قازىر الەم نازارى تاياۋ شىعىستا. اقش، مىسىر، قاتار، تۇركيا سەكىلدى ەلدەر كۇش سالىپ، تۇپ-تۋرا 2 جىل بويى جالعاسىپ كەلە جاتقان گازاداعى سوعىس توقتادى ء(ىس جۇزىندە). زرايل مەن حاماس تۇتقىن الماستى.

حاماس – ءتىرى قالعان ۇزىن-سانى 20 تۇتقىندى بوساتتى. تاعى 28-ءى ولگەن تۇتقىندار. ولاردىڭ 4-6-سىنىڭ دەنەسىن حاماس كەشە بەردى. قالعاندارىن ءۇيىندى-قيراندىلاردىڭ اراسىنان ىزدەپ تاۋىپ، قايتارادى. حاماس ولاردى 2023 جىلدىڭ 7 قازانىندا يزرايلگە جاساعان شابۋىل كەزىندە كەپىلگە العان.

يزرايل – ۇزىن-ىرعاسى 2000-عا جۋىق تۇتقىندى بوساتپاق. ولاردىڭ 250-ءى يوردان وزەنىنىڭ باتىس بەتىنە جىبەرىلەدى. قالعاندارى گازالىقتار. گازا اۋماعىندا تۇتقىنعا تۇسكەندەر. جالپى وسى سوعىس باستالعالى-بەرى تاراپتار 3 مارتە تۇتقىن الماسقان. يزرايل بۇگىنگىنى قوسقاندا 3985 تۇتقىندى بوساتقان.

ءۇش تالاپ

2023 جىلدىڭ 7 قازانىنداعى شابۋىلدان سوڭ يزرايل گازا سەكتورىنا، حاماس-قا قارسى سوعىس اشتى، بىلەسىزدەر. سوعىس اشقاندا قويعان باستى ءۇش تالاپ بولدى. ولار:

ءبىرىنشى تالاپ – تۇتقىن الماسۋ (ولگەنى بار، ءتىرىسى بار، بارلىق تۇتقىنداردى بوساتۋ). يزرايل بۇل ماقساتىنا قول جەتكىزدى.

ەكىنشى تالاپ – گازا سەكتورىنىڭ تولىق قارۋسىزدانۋى. بۇل تالاپ تا ورىندالۋدىڭ از-اق الدىندا تۇر. بۇل جولعى ءبىتىمنىڭ باستى تالابى دا وسى – حاماس-تىڭ تولىقتاي قارۋلارىن تاپسىرۋى. قارۋدى تەك حاماس ەمەس، تۇتاس سەكتور تاستاۋى كەرەك. ياعني، دەميليتاريزاتسيا. اقش پرەزيدەنتى ترامپتىڭ: «گازا تولىق دەميليتاريزاتسيالانادى. دۋباي ۇلگىسىندەگى ەرەكشە تۋريستىك-ەكونوميكالىق ايماققا اينالادى»، - دەگەندى ءجيى-ءجيى قايتالاپ ايتۋى دا سول. دەمەك، ءيزرايلدىڭ بۇل تالابى دا ورىندالدى دەۋگە نەگىز بار.

ءۇشىنشى تالاپ – حاماس-تىڭ تولىق جويىلۋى. بۇل جولعى ءبىتىمنىڭ شارتى بويىنشا – حاماس تولىق قارۋىن تاستاپ، بيلىكتەن كەتەدى. گازا سەكتورىن باسقارۋعا مۇلدە ارالاسپايدى. مۇنىڭ اقىسىنا – ءتىرى قالعان حاماستىقتاردىڭ سەكتوردان ءتىرى شىعىپ كەتۋىنە مۇمكىندىك بەرىلەدى.

مىسىرداعى بەيبىتشىلىك ءسامميتى

كەشە مىسىردا، شارم ەل-شەيحتە بەيبىتشىلىك ءسامميتى ءوتتى. وعان اقش پەن مىسىر مودەراتورلىق جاسايدى. 20-عا جۋىق ەلدىڭ باسشى-قوسشىلارى قاتىستى. يزرايل مەن حاماس قاتىسپادى.

قاتىساتىن ەلدەر: تۇركيا، ءازىربايجان، يوردانيا، باحرەين، پاكىستان، ءۇندىستان، پالەستينا اۆتونومياسى، گەرمانيا، فرانتسيا، ۇلىبريتانيا، يسپانيا، يتاليا، ماجارستان، گرەكيا، كيپر، قاتار، ساۋد ارابياسى، ءباا، يندونەزيا. ەۋروپالىق كەڭەس توراعاسى مەن بۇۇ باس حاتشىسى دا سامميتكە قاتىستى.

تالقىلانعان باستى 2 ماسەلە – گازانى قالپىنا كەلتىرۋ جانە تۇتاس تاياۋ شىعىستا بەيبىتشىلىك ورناتۋ.

گازانى قالپىنا كەلتىرۋ

قازىر گازا سەكتورى تولىقتاي قيراندىعا اينالعان. سەكتور اۋماعىندا بىردە-ءبىر ءبۇتىن عيمارات قالماعان. دەسە دە، پرەزيدەنت ترامپ ايتقانداي، گازا سەكتورىن ارنايى تۋريستىك-ەكونوميكالىق ايماققا اينالدىرۋعا ابدەن بولادى جانە ونىڭ سۇلباسى دا دايىن.

ازىرگە بەلگىلىسى گازانى قالپىنا كەلتىرۋ ىسىندە:

- مىسىر – لوگيستيكاعا جاۋاپتى بولىپ، قاۋىپسىز ايماق قالىپتاستىرادى،

- قاتار – گۋمانيتارلىق جەتكىزىلىمدەر مەن ەنەرگەتيكاعا جاۋاپتى بولادى،

- تۇركيا – قۇرىلىس پەن جەرگىلىكتى ەڭبەك كۇشىن دايارلاۋدى مىندەتتەپ الادى،

- اقش پەن ەو ينفراقۇرىلىم مەن حالىقارالىق باقىلاۋدى ۇيىمداستىرادى دەپ كۇتىلەدى.

ماسەلە: دەسە دە، گازادا اتىس توقتاپ، تۇتقىن الماستى، مىسىرعا ءبارى جينالدى دەگەن ءسوز – گازادا بەيبىتشىلىك ورنادى دەگەن ءسوز ەمەس. قازىر حاماس-تىڭ ءوز ىشىندە قارسىلىقتار كۇشەيۋدە. كەشەلەرى حاماس گازا ىشىندە قارۋدى تاستاۋعا قارسى شىققان ءوز مۇشەلەرىمەن اتىسقانىن كوردىك. دەمەك، حاماس-تىڭ ىشىندە قارۋدى بەرىپ، سوعىستى اياقتاۋعا قارسى كۇشتەر بار. ءيا، ولاردىڭ سانى دا، رەسۋرسى دا از، بىراق بار. سوندىقتان، تۇتقىن الماسۋدان كەيىنگى رەتتەلۋى ءتيىس ماسەلە – وسى قارسىلىق توپتارىن جۇگەندەۋ.

تاياۋ شىعىستىڭ بولاشاعى

بۇل بۇلىڭعىر اڭگىمە. ترامپ باستاپ، وزگەلەر قوشتاپ: «گازاداعى ءبىتىم –تۇتاس تاياۋ شىعىستاعى بەيبىتشىلىكتىڭ باستاۋى»، - دەسە دە، بۇل جۋىق ارادا بول قوياتىن ءىس ەمەس. نەگە؟

سەبەپ كوپ. ەڭ باستىسى – تاياۋ شىعىستا شەشىلمەگەن ماسەلەلەر: جەر داۋى، ساياسي قاقتىعىستار ءالى كوپ. سولاردىڭ ءبىرسىپىراسى:

1) ءيزرايلدىڭ كەلەسى نىساناسى – ليۆانداعى «حەزبوللا». حاماس قارۋلارىن تاستاپ، كەلىسىمگە كەلگەنىمەن، «حەزبوللا» ءالى بەرىلگەن جوق. قارۋلارىن تاستايتىن تۇرلەرى دە ازىرگە بايقالمايدى.

2) يەمەندە «حۋسيتتەر» دە يزرايلمەن كۇش سىناسىپ بولمادى. «حۋسيتتەردىڭ» وقتارى قىزىل تەڭىزدەگى كەمەلەردىڭ مازاسىن ءالسىن-ءالسىن قاشىرىپ جاتىر. ولاردى بىرجاقتى ەتپەي، يزرايل باسىلمايدى.

3) سيريادا گولان جوتالارىنىڭ دا تاعدىرى ءالى شەشىلگەن جوق. راس، سيريادا بيلىك اۋىسىپ، اقش وڭ قارايتىن اش-شاراا كوماندا جاساقتاپ جاتقانىمەن، سيريا دەگەن سيىردىڭ بۇيرەگىندەي قىرىق-قۇرام ەل. وندا پرو-يزرايلدىك كۇشتەر دە، انتي-يزرايلدىك كۇشتەر دە جەتىپ-ارتىلادى.

4) ءيزرايلدىڭ ەڭ باستى جاۋى – يران. يران مەن ءيزرايلدىڭ جەكپە-جەگى ءالى اياقتالعان جوق. يراننىڭ جۋىردا عانا ماگاتە-مەن جۇمىستى توقتاتقانىن، 28 قىركۇيەكتە يرانعا قايتادان سانكتسيالار سالىنعانىن، يراننىڭ يادرولىق باعدارلامادان باس تارتپاعانىن ەسكەرسەك، بەيبىتشىلىك تۋرالى ءسوز قوزعاۋعا ءالى تىم ەرتە.

5) يوردان وزەنىنىڭ باتىس بەتى – ءالى كۇرمەۋ شەشىلمەگەن ەڭ ۇلكەن ماسەلە. بۇۇ «ەكى مەملەكەت» ءپرينتسيپىن حاتقا جازىپ، مىندەتتەگەنىمەن، يزرايل پالەستينا مەملەكەتىنىڭ قۇرىلۋىنا استە جول بەرمەۋگە تىرىسادى.

دولبار: ەڭ سوڭعى – قازىر ءيزرايلدىڭ ساياسي-اسكەري ەليتاسىندا نەتانياحۋ ساياساتىنا قارسىلار از ەمەس. حالىق تا ارا-تۇرى نارازىلىقتار ۇيىمداستىرىپ، پرەمەردىڭ وتستاۆكاسىن تالاپ ەتىپ تۇرادى. مۇنداي جاعدايدا، نەتانياحۋ ءۇشىن سوعىستىڭ جالعاسقانى ءتيىمدى.

وسىنداي سەبەپتەرمەن ءسوز قۇراساق، 20 تۇگىلى ءجۇز جيىرما مەملەكەت جيىلسا دا، تاياۋ شىعىستا جۋىق جىلداردا بەيبىتشىلىك ورناي قويۋى ەكىتالاي. كەرىسىنشە، وتە جۋىق ارادا يزرايل نە ليۆانعا، نە يەمەنگە سوعىس اشۋى ابدەن مۇمكىن...

Abai.kz