىندە مويىندالعان.

بلوگەر — قوعامعا اسەر ەتە الاتىن جاڭا مەديا وكىلى. بىراق ولار مەملەكەتتىك تاپسىرىس الۋى ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتە كاسىپكەر رەتىندە زاڭدى تىركەلۋى، ەكىنشىدەن، كاسىبي تالاپتارعا ساي بولۋى قاجەت.

بلوگەرلەردىڭ تەندەرگە قاتىسۋى — زاماننىڭ سۇرانىسى. الايدا ولار جۋرناليستيكانىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن الماستىرماۋى ءتيىس. بىراق قوعامعا ساپالى كونتەنت پەن ءادىل اقپارات جەتكىزۋ جولىندا كاسىبيلەنۋى قاجەت. ءسوز - شىندىققا، ىزدەنىس - ادىلەتكە، ماقسات ەلگە قىزمەت ەتۋگە باعىتتالعاي!

جۋرناليست كىم؟ بلوگەر كىم؟ ەكەۋى تەڭ بە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى، قازاقستان جۋرناليستەر وداعى مۇشەسى:

— شىنىندا دا، قازىرگى زاماندا قوعام ءومىرىن ءبىر ءسات جۋرناليستەرسىز ەلەستەتۋگە بولا ما، ولاي بولعاندا نە بولار ەدى دەگەن سۇراق قويىلسا قالاي بولار ەدى؟

وندا مىنا الەم ناعىز حاوسقا ەنىپ، بەيبەرەكەت جاعداي ورنار ەدى. قوعامدا كوممۋنيكاتسيا، ياعني، ءارتۇرلى توپتار اراسىنداعى اقپاراتتىق بايلانىس بولماسا - بيلىك كىمگە، نەگە بيلىك ەتەرىن بىلمەي، كاسىپكەرلەر نە ءوندىرۋ كەرەگىن بىلمەي جانە ت.ت. تەكتونيكالىق اپاتتى جاعدايلار بىردەن مەنمۇندالاپ باس كوتەرەر ەدى. وسىنى بولدىرماۋدىڭ بىردەن-ءبىر تەتىگى - جۋرناليستەردىڭ بولۋى.

ولار، ءارتۇرلى اقپاراتتار لەگىن ۇزدىكسىز قوعامعا جەتكىزۋ ارقىلى، قوعامنىڭ قۇرىلىمىن، جاي-كۇيىن، تىنىسىن، قاۋىپ-قاتەرىن، بولاشاقتاعى مۇمكىندىگىن قوعامعا جەتكىزىپ وتىرادى. ول اقپاراتتار قوعامدا ودان ءارى جۇيەلەنىپ، قوعام ساناسىندا الەۋمەتتىك ستراتيفيكاتسيانىڭ بەت-بەينەسىن قالىپتاستىرادى. ول، ءوز كەزەگىندە، قوعامنىڭ دامۋ پرينتسيپتەرىن قالىپتاستىرادى. مىسالى، قازىرگى «ادىلەتتى قوعام»، «قۇقىقتىق مەملەكەت»، «دەموكراتيا»، «ازاماتتىق قوعام»، تىپتەن، «اۆتوريتاريزم جانە ديكتاتۋرا» دەگەن تۇسىنىكتەردىڭ دە نەگىزى اقپاراتتىق يمپۋلستەرمەن انىقتالادى. سول سەبەپتى، ءار مەملەكەت بۇل سالاعا ەرەكشە ءمان بەرەدى، ونى جان-جاقتى دامىتۋعا ۇمتىلادى.

قازىر، سول سەبەپتى جۋرناليستيكانىڭ وزىندە دە «ەڭبەك ءبولىنىسى» قارقىن الۋدا. نەگە دەسەڭىز، قوعامنىڭ وركەنيەتتىك دەڭگەيى ارتقان سايىن، قوعام ءومىرىنىڭ ءار سالاسى ءوتى كۇردەلى، عىلىمي نەگىزگە سۇيەنەتىن «زەرتتەۋ وبەكتىلەرىنە» اينالۋدا. ەندەشە، جۋرناليستەر دە سوعان ساي ەكونوميكالىق، نە، ساياسي، نە مادەني، نە عىلىمي جانە ت.ب. شولۋشىلار دەپ كاسىبي ماماندانا باستادى.

وسىعان وراي، ءبىزدىڭ قوعامدا دا ساراپتاۋشى پۋبليتسيستيكانىڭ دا بەدەلى وسۋدە. بۇگىنگى جۋرناليستەر، سوندىقتان، اۋەل باستان امبەباپ بىلىمگە يە بولۋى كەرەكتىگىن قىم-قۋىت زامان ءوزى ايقىنداپ بەرىپ وتىر...

ال، بلوگەر دەگەنىمىز كىم، ولاردىڭ قىزمەتى نە، قانداي فۋنكتسيا اتقارادى دەگەن سۇراققا كەلسەك، وندا «بلوگەرلىك» دەگەنىمىز «جۋرناليستيكا قويناۋىنان ءوسىپ شىعىپ، وركەنيەتتىڭ تەحنولوگيالىق جەتىستىگىن بەلگىلى ءبىر ماقساتتارعا جەگەتىن ەرەكشە توپ» دەگەن انىقتاما بەرەر ەدىم.

ول اتقاراتىن فۋنكتسياسى جاعىنان - اقپاراتتىق، ال، بىراق، ماقسات پەن مۇددە تۇرعىسىنان جۋرناليستيكاعا ساي كەلمەيدى.

بلوگەرلەر كوبىنە بەلگىلى ءبىر جوبا اياسىندا قىزمەت ەتىپ،  سول مۇددەگە جۇمىس جاساۋشىلار. ول جەكە تانىمالدىققا ۇمتىلۋ، وعان قول جەتكىزە وتىرىپ، ءوز يدەياسىن مونەتيزاتسيالاۋ بولىپ تابىلادى. سوندىقتان، ولار مەديتسيناداعىداي «گيپپوكرات انتىنا بەرىك بولۋ» سياقتى «جۋرناليستەر انتىنا» دا ساي كەلە بەرمەۋى مۇمكىن.

ەلىمىز جىل سايىن اقپاراتتىق تەندەر ويناتادى. ەندى وسىعان اقپارات وكىلدەرىمەن بىرگە بلوگەرلەر دە قاتىسا الۋى مۇمكىن. ءبىر جاعىنان، بۇل دەموكراتيالىق قوعام كورىنىسى سياقتى. الايدا، ونداي ءۇردىس ەلدەگى اقپاراتتىق جۇيەدە كۇردەلى پروبلەمالاردى وزىمەن بىرگە الا كەلەدى دەپ سانايمىن. سەبەبى، تىركەلگەن اقپاراتتىق جۇيەلەر ۇجىمدىق سيپاتتاعى جۋرناليستەردىڭ قىزمەتىن قامتاماسىز ەتەدى. ياعني، وندا جاۋاپكەرشىلىك پەن مەملەكەتتىك زاڭدار، قوعام مۇددەسى ساقتالۋى قاداعالانادى.

ال، بلوگەرلىك جۇيە، كەرىسىنشە، ودان قاشادى، سەبەبى، ونىڭ ءوز تابيعاتىندا «قوعام مۇددەسىمەن» ۇيلەسىم جوق. وندا كوممەرتسيالىق سيپات بار. كەز كەلگەن بلوگەر «قوعامعا تەگىن قىزمەت ەتۋ» دەگەننەن تىس تۇرادى.

ەندەشى، بۇل ەكى سالانى وسى - ماقسات پەن مۇددە تۇرعىسىنان اجىراتىپ الۋ كەرەك. مىسالى، ءجۋرناليستىڭ «تاپسىرىسپەن» جۇمىس جاساۋى - زاڭمەن قۋدالانا الادى.

ال، بلوگەر ءۇشىن ول «زاڭ بۇزۋشىلىق» بولا المايدى. ونداعى «زاڭ» - تاپسىرىس بەرۋشىنىڭ قالاۋى. مىنە، ءپرينتسيپتى ايىرماشىلىق تا وسىندا!

Abai.kz