اباي ىلىمىندەگى تولىق ادام جولىنداعى «ادام» مەن «تولىق ادامنىڭ» اراسىندا ۇلكەن ايىرماشىلىق بار. كوپشىلىك قاۋىم، ءتىپتى، كەيبىر عالىمدار اراسىندا دا، ولاردىڭ نەگىزگى ايىرماشىلىقتارىن بىلمەگەندىكتەرىنەن جاڭساق پىكىر تۋىپ ءجۇر. ولاردىڭ ويىنشا «تولىق ادام» قاتارىنا جاقسىلاردىڭ بارلىعى جاتادى. بۇل «تولىق ادام» ساتىسىن تۇسىنبەگەندىكتەن شىعاتىن وتە قاتە پىكىر. سوندىقتان، ابايدىڭ ءوزىنىڭ ءىلىمى ارقىلى ولاردىڭ ايىرماشىلىعىن ءبىلىپ الۋدىڭ ماڭىزى زور.  

«تولىق ادام» مەن «ادام» اراسىنداعى ايىرماشىلىق ولاردىڭ ادامگەرشىلىگىن بىلدىرەتىن يماننىڭ دەڭگەيىنە بايلانىستى. ەكەۋىنىڭ دە يمانى بار، بىراق، بىردەي ەمەس، ءارتۇرلى. «ادامنىڭ» يمانى ءالسىز، تۇراقتى ەمەس. جۇرەك كوزى ءالى اشىلماعاندىقتان، ول ءناپسى ىقپالىمەن يماندىلىق جولىنان ءجيى شىعىپ كەتەدى. ال «تولىق ادام» ولاي ەمەس، ول بۇل ءفاني  الەم شىرعالاڭدارىن جاقسى ءبىلىپ، ەندى  ونىڭ ىقپالىنان تولىق شىعۋعا بەت العان، يمانى بەرىك. ول رۋحاني جولعا تولىق بەرىلىپ، جۇرەك كوزىن اشۋ ارقىلى ىشتەگى كىردى قاشىرۋعا ۇمتىلادى.

تولىق ادامنىڭ انىقتاماسىن وتىز سەگىزىنشى سوزىندە دانىشپانىمىز بىلاي دەپ بەردى:

«ەندi بiلiڭiزدەر، ەي پەرزەنتتەر! قۇداي تاعالانىڭ جولى دەگەن جول اللا تاعالانىڭ وزiندەي نيھاياتسىز (شەكسiز، ولشەۋسiز) بولادى. ونىڭ نيھاياتىنا ەشكiم جەتپەيدi. بiراق سول جولعا ءجۇرۋدi وزiنە شارت قىلىپ كiم قادام باستى، ول تازا مۇسىلمان، تولىق ادام دەلiنەدi». وسىلاي اباي تولىق ادامنىڭ نەگىزگى شارتىن بەرەدى. ول شارت –  تەك قانا يماندىلىقتىڭ جوعارى دارەجەسىندە بولاتىن قۇداي تاعالانىڭ شەكسىز جولىندا ءجۇرۋدى وزىنە شارت قىلىپ قادام باسۋ. بارلىق iس-ارەكەتiن، اقىل-ساناسىن، عۇمىرىن جاراتۋشىنى لاززاتتاندىرۋعا ارناعان ادام عانا كەمەلدiكتiڭ شىڭىنا جەتە الادى. اباي سوپىلىق فيلوسوفيادان الىنعان «تولىق ادام» تۇسiنiگiن وسىلاي دەپ بەرەدi.

يماندىلىق دارەجەسىنە بايلانىستى، «ادام» مەن «تولىق ادامنىڭ» رۋحاني بولمىسى عانا ەمەس، سونىمەن  بىرگە، ماقساتتارى مەن ومىرگە كوزقاراستارى دا بولەك. «ادام» ابايدىڭ كورسەتكەن ەكىنشى سۇيۋىنە «ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي باۋىرىم دەپ» دەگەن ادامزاتتى ءسۇيۋ قاعيداسىنا ۇمتىلسا، ال تولىق ادام ءۇشىنشى سۇيۋگە اللانىڭ ءوزىن سۇيۋگە ۇمتىلادى. اباي «ادامدى» «ءبىرىڭدى، قازاق، ءبىرىڭ دوس كورمەسەڭ، ءىستىڭ ءبارى – بوس» دەپ بىرلىككە، ءوزارا سۇيىسپەنشىلىككە ۇيرەتسە، ال «تولىق ادامدى» «سەن دە ءسۇي ول اللانى جاننان ءتاتتى» دەپ اللانىڭ ءوزىن سۇيۋگە ۇيرەتەدى. بۇل تازا رۋحاني دەڭگەي.

ادام ساتىسى اللا تاعالانىڭ جاراتقاندارىن سۇيۋگە ۇمتىلىپ گۋمانيزم، ادامگەرشىلىك دەڭگەيىندە بولسا، ال تولىق ادام جاراتقاننىڭ وزىنە ۇمتىلىپ، رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ شىڭىنا جەتەدى.  رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ بۇل دەڭگەيىندەگىلەر جەتىلۋ شىڭىندا الەمنىڭ ىقپالىنان تولىق شىعادى. ادامدار قوعام ومىرىمەن تىعىز بايلانىستا بولسا، ال بۇلار، كەرىسىنشە، كوپشىلىكتەن بولەكتەنۋدى، وزىمەن-ءوزى جەكە بولۋعا ۇمتىلادى. اۋليە بولعان شاكارىم بۇل دەڭگەيگە جەتكەندە تاۋ ىشىنە كەتىپ، قوعامنان بولەك ءومىر سۇرگەن. اباي دا جەكەلەنۋگە ۇمتىلدى، بىراق قورشاعان ورتاسى وعان مۇمكىندىك بەرمەدى. «مەن ءبىر جۇمباق اداممىن، ونى دا ويلا» دەپ ول ءوزىنىڭ وسى ىشكى سىرىن بىلدىرەدى.

تولىق ادام – رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ شىڭى، ءوزىنىڭ رۋحاني بولمىسىن تولىق تانۋى. ءوزىن-ءوزى تانۋ دەگەنىمىز ءوزىن-ءوزى ءبىلۋ ەمەس. ابايدىڭ «اقىل مەن جان – مەن ءوزىم، ءتان – مەنىكى» دەگەنىن ءبىلىپ، ءبىز ءوزىمىزدى بىردەن جان رەتىندە تاني المايمىز. ءوزىن ءبىلۋ مەن تانۋ، ەكەۋى ەكى باسقا، اراسى جەر مەن كوكتەي الىس. ءبىلۋ دەگەنىمىز تەك قانا حابار، اقپارات دەيتىن بولساق، تانۋ دەگەنىمىز سول اقپاراتتى سەزىنۋ، بويعا ءسىڭىرىپ، تۇيسىك ارقىلى وزىندىك قاسيەتكە اينالدىرۋ، ياعني، بولمىستى وزگەرتۋ (ترانسفورماتسيالاۋ). ءوزىنىڭ جان ەكەنىن تانۋ دەگەنىمىز – ءوزىنىڭ جان ەكەنىن سەزىنىپ، رۋحاني قاسيەت ارقىلى جانشا ارەكەت ەتۋ دەگەن ءسوز، ياعني ادامنىڭ تولىق وزگەرۋى.

بۇل ونىڭ ماتەريانىڭ ىقپالىنان شىعىپ، مۇلدە باسقا قاسيەت، رۋحاني قاسيەت الدى دەگەن ءسوز. ونىڭ وي-ءورىس، سويلەگەن ءسوزى، جاساعان ءىس-ارەكەتى مۇلدە باسقاشا رۋحاني قاسيەتكە يە بولادى. ونداي ادام بۇل ءفاني الەمنىڭ زاڭدىلىقتارىنان شىعىپ، وسى الەمدە جۇرگەنىمەن، رۋحاني الەم زاڭدىلىعىمەن ءومىر سۇرەدى. ءوزىن جان ەكەنىن تانۋ دەگەنىمىز، مىنە، وسى.

ءوزىن جان ەكەنىن تانۋ دەڭگەيىنە تەك قانا تاجىريبە (پراكتيكا) ارقىلى جەتۋگە بولادى. ءوزىن-ءوزى تانۋدىڭ جولى پىكىر جانە زىكىر بولىپ ەكىگە بولىنەدى.

بۇل دەڭگەيگە جەتكەن ادامداردا قاراپايىم پەندەلەردە جوق قاسيەتتەر قالىپتاسادى. ولاردىڭ اقىل-ەسi, سانا-سەزiمi, ياعني نازiك دەنەسi عارىشتىق نازiك الەممەن بايلانىسا الاتىندىقتان، ماتەريالدىق الەمنiڭ كوپتەگەن ەزوتەريكالىق قۇپيالارى اشىلادى. ولار وتكەندi جانە الداعى ءومىردi كورىپ بولجاۋ، ماتەريالدىق نازiك الەمدەردەگi جان يەلەرiمەن بايلانىسۋ، تاننەن ءبولىنىپ نازiك دەنەلەرiمەن باسقا پلانەتالارعا ۇشىپ بارۋ ءتارىزدى تىسلىم قاسيەتتەرگە يە بولادى.  مۇنداي «جوعارى ادامداردا» باسقا دا كوپتەگەن قۇپيا قاسيەتتەر بولۋى مۇمكiن. مىسالى، ەل اۋزىندا احمەت ياسساۋي تاڭ نامازىن مەككەگە بارىپ وقىپ كەلەدى-مىس دەگەن ءسوز تاراعان. ابايدىڭ دا ەرەكشە قاسيەتتەردەن قۇرالاقان بولماعانىن بىلەمىز.

تولىق ادامنىڭ نەگiزگi قاسيەتi – بۇل ءفاني ومىرگە بايلانباي، ونىڭ قۇرساۋىنان شىعا بىلۋىندە. ونداي ادامدار رۋح پەن ماتەريانى ايىرا بiلەدi, جان لاززاتقا، بiلiمگە تولى جانە ماڭگiلiكتi بولعاندىقتان، ولاردىڭ ءومىرi تولىق ءلاززاتتى.

بۇل دەڭگەيگە كوتەرiلگەندەر جۇرتتىڭ قۇرمەتiنە بولەنگەن، بۇرىنعى زاماندا حاندار سارايىندا ەمشi, ۇستاز، نەمەسە ولاردىڭ اقىلشى-كومەكشiلەرi, حاكىمدەر بولىپ، ەلدiڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ، بiلiم الۋدى باسقارىپ سالاۋاتتى ءومىر كەپiلi بولعان.

بۇل دەڭگەيدەگiلەر بارلىق جان يەلەرiنە بiردەي قارايدى. ولاردىڭ ءبىلىمى تولىق بولعاندىقتان، ەشكiمدi جىنىسقا، ۇلتقا، دiنگە بولمەيدى، بارلىق ادامي قاسيەتتەرگە يە. ءومىردiڭ ءتۇرلi زارداپ-قيىنشىلىق، قايعى-قاسiرەتتەرiنە ءتوزiمدi.

ال «ادام» ساتىسىنداعىلار ەكى نارسەگە ۇمتىلادى. بiرiنشiسi, ءوزiنiڭ ماتەريالدىق قۇمارلىقتارىن قاناعاتتاندىرۋ. ەكiنشiسi, رۋحاني قۇمارلىقتارىن قاناعاتتاندىرۋ. اباي ءبىرىنشىسىن – «ءتان قۇمارى» دەسە، ەكىنشىسىن – «جان قۇمارى» دەيدى. جان قۇمارى ماقساتى – اللا تاعالانىڭ رازىلىعى ءۇشىن ءومىر ءسۇرۋ. «ادام» وسى ءتان قۇمارى مەن جان قۇمارىنىڭ اراسىندا بىردە قۋانىش، بىردە قايعى كورىپ، ءومىر شىرعالاڭدارىنان شىعا المايدى.

ءتان قۇمارى مەن جان قۇمارىنىڭ اسەرىنە بايلانىستى ادام مەن تولىق ادام بولمىسىنىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىقتار دا ۇلكەن.

ءبىرىنشى ايىرماشىلىق – وي جۇيەسى. ەكەۋى ەكى بولەك ويلايدى. ماتەريالدىق ارەكەت جاسايتىن ادامنىڭ ساناسى دەنە دەڭگەيىندە، سوندىقتان ول ءوزىن «دەنەمىن» دەپ سەزىنەدى. سوعان بايلانىستى «مەنiكi» – ونىڭ تانiمەن بايلانىستى: وتباسى، بالا-شاعا، مال-مۇلiك، حالىق، وتان، تاعى سول سياقتى بولىپ كەڭەيە بەرەدi. تولىق ادامنىڭ ويى رۋحاني دەڭگەيدە. ول ءۇشىن «مەن» – جان، ال «مەنiكi» – اللا تاعالا، ياعني مەنiڭ جاراتقان يەم.

ادام ساتىسىنداعىلار يماندارى تولىق بولماعاندىقتان، ءتان قۇمارى ىقپالىمەن ولار بiر اللا تاعالا ءۇشiن ارەكەت جاساماي، تەك قانا ودان وزiنە جاقسىلىق تiلەيدi. «و، اللا تاعالا! ماعان تاماق بەرە گور، دەنساۋلىق بەرە گور، وتانىما تىنىشتىق بەرە گور» جانە تاعى-تاعىلار دەپ ول ءوزiنiڭ دەنەسiنە بايلانىستى قۇندىلىقتاردى سۇراۋى مۇمكiن. ءسويتiپ ادام قۇدايعا قۇلشىلىق جاساۋدىق ورنىنا وزiنە جاقسىلىق تىلەپ، اللانىڭ مەيىرىن تەك قانا ءوز قامى ءۇشىن پايدالانۋعا تىرىسادى. رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ ماتەريالدىق دەڭگەيى دەگەنiمiز وسى. ول ءالi اباي كورسەتكەن ءومىردiڭ نەگiزگi ماقساتى «ءتۇپ يەگە قايتۋدى» بiلمەيدi, نە بولماسا تولىق سەزiنiپ-تۇيسiنبەيدى. بىراق ماتەريالدىق قاجەتiن قۇداي تاعالادان سۇراعان كەزدە ونى ەسiنە تۇسiرەدi. وسىلاي جانى بiرتiندەپ تازارىپ، تۇبiندە ءومىردiڭ نەگiزگi ماقساتىنا ۇمتىلۋعا مۇمكىندىك الادى.

ال تولىق ادام مۇلدە باسقا. ول ءومىر ماقساتىن تۇسiنگەن جانە سوعان ءومىرiن تولىق ارناعان. ول اللاعا تولىق بەرىلىپ، ءوزi ءۇشىن ەشتەڭەنi سۇرامايدى، iس-ارەكەتiنiڭ بارلىعىن تەك قانا ءتۇپ يەنiڭ رازىلىعىنا ارنايدى.

اباي وسىلاي ءومىردىڭ تۇپكى ماقساتىن بەرىپ، وعان جەتۋ جولىنداعى دەڭگەيلەردى كورسەتىپ، ادام بالاسىنىڭ وي جۇيەسىن دۇرىس جولعا باعىتتاپ، ونى دامۋدىڭ جوعارى ساتىسىنا كوتەرەدى. ماحابباتتىڭ ەڭ جوعارعى نىساناسى قۇداي تاعالاعا بولعاندىقتان، جەتىلۋ رۋحاني جولدا بولۋ كەرەك. اباي «جاننان ءتاتتi» ءسۇي دەپ ول ماحابباتتىڭ ەڭ جوعارعى دەڭگەيىن كورسەتەدى. ادامعا ەڭ قىمباتى جانى بولسا، ال «جاننان ءتاتتi» دەگەن ءسوز بۇل ءسۇيۋ ودان دا قۇندى، ەڭ جوعارى دارەجە. سوندىقتان رۋحاني جەتiلۋ – ەڭ جوعارعى ساتى، ودان جوعارى سانا جوق.

تولىق ادام ساتىسىنىڭ ەكىنشى ايىرماشىلىعى – ءومىردىڭ ماقساتىندا. تولىق ادامداردا بىراق ماقسات بار. ول – ءتۇپ يەگە قايتۋ. ول ءۇشiن تولىق ادامدار ابايدىڭ «سەن دە ءسۇي ول اللانى جاننان ءتاتتi» قاعيداسىن بەرiك ۇستانىپ، اللاعا دەگەن بيىك ماحابباتقا جەتۋگە ۇمتىلادى. ولار قۇلشىلىق جولىنداعىلار. سەبەبi بiرەۋدi جاقسى كورۋ ءۇشiن ونى سىرتتاي بiلiپ قويۋ جەتكiلiكسiز. ناعىز سۇيiسپەنشiلiك قارىم-قاتىناستان باستالادى. سول سياقتى اللا تاعالانى ءسۇيۋ ءۇشiن دە ونىمەن قارىم-قاتىناس اياسىنا كىرۋ كەرەك. ال ول قۇلشىلىق ارقىلى عانا بولماق. ولار اللا تاعالانى ەشۋاقىتتا ۇمىتپاي، ۇنەمى ەستەرiندە ۇستاۋشىلار. وسىلاي ولار رۋحاني ساتىعا كوتەرiلiپ، قۇدايعا دەگەن سەنiمدەرi بيiكتەپ، ونىمەن قاۋىشا الادى. ادام ەندi بارلىق iس-ارەكەتiن ءوزiنىڭ ەمەس، قۇداي تاعالانىڭ رازىلىعىنا ارنايدى.

ءۇشىنشi ايىرماشىلىق – قۇدايعا دەگەن جۇرەك پەن كوڭiلدىڭ تازالىعى. اباي قۇدايعا  ىنتالى جۇرەك، شىن كوڭىل كەرەك ەكەنىن ايتادى.  بۇل تۋرالى اباي بىلاي دەيدi:

"اللا دەگەن ءسوز جەڭiل،

اللاعا اۋىز قول ەمەس.

ىنتالى جۇرەك، شىن كوڭiل،

وزگەسi حاققا جول ەمەس".

 («اللا دەگەن ءسوز جەڭiل»)

وسىلاي اباي «وزگەسi حاققا جول ەمەس» دەپ ناقتىلاپ، ال قارا سوزiندە ىنتالى جۇرەك پەن شىن كوڭiلدiڭ رۋحاني جولداعى ماڭىزىن باسا ايتادى.

ءوزiنiڭ وتىز سەگiزiنشi قارا سوزiندە ول بiزدە دە قۇداي تاعالانىڭ قاسيەتتەرiندەي قاسيەتتەر بار ەكەنىن ايتادى. بiراق ولار زارەدەي – كiشكەنە. رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ ماقساتى سول زارەدەي قاسيەتتەردi ءوسىرۋ. ول ءۇشiن، بiرiنشiدەن، ىنتا-جiگەر، ەكiنشiدەن، تازا نيەت، ياعني قۇدايعا دەگەن شىن كوڭiل كەرەك، بولماسا – جوق. اباي قۇدايعا دەگەن ىنتا مەن تالاپ ادامنىڭ نيەتiنiڭ تازالىعىنا بايلانىستى ەكەنiن ايتادى. قۇلشىلىق بارىسىندا نيەت تازارىپ، يماندىلىق نىعايادى. ال تازا نيەت پەن بەرiك يماندىلىق قۇدايعا دەگەن ىنتا-جiگەردi ارتتىرادى. ادامنىڭ قۇدايعا دەگەن نيەتi مەن ىنتاسى بiر-بiرiمەن تىعىز بايلانىسىپ جاتىر. ادامنىڭ رۋحاني دارەجەسi قۇدايعا دەگەن ىنتالى جۇرەك پەن شىن كوڭiلiنە ساي. سوڭعىلار جەتiلۋ دەڭگەيiنىڭ تارازىسى.

ءتورتiنشi ايىرماشىلىق – ادام مەن تولىق ادامنىڭ نەگiزگi قاسيەتتەرiندە. ماتەريالدىق ساتىداعى «ادامداردىڭ» نەگiزگi قاسيەتi – يماندىلىق دارەجەسiمەن ولشەنەدى. سوعان بايلانىستى ولار ءتۇرلi جەتiلۋ دەڭگەيiندە بولادى. ال رۋحاني جەتiلۋ ساتىسىنداعى «تولىق ادامداردىڭ» نەگiزگi قاسيەتi – قۇدايعا بەرiلۋ، ياعني وعان دەگەن ىنتالى جۇرەك پەن شىن كوڭiل دارەجەسiمەن ولشەنەدى. ياعني، رۋحاني ساتىعا كوتەرiلۋ شارتى – ىنتالى جۇرەك، شىن كوڭiلمەن قۇدايعا تولىق بەرiلۋ.

تولىق ادام ءوزىنىڭ ادامي قاسيەتتەرىن سىرت كوزگە كورسەتپەۋى دە مۇمكiن. كوپشىلىك ءتارىزدى ول دا جاقسى وتباسى، قوعام قايراتكەرi, ۇلتىنىڭ قامىن ويلايتىن كەمەڭگەر، پاتريوت، گۋمانيست بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. بiراق ونىڭ iشكi دۇنيەسi بولەك، وزگەرگەن. ول ەندi ءوزiن، نەمەسە «مەنiكi» دەگەندەردi قاناعاتتاندىرۋ ءۇشiن ەمەس، بارلىق سەبەپتەردiڭ سەبەبi اللا تاعالانىڭ رازىلىعى ءۇشiن ارەكەت جاسايدى. اللا تاعالانىڭ اياسىنا كiرiپ، ونىڭ iستەگەن بارلىق iس-ارەكەتi رۋحاني جانە وتە كەمەلدi بولادى. ياعني، تولىق ادام دارەجەسى سىرتقى سىمباتى ەمەس، ونىڭ ىشكى سىرىمەن انىقتالادى.

كەمەلدi دەگەنiمiز – بارلىق جاعىنان كەمشiلiگi جوق تولىق دەگەنمەن بiردەي. سوندىقتان بۇل ساتىداعى ادامداردى ابايدىڭ ءوزi اتاعانداي «تولىق ادام» دەيمىز. تولىق ادام جولىندا قوعام دا، ادام دا ەشتەڭەنi جوعالتپايدى. كەرiسiنشە، قوعامعا ۇيلەسiمدiلىك، ال اركiمگە رۋحاني جاڭعىرىپ، ءومىردiڭ جوعارعى ءلاززاتىن الۋعا جول اشىلادى.

رۋحاني جاڭعىرۋ جان ساۋلىعىنا باعىتتالسا، ال ءتان ساۋلىعى – ونىڭ سالدارى عانا. سوندىقتان، بۇل جول – بۇگiنگi ادامزاتتىڭ ارمانى بولىپ وتىرعان دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەسiن شەشۋدiڭ تۋرا جولى. وعان جەتۋ شارتى – اباي كورسەتكەندەي، رۋحاني جاڭعىرۋ ارقىلى يماندى ءوسىرۋ.

اباي رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ بۇل دەڭگەيىن «بەك نازiك، بەك شەتiن جول» دەيدi. بۇل جولمەن «اقىل-ەسiن بiر باعىتتا دۇرىس پايدالانا العان ادام عانا جۇرە الادى». دانىشپان اباي «جۇرەكتiڭ اقىل – سۋاتى، ماحاببات قىلسا ءتاڭiرi ءۇشiن», ياعني ءتاڭiرi ءۇشiن پايدالانعان اقىل جۇرەكتiڭ ءنار الاتىن سۋاتى بولىپ، جولدان اداسپاۋعا مۇمكiندiك بەرەتiنiن بiلدiرەدi. اقىلدى دۇرىس پايدالانۋدىڭ ماڭىزى وسىنداي!

قۇدايعا قۇلشىلىق نەعۇرلىم تازا بولسا، ونىڭ ناتيجەسi دە سولعۇرلىم جوعارى بولادى. سوندىقتان اباي تازا قۇلشىلىققا شاقىرادى. بۇل تۋرالى ءوزiنiڭ ون ءۇشiنشi قارا سوزiندە يماندىلىقتى تازا ساقتامايتىن ادامداردى سىناي كەلiپ، ءسوزiن بىلاي دەپ جالعاستىرادى:

«يمانعا قارسى كەلەرلiك ورىندا ەشبiر پەندە قۇداي تاعالا كەڭشiلiگiمەن كەشەدi-داعى دەمەسiن، ونىڭ ءۇشiن قۇداي تاعالانىڭ عافۋىنا (كەشiرۋ) ياكي پايعامبارىمىزدىڭ شافاعاتىنا (قورعاۋ) دا سىيمايدى، مۇمكiن دە ەمەس. «قىلىش ۇستiندە سەرت جوق» دەگەن، «قۇداي تاعالانىڭ كەشپەس كۇناسi جوق» دەگەن جالعان ماقالدى قۋات كورگەن مۇنداي پەندەنiڭ ءجۇزi قۇرسىن»، – دەپ تازا قۇلشىلىق جاساعىلارى كەلمەيتiندەردi قاتتى سىنايدى. ول وتىز ءتورتiنشi قارا سوزiندە مۇنداي ادامداردى تiپتi «مۇسىلمان ەمەس» دەپ باعالايدى.

ەندi قۇدايعا تازا قۇلشىلىق دەگەننiڭ نە ەكەنiنە قىسقاشا توقتالايىق. قۇدايعا تازا قۇلشىلىق دەگەنiمiز – وزiنە ەشقانداي دا پايدا ويلاماي، بارلىعىن تەك قانا قۇداي تاعالانىڭ رازىشىلىعىنا ارنالعان وي-ورىستەن باستاپ، ايتىلعان ءسوز، iس-ارەكەتكە دەيىن تۇگەل قامتيدى. ناعىز تازا قۇلشىلىق اۋليە دەڭگەيىنەن عانا باستالادى. باسقالارى سوعان ۇمتىلۋشىلار. تازا قۇلشىلىق جولىنداعى ادام ءوزi ءۇشiن بiلiم دە، پايدا دا iزدەمەيدi. بارلىعى تەك قانا اللا تاعالا رازالىعى ءۇشiن جانە ەشقانداي باسقا نيەت، وي بولماۋى كەرەك.

بۇل ارادا «ەگەر مەن بارلىعىن تەك قانا باسقالار ءۇشىن جاساسام، وندا مەن ءوزiم قايدا قالامىن؟» دەگەن سۇراق تۋى مۇمكiن. اباي iلiمi بويىنشا وعان بىلاي دەپ جاۋاپ بەرۋگە بولادى. بۇكiل دۇنيە قۇداي تاعالانىڭ جاراتقانى جانە بارلىعى سونىكى بولعاندىقتان، ول ەشتەڭەگە، بiزدiڭ iسiمiزگە دە مۇقتاج ەمەس. بiزدiڭ iس-ارەكەت، دۇنيە مۇلكiمiزدiڭ وعان قاجەتتiگi جوق. وعان بiزدiڭ تازا نيەتiمiز عانا كەرەك. سوندىقتان بiزدiڭ iس-ارەكەتiمiزدiڭ ناتيجەسi ازايىپ قالمايدى، كەرiسiنشە، ول رۋحتانىپ، بiزگە رۋحاني ارەكەت بولىپ قايتادى. ءسويتiپ اللا تاعالاعا قىزمەت جاساۋ – بiزدiڭ ءوز يگىلىگىمىز ءۇشىن قىزمەت جاساۋ دەگەن ءسوز. بiز ءاربiر iسiمiزدi دۇرىس ورىنداپ، بارىنشا كەمەلدi بولۋعا ۇمتىلامىز. اللا تاعالا ءبىزدىڭ ءىسىمىزدى بارلىق يجديھات-ىقىلاسپەن، تازا نيەتپەن جاسالعاندا عانا قابىلدايتىن بولعاندىقتان، وسىلاي بiز كەزiندە كەمەلدi ادام قاتارىنا كوتەرiلە الامىز. ءسويتىپ، بولمىسىمىز تازارعان سايىن سانامىز ءوسىپ، ءومiردiڭ نەگiزگi ماقساتىنا جەتۋگە جول اشىلا بەرەدi. كەمەلدi ادامداردان قۇرالعان قوعام دا كەمەلدi بولماق.

«تولىق ادام» ساتىسىن اباي وتىز سەگiزiنشi قارا سوزiندە: «بۇل ايتىلمىش ءۇش قاسيەتتiڭ يەلەرiنiڭ الدى – پايعامبارلار، ونان سوڭ – اۋليەلەر، ونان سوڭ حاكiمدەر، ەڭ اقىرى – كامiل مۇسىلماندار» دەپ تورتكە بولەدi.

بۇلاردىڭ باستاپقى ەكەۋi تازا قۇلشىلىق جولىنداعىلار. ال سوڭعى ەكەۋi – ارالاس قۇلشىلىقتا، سەبەبi نيەتتەرi تازا بولعانىمەن، بولمىستارى ءالi تولىق تازالانىپ ۇلگەرمەگەن. ولار سىي-قۇرمەت، اتاق-داڭق ءتارiزدi ادامنىڭ جۇرەگiن قۇرساعان قۇمارلىقتاردان ءالi دە بولسا تولىق ارىلا قويماعان.

اباي كورسەتكەن رۋحاني جاڭعىرۋ جولىن تەرەڭiنەن ءتۇسiنۋدىڭ ماڭىزى وتە زور. سوندا عانا ءدىندى دۇرىس ءتۇسىنىپ، ەلىمىزدەگى بۇگىنگى يسلام مەن تاڭىرشىلدەردىڭ اراسىنداعى الاۋىزدىقتى دا يماندىلىق ارقىلى دۇرىس شەشىپ، ۇلتىمىزدىڭ بۇل ەكى قۇندىلىعىن ەل يگىلىگىنە ناتيجەلى پايدالانۋعا بولادى. قۇدايتانۋ iلiمiنiڭ ءتۇرلi ساتىلارىن انىقتاپ الماي ءدىني جولدى تولىق ءتۇسىنۋ مۇمكىن ەمەس.

دوسىم وماروۆ ابايتانۋشى، تەولوگ

Abai.kz