«قارا سوزدەر» دەگەن اتاۋمەن تانىلعان اباي حاكىمنىڭ عيبراتنامالارىنىڭ ىشىندە «38- ءسوزىنىڭ» ورنى ەرەكشە.

مۇندا، يماننىڭ التى سەنىمىن سارالاۋى سونىڭ ىشىندە اللانىڭ ەسىم-سيپاتىن تانىتۋى دا ايىرىقشا. يسلامنىڭ بەس پارىزىن جانە مۇسىلمانعا ءىلىم-عىلىمنىڭ دا پارىز ەكەنىن انىقتايدى.

ءارى ءوز تۇسىنداعى ءدىني احۋالدى دا سىناپ-ساراپتاعان  امبەباپ ەڭبەك. اسىرەسە، مۇنىڭ ءبارىن ءبىر عانا ماتىنگە سيعىزۋى ءتىپتى، عاجاپ. وسىنداي اۋقىمدىلىعىنان بۇگىنگە دەيىن كوپتەگەن ابايتانۋشىلار بۇل سوزگە ارنايى تالداۋ جاساي الماي كەلدى.

ال، ءماتىننىڭ شاعاتايشا ۇردىسپەن جازىلۋى قازىرگى وقىرماننىڭ تۇسىنۋىنە اۋىر ەكەنى دە انىق. وسى جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ ەكى جولدىق افوريزمدىك ستيلمەن ماعىناسىنا ەش قيعاشتىق كەلتىرمەي «38- قارا ءسوزدى» جالپى وقىرمانعا ارناپ تاپسىرلەنگەن. ياعني، ماعىناسىنا ەش سەلكەۋ تۇسىرمەي، جەكە اتاۋ سوزدەرىن دە وزگەرپەي تۇسىنىكتەمە جاسالعان.  ارينە، بۇنى ءتۇسىنۋ ءۇشىن دە ادامداردىڭ يسلام دىنىنەن ساۋاتى بولۋى شارت.

بۇل تۇسىنىكتەمە بۇعان دەيىن «يسلام-كز» پورتالىندا تولىق جاريالانىپ وقىرمان سارابىنان ءوتتى.

كىتاپشا رەتىندە جەكە باسىلۋى جالپى يسلامسۇيەر قاۋىم ءۇشىن، ءارى مەشىت يمامدارىنا دا قولجەتىمدى بولسىن دەگەن نيەت ەدى.

PS: بەلگىلى ابايتانۋشى عالىم اسان وماردىڭ زەرتتەۋى بويىنشا 38-ءسوز شىن مانىندە، قارا سوزدەردەن كەيىن جازىلعان جەكە ەڭبەك ءارى عاقليات تاستيقاتى اتاۋىمەن جازىلعان دەگەن پىكىردى قولداندىق.

***

عۇمىرىمنىڭ جالعاسى ۇرپاقتارىم،
سەندەرگە ءبىر اسىل ءسوز عيبراتتادىم.

قۇشتارلىعىڭ ارتادى ۇقساڭ ەگەر
ءىلىمدى، ىزگىلىكتى – جانىڭ سۇيەر.

ادامدى جاراتىپتى عاجاپ تۇردە،
اتا-اناسىن ۇستاز بوپ ۇيرەتۋگە.

سويلەيتىن، ويلاناتىن اسىلزادا
جەتپەك سولاي اقيقات استارىنا.

توق كەلەدى جارىعان ۋىزىندا
ەرتەرەك اۋىزدانسا عىلىمعا دا.

تانيدى دۇنيەنى سوندا عانا
ءوزىن دە، جاراتۋشى اللانى دا.

ناق بىلگەن وسىلاردى جولدان تايماس،
تاپپاعاندار جارتىمدى ادام بولماس.

شالالار الدامشىعا قۇمار كەلەر
وقىتقان، وقىعان بوپ بوسقا جۇرەر.

بۇدان شىققان جارىمەستەر ءوزى دۇردەي،
باسپايداشىل كەلەدى، بىلىمگە وگەي.

جارتى ادامدا بولا ما، تولىق يمان؟
كەمەلدىككە جەتە الماس ول مۇسىلمان.

ويتكەنى، حاقتىڭ جولى اقيقاتتا،
حاق كەلە مە، جالعانشىل شاقىرعانعا؟!

كوڭىلگە حاقپەن بىرگە جالعان سىيماس
سوندىقتان، ناعىز عىلىم وعان تۇرماس.

عىلىمنىڭ دۇنيەلىك سان ءتۇرى بار،
ءار كىم دە كورىپ-ءبىلىپ ۇيرەنە الار.

كوپ سەبەبىن دۇنيەنىڭ قۇبىلمالى،
حاققا قۇمار جان عانا ۇعىنادى.

ونى بىلمەك جالعىز شارت – كوڭىلدى اشىپ،
عالىم بولماق كەرەك-ءتى حاققا عاشىق.

ءىلىم دەگەن ءبىر اتى حاق اللانىڭ
ىزگىلىك تە ىلىممەن ناق تاپقانىڭ.

ايتپەسە، قۇر اتاق-داڭق عىلىم بولماس،
مال تابۋمەن حاق جولدىڭ ورنى تولماس.

شىن حاكىمدى مال، ماقتان ءوزى تابار،
سۇم عالىم اتاق ءۇشىن جانىن سالار.

ىنتىعىپ ۇمتىلىڭىز اقيقاتقا،
شىن يمانعا بەكەم بوپ اينىماسقا.

اللا ءبىر، ونىڭ ءسوزى – قۇران كارىم،
مۇحاممەد (س.ا.ۋ.) سوڭعى ەلشى، بەرگەن ءتالىم.

دەپ ايتتىق، سەندىك دەدىك، ءىس بىتە مە؟
اۋىزدان شىققان جالعىز وسى سوزگە.

سەنۋ، سەنبەۋ ادامنىڭ ءوز ەركىندە،
مۇقتاجسىز اللا ونىڭ سەنبەگىنە.

سەنۋدىڭ ماقساتى نە، بىلمەك كەرەك،
كامىل يمان دەيدى ونى ەرەكشەلەپ.

ەسىمدەر مەن اللانىڭ سيپاتىن ۇق!
ەشتەڭەگە ۇقساماس، دارا، ۇلىق!

ەڭ اۋەلى، «بار اللا»، «باستاۋى جوق»
«اقىرى دا بولمايتىن»، «جالعىزدىق» بوپ.

«ەش مۇقتاجسىز» وزىمەن ءوزى عانا،
«ۇقساسى جوق» زاتتاردان جاراتقانعا.

وندا لايىق تەك اللا تابىنۋعا،
سيپاتتارى سەبەپكەر تانۋىڭا.

كيەلى ەسىم اللانىڭ توقسان توعىز،
ءار ءبىرىن دۇعا ەتىپ وقىساڭىز.

عايىپ سيپات اللانىڭ ۇلىلىعى،
تالاپ ەتەر ەستى ادام ۇعىنۋدى.

ەڭ اۋەلى «ءتىرى اللا» جانمەن ەمەس،
جارالعانعا ۇقساماس، ماڭگى ولمەس.

«ەستۋشى» – وعان جاقىن، الىس بولماس،
ەشبىر ءۇن جاسىرىن بوپ قالىس قالماس.

«كورۋشى» – كوزبەن ەمەس تەڭدەسى جوق،
تاستۇنەك، ۇساق مەيلى كورمەسى جوق.

«كالام» سيپات – اللانىڭ ءسوزى دەپ ءبىل!
وعان لايىق بولماعان دىبىس پەن ءتىل.

«ءبىلۋشى» – ءىلىم سيپات، ءبىر اللادان،
قالىس قالماس، قۇپيا-سىر جاسىرىنعان.

«يرادا» – نە قالاسا بولعان ءبارى،
شەكسىز بيلىك يەسى، جالعىز ءارى.

«قۇدىرەت» تەك اللاعا جاراسادى،
قانداي كۇش وعان تەڭ بوپ تالاسادى؟

جوقتان بار قىلاتۇعىن «تاكۋين» سيپات،
عالامشار دا، توزاڭ دا سودان شىعار.

سەنىمنىڭ تىرەگى تەك اللاعا يمان،
كەمەل ەسىم، سيپات تا سوعان سيعان.

وسىنى تۇسىنگەن جان اللاعا قۇل،
ءمۇسىلىم، ءتاسىلىم دە وسى دەپ ءبىل!

پەندەسىنە ءتان ەتكەن كىشىك سيپات،
كورۋ، ەستۋ، سويلەۋ، ءبىلۋ...ءبارىن سىيلاپ.

وسىلايشا كەي سيپاتىن لايىقتاپ
ادامعا وسى ومىردە سىناق قىلعان .

ادامدا بار وسىنشا عاجاپ سيپات
كەمەلدىككە جەتسىن دەپ قىلعان مۇرات.

سول ءۇشىن دە تانىماق بولعان ماقسات،
«ماعريفاتۋللا» اتالعان ۇلىق سيپات.

تانى اللانى، ويلاما ەش كۇدىكتى،
شەكتى اقىل تۇگەل بىلمەس شەكسىزدىكتى.

اللانى «بار» دەپ، «ءبىر» دەپ ايتساق داعى
ول تەك قانا اقىلدىڭ ايعاقتارى.

دۇنيەدەگى بىلىنگەن نارسەلەردى
«ءبىر» دەپ، ءبىلۋ سانانىڭ جەتكەن جەرى.

دۇنيە-بولمىس اللانى قامتىمايدى
اللا ءوزى بارلىعىن قامتىپ، جايدى.

زەردەلى اقىل وسىلاي تالقىلايدى،
جاراتقاندى جاراتىلىس قامتىمايدى.

اللانىڭ سىر سيپاتى ۇشان تەڭىز،
قۇراندا كوركەم ەسىم توقسان توعىز.

سىر-سيپات، ەسىمدەردى تۇگەل ءبىلۋ
حاكىمدىككە جەتكىزەر ىلۋدە ءبىر.

ءار كىم بىلسە، سيپاتتان – عىلىم، قۇدىرەت،
قالعان التاۋ بۇلاردى تۇسىندىرمەك.

«بارلىق» ءھام «بىرلىك» بولسا، «تىرلىك» تە بار،
«عىلىم»، «قۇدىرەت» ارينە، سوندا بولار.

«عىلىم» بولۋ – «قالاۋدى» تۋدىرماقتا،
«قالاۋدىڭ» ماقساتى سول جاراتپاقتا.

بۇل «يرادا» – قالاۋدان «ءسوز» شىعادى،
اللا ءسوزى دىبىستان پاك تۇرادى.

ولاي بولسا، ءبىلدىرتۋ – قۇدىرەتتەن
«كورۋشى»، «ەستۋشىلىك» وسى تەكتەن!

ول اللا قۇلاق، كوزسىز ەستىپ، كورسە،
«عىلىممەن» بىلمەك، كورمەك سول ەمەس پە!؟

«تاكۋين» – جوقتان باردى جاراتپاعى،
باستاۋى، اقىرى جوق سيپاتتارى.

ءار سيپات جەكە-جەكە ەمەس مۇلدە،
قالاۋ دا، جاراتۋ دا ءبارى بىرگە.

عىلىم، قۇدىرەت سەگىزى تۇگەلىمەن
بىلىنەر، سەزگەن جانعا جۇرەگىمەن.

ءتۇپسىز كوكتە اي مەن كۇن، جۇلدىزدار تۇر،
توڭىرەكتە سان-ءتۇرلى قۇبىلعان سىر.

جەتپەيدى حيكمەتىنە شولاق اقىل،
ءبارى دە ءبىر اللا دەپ، تەك تاعات قىل!

دەسەڭىز اقىل – باسشى، قايرات – قوسشى،
ادامعا قۇداي بەرگەن قۋات وسى.

الايدا، قۇدىرەت ءىسى ولاي ەمەس،
اللاعا ناقتى مىسال سايكەس كەلمەس.

اللاعا ءبۇتىن بولمىس لايىق ناق
حاس سيپاتقا تەڭ كەلمەس ەشتەڭە شاق.

ساۋلە سيپات سايكەسكەن ادامعا تەك،
راحمەتپەن جىبەرگەن سىيلىق ەتىپ.

راحمانمەن قامتىعان جاراتقانىن،
قامقورشى، كەشىرۋشى قالاعانىن.

مەيىرىمدى، ءسۇيۋشى، قورعاۋشى دا،
ريزىق بەرگەن جارىلقاپ، قولداۋشى دا.

كوركەم ەسىم وسىنداي سىرعا تۇنعان،
حابار بەرگەن راحمەت سيپاتىنان.

راحمەتى سول – اقىل جەتپەس بۇل عالامدى
حاق تاعالا ۇيلەستىرىپ نۇرعا مالدى.

جانسىزدان جانۋارلار پايدا قىلعان،
ال، ادام پايدا كورگەن جاندىلاردان.

جانۋار جۇلعان ءشوپتىڭ جانى اۋىرماس،
ادام دا جانۋاردان سۇراپ الماس.

ويتكەنى، سۇراق بولماس جانۋارعا،
ءار ىسىنە جاۋاپ بەرەر ادام عانا.

جاۋاپكەرلىك – ادىلەت ءھام ماحاببات،
جانناتقا كىمدەر لايىق تارازىلانباق.

سول ءۇشىن ادام ارتىق كەلبەتىمەن،
تەڭ كەلەر نە بار وعان جەر بەتىنەن؟

ەكى اياقپەن تىك ءجۇرىپ قادام باسار،
قولمەن ۇستاپ، اس-اۋقات ءدامىن تاتار.

تاماقتىڭ ءلاززات ءيىسىن بىلمەك ءۇشىن
مۇرىنعا ورىن قىلعان اۋىز ءۇستىن.

ءتۇر-ءتۇسىن، تازالىعىن كورمەك ءۇشىن
كوز بەردى، كورىك قىلىپ بەت-ءپىشىنىن.

كوز-جاناردىڭ كوركىنە نە تەڭ كەلەر؟!
قيىلعان قاس، كىرپىكپەن ساۋلەلەنەر.

قاس، كىرپىك ءارى قورعان ەكى كوزگە،
بوگەۋ بولماق شاڭ-توزاڭ، اققان تەرگە.

سىرت كوركىنە جاراسار ءتىل مەن ءسوزى،
تىلدەسۋ ادامدىقتىڭ ناعىز ءوزى.

جاراتسا، اللا وسىلاي مارحاباتپەن
ادام دا جاۋاپ قاتسىن ماحابباتپەن.

زەردەلەپ  قاراعان كوز ويعا قالار
تەڭىزدەن بۇلت، ال بۇلتتان جاۋىن جاۋار.

جاۋىنمەن دانەك، جەمىس، شوپتەر ءوسىپ،
ادامعا، حايۋانعا دا بەرگەن ءناسىپ.

بۇلاق اعىپ وزەنگە، وزەن كولگە،
سۋسىن بولار جاندىك پەن ءدۇيىم ەلگە.

جەر بەرەدى كەن، ماقتا، جەمىستەرىن،
حايۋان بەرەر ءجۇن، ءسۇتى، ەت پەن تەرىن.

قۇس ەكەش قۇس بەرەدى جۇمىرتقاسىن،
ارا بالىن، ال بالىق يكراسىن.

ەشبىرى اقى الماس ادامزاتتان،
ادامعا قىزمەت ەتۋ – اۋەلباستان.

ولارعا بۇيىرىلعان جالعىز حاقتان
ادامعا بولعان ارتىق ماحابباتتان.

ماحابباتقا ماحابباتپەن جاۋاپ قاتسا،
قالاۋى سول اللانىڭ ادامزاتقا.

اللا ادامعا تىرشىلىكتى ءناسىپ ەتتى،
اڭ اۋلاۋ، مال باعۋدى كاسىپ ەتتى.

تىرلىك ەت دەپ، سان ءتۇرلى حايۋانداردى
ۇشقىر قانات، جۇيرىك اياق ارناعان-دى.

بىرەۋىن بيىك شىڭعا، ءبىرىن سۋعا،
باسقاسىن قورعالاتىپ ورمان-نۋعا.

ءوسسىن دەپ، قورعاسىن دەپ، ءوز-وزىمەن،
شاپقات قىلدى تولىنە ەنەسىنەن.

بۇل ماقسات تا دۇنيەلىك بولاشاقتا،
ادامزاتتىڭ ازىعى تاۋسىلماسقا.

جاسالعان وسىنشا مول قامقورلىقتار
شەت-شەكسىز مەيىرىمنەن باستاۋ الار.

ءبىز مۇنداي قامقورلىقتى ەسەپ قىلماي،
يماني شارت بولسا دا مويىن بۇرماي.

جۇرەمىز ءمۇسىلىم دەپ، ءتاسىلىم دەپ،
بىلە الماي يەلى ءىستىڭ ءمانىسىن دە

قۇلشىلىق قۇداي ءۇشىن قىلىنباسا،
جاتپاي ما، مۇنداي قىلىق قياناتقا!

قيانات جاراسپايدى مۇسىلمانعا،
كەم يمان پايدا بەرمەس قىسىلعاندا.

ويتكەنى، ول ويلانباس العانىنا،
يەسى كىم دەپ، باقپاس جان-جاعىنا.

كوبى بىلمەس قۇدايدىڭ قۇران ءسوزىن،
«سەن سۇيسەڭ، سۇيەم دەگەن مەن دە ءوزىم».

بىلمەك كەرەك، «جاقسىلىق قىلساڭ جۇرتقا،
قايتارار جاقسىلىقتى جاقسىلىققا».

جاقسىلىق جاسار بولساڭ ەگەر جۇرتقا،
جاقسىلىق جەردە قالماس بەكەر بوسقا.

قۇران سولاي شاقىرعان ىزگى امالعا،
يمان ەتىپ، حاق جولىن بۇزباۋىنا.

ۋادە ەتكەن، يماندى ادامدارعا
ماڭگىگە قالادى دەپ ءجانناتتاردا!

سۋساعاندى يماننىڭ بۇلاعىنا،
كىرگىزەدى حاق اللا جۇماعىنا.

كىم دە كىم تارك ەتسە ادىلەتتى
حاديستە «ۇياتسىز» دەپ، قويعان شەتكە.

«ۇياتى جوق بولسا ەگەر، يمان دا جوق» –
وسيەت پايعامباردان قالعان زاڭ بوپ.

يمان قۇر سەندىم دەۋمەن تولىقتانباس،
يماندى ادىلدىكتەن ءبولىپ بولماس.

سوندا عانا قۇلشىلىق كەمەلدەنەر،
شىن يمان ىزگىلىككە كوڭىل بولەر.

قۇر دەنەمەن جاساعان قۇلشىلىقتان،
ادىلەت پەن ىزگىلىك قالاي شىقپاق؟!

ويتسە، ادىلەت – بۇلاعى ىزگىلىكتىڭ
وزەگى – ىنساپ، ۇيات، كىسىلىكتىڭ.

ادىلەتتى جان وزگەدەن نە تىلەسە،
ءوزى دە ماقۇل سولاي ىستەمەككە.

كوركەم مىنەز ىزگىلىكتىڭ ءوزى ەمەس پە،
ادەمىلىك تەك سوندا تۇسەدى ەسكە.

كەڭ پەيىل بولسا وسىنداي ادامداردا
نەگە شۇكىر قىلماسىن جاراتقانعا!

شۇكىرلىك – جاراتقانعا ىرزالىقتان
شىنايى يمان، قۇلشىلىق ءبارى سودان!

ولاي بولسا، ايىرىلما شاپاعاتتان،
ول كەتسە ءبارى كەتەر ادامدىقتان!

توقتادىق باستا ايتقان اقيقاتقا
عىلىم، قۇدىرەت، راحىم قۇدايلىقتا.

ادامدا تولىق بولسا كىشىك سيپات
وندا بولار ادامدىق ىزگى تۇرپات.

شىنشىلدىق پەن ىزگىلىك، دانالىقپەن
ءۇش قاسيەت بولادى اياعى تەڭ.

شىنشىلدىقتان ادىلدىك شىقپاي قويماس!
ىزگى ادامدا مەيىرىم قالاي بولماس!؟

اقىل باسشى عىلىمعا، ول بەلگىلى،
ءار ادامعا شامالاپ اللا بەردى.

اقىلدى گۇلدەندىرۋ، تۇرلەندىرۋ
ءوز ەركىڭدە مۇرات قىپ ءومىر ءسۇرۋ.

شىنشىلدىق پەن ىزگىلىك، دانالىقپەن
ءۇش قاسيەت بولسا ەگەر اياعى تەڭ،

بولادى سوندا ناعىز تولىق ادام،
بۇل شىڭعا جەتپەك ەمەس توبىر نادان.

اللا وسىنداي ءۇش كامىل قاسيەتتى،
ەڭ اۋەلى ەلشىلەرگە ءناسىپ ەتتى.

ءۇش قاسيەت بولسا ەگەر كامىلدىكتە،
بۇل باستايدى اۋليە، حاكىمدىككە.

كامىل ادام اتاۋى وسىلارعا
قۇدايدىڭ قۇلى بولعان عاشىق جانعا.

پايعامبارلار ۇستازى ادامزاتتىڭ.
ال، اۋليە ۇلگىسى دانالىقتىڭ.

الايدا، عاشىق-كوڭىل اۋليەگە،
اقىرەت ارتىق، كەم سوقتى بۇ دۇنيە.

حاكىمدەر كوڭىل ءبولدى دۇنيەگە،
تەڭ تۇتتى ءپاني، باقي ەكەۋىن دە.

زورلىقتى، زالىمدىقتى، الداماقتى
ەكەۋى دە ارام دەپ، شەتكە قاقتى.

ارلىلىق، مارحامات پەن شاپاعاتتى،
راحىم دەپ، ۇلگى ەتىپ العا تارتتى.

بىراق، بىزشە ءبىر سىر بار ەكەۋىندە
پيدا قىلماق بۇل جولعا ءناپسىسىن دە.

دەسەك، ەگەر كەمەلدىك اۋليەلىكتە،
دۇنيەنى كەرەك قوي تارك ەتپەككە.

ولاي بولسا، دۇنيە ءىسى جان باعۋعا،
كىم قالادى يە بوپ مال تابۋعا؟

شىعادى كىم قورعان بوپ جاۋ جاعىڭا؟
توقىما، ەگىن ەگۋ، مال قاراۋعا؟

تاركى دۇنيە ءمانىسى ايدان ايقىن،
دەگەن ءسوز عوي، نان تابۋ ادىرا قالسىن.

جاتپايدى بۇل ادەپكە، ىنساپقا دا،
قۇدايدىڭ بەرگەندەرىن ويلاپ قارا!

شۇكىر ەت، عيبرات السىن دەپ جاراتقان
ىزگى ءىس ىستەپ اتالسىن، ساۋاپتى جان.

تاركى دۇنيە باستاۋى تورىعۋدىڭ،
ونداي جولدىڭ بولادى سوڭى قۇردىم.

جۇرە بەرسىن پەندەلەر سونداي جولدا،
دەسەڭ ەگەر، اقيقات قالار قايدا؟!

ءومىر دەگەن ارەكەت اسىلىندا،
ءومىر قالماس، تىرلىكسىز ونداي جۇرتتا.

ءومىر – ءومىر بولادى ارەكەتپەن،
تىرلىك كەتسە بولمايدى كامەلەت تە!

جانناتتىق دەپ تانىلعان ساحابالار
وسپان، اۋپ، ساعيد تا بولعان بايلار.

ولاي بولسا، قاتە ءسوز بولار ەدى،
ومىردەن بەزگەن دەسەك، اۋليەلەردى.

دۇنيەنىڭ ءمانىن بىلگەن اۋليەلەر
جول تاڭداعان ءناپسىسىن تاربيەلەر.

شىن مانىندە دۇنيەدەن قاشقاقتاۋى،
حاققا دەگەن شىنايى ماقسات قامى.

ەڭ الدىمەن راحاتتان الىستادى،
دۇنيەنىڭ قىزىعىمەن جارىسپادى.

جالپاق جۇرتقا بولسام دەپ جارقىن ۇلگى،
حاق جولىندا دارا بوپ الدا ءجۇردى.

مۇندايلار از بولادى كوپتى سۇيگەن
قيىن جول عوي، وزگە ءۇشىن وتقا كۇيگەن.

بۇل جالعاندا شىندىق دەپ بەك جۇگىرگەن،
دارا شىقپاق كەمەل بوپ سيرەك مۇلدەم.

اسقان عالىم، ناق شىنشىل، قايراتى زور
ادامنىڭ ءار نەگە دە ماحابباتى مول.

وسىنداي جان ساقتانسىن سوزگە قالماي
شىقپاسىن تەك، جان-جاعىن شامالاماي.

دارامىن دەپ، بولماسىن كوسەمسىگەن
ەلدى الداپ جۇرمەسىن بوس سوزبەنەن.

سوپىسىنسا ناداندار بۇزىلعانى
تىڭداماس ولار حاكىم، عالىمداردى.

كورىنىسكە كوڭىل بولگەن ناعىز عالىم
بىلمەك بوپ سەبەپتەرىن جاراتقاننىڭ.

اللانىڭ شەبەرلىگىن سولار تانىپ،
جاراتۋشى ىسىنە اڭ-تاڭ قالىپ.

بۇل پيعىل شىن عاشىقتىق حاق قۇدايعا
ءوزىن ءسۇيىپ مەيىرىممەن جاراتقانعا.

سوندا بولار شىن حاكىم ادامداردا
حيكمەتىن قۇدايدىڭ تانىعاندا.

ونداي جان كوڭىل بولمەس مانساپ-داڭققا،
ءلاززاتى سول، پايدالى عىلىم تاپسا.

مۇنداي حاكىم كورسەتەر سارا جولدى،
ۇيرەتەر جاقسى-جامان، وڭ مەن سولدى.

ىزگىلىك قالدىرمايدى عاپىلەتتە،
ەگىنى سول، قاۋىشار اقىرەتتە.

كەلمەسە ەگەر، سەبەپتى زەردەلەۋمەن،
ونداي يمان بولادى ەلىكتەۋمەن

عىلىمدى بولسا ەگەر شىن ۇيرەنگەن
اتالادى حاق يمان جۇرەككە ەنگەن.

دەگەنمەن، حاكىمنىڭ دە حاكىمى بار،
قاس حاكىم مۇسىلماندىق جولدى ۇستانار.

مويىن بۇرماي، حاق دىنگە قارسى كەلگەن
حاكىمدەر بار جۇرەتىن بوتەن دىنمەن.

ولاردىڭ دۇنيەدەن ساۋاتى كوپ،
بولعانمەن حاققا دەگەن تاعاتى جوق.

سەبەبى سول، يماننىڭ شارتتارىنا
كۇمانى كوپ، سەنىمى از باستارىندا.

دەگەنمەن، حاديستەردە كوپ ايتىلعان:
«جاقسى ادام – ادامدارعا پايدا قىلعان».

شىنىندا، بۇل حاكىمدەر جانكەشتىلەر
اكەلگەن ادامزاتقا پايدالى ىستەر.

نايزاعايدى قايلامان بايلاپ الىپ
تىم الىسقا جىبەرگەن حابار سالىپ.

وسىنداي ونەر قىلعان تۇلعالارعا،
قاقىمىز جوق، ايىپ تاعىپ بۇلدانارعا.

الايدا، دۇمشە مولدا كوزقاراسى
حاكىمدەرگە دۇشپان بوپ جۇرەر قارسى.

ءبىلىمى از، باسىم بولىپ ناداندىعى،
پەندەلىكپەن ازايعان ادامدىعى.

تام-تۇم بىلگەن ءسوزى بار پارسى-ارابتان
بۋلانىپ سوعان عانا ارقالانعان.

ارتىق قويىپ وزدەرىن وزگەلەردەن
اداستىرار حالىقتى جونگە جۇرگەن.

جاقسى مىنەز، پايدا ءسوز كورگەن جەردەن
ور قازادى ءوزىمشىل سۇم پيعىلمەن.

وزىمشىلدىك – باستاۋى جاماندىقتىڭ
قاس دۇشپانى – كىرى جوق ادالدىقتىڭ.

بۇنداي دەرتتەن ادامدار ساقتانباسا
تۇسپەي قويماس كۇپىردىڭ قاقپانىنا!

عيبرات بار قالدىرعان پايعامباردان (س.ا.ۋ.)
بەلگىسى دەپ بىلىنگەن اقىرزامان.

«ءبىر جىلىڭ ءبىر كۇندەي بوپ وتە شىعار»
دەگەندە، ساحابالار ءبۇي دەپ سۇرار:

«ناماز قانشا بولادى مۇنداي كۇندە؟»
جاۋاپ الدى سۇراققا باسقا تۇردە:

«ءپاتۋاسى سول زامانعى عالىمعا ءتان» –
بەرىلىپ تۇر ەمەس پە، حاكىمگە ءمان.

ۇيرەتەتىن وسمانيا مۇسىلمان ەل
اسكەر مەكتەپ، كوپ پاندەر سوعان دالەل.

ونداي وقۋ بولماسا ۇلكەن ەلدە
نادان، سوقىر قالادى حالقى مۇلدە.

ادام پەيىل بولسا ەگەر، جوقشىلىققا
ءبىر قادام جاقىن بولار حايۋاندىققا.

«دۇنيەنىڭ قىزىعى عىلىم» دەگەن،
سول ەل ناعىز حالقىنىڭ قامىن جەگەن.

ال، قۇراندا ايىپتاپ ءسوز ەتىلگەن
ەلدەردى عىلىم، ءبىلىم تارك ەتىلگەن.

بەرسەم دەۋمەن بىرەۋگە قولى قىسقا
مال جيۋ مەن باي-ماقتان مۇلدە باسقا!

سوندىقتان، عىلىم قۋما مال جيماققا،
مال جيساڭشى، اۋەلى عىلىم قۋماققا.

ويتكەنى، ونەر-عىلىم ءوزى دە مال
وزىڭە دە، وزگەگە مول پايدا بار.

دەگەنمەن، ونەردى دە شەكپەن ۇستا!
ونەر سول – ىزگىلىكپەن قاتار تۇرسا.

ونەردە ماقسات بولسىن پايدا بەرمەك،
ونەر ەمەس، ونەر دەپ زارار كورمەك.

وزگەگە پايدا ەتپەك ادامدىق ءىس،
وزگەدەن تەك پايدا ىزدەۋ ناداندىق ءىس.

ساقتانعان ءجون قايسى ءبىر دىنشىلدەردەن
عىلىمعا قىرىن قاراپ سىرتىن بەرگەن.

شاريعاتقا بولسا دا شالا-پۇلا،
شاقىرادى باسقانى ءدىن جولىنا.

ءپىرى بولىپ كورىنەر ناداندارعا،
قولدا ءتاسپيح، وراعان باستا شالما.

ءبىل وسىنى الدىمەن اۋلەتتەرىم،
حاق جولىنا ارنالسىن  نيەتتەرىڭ!

نيەت بولسا تايمايتىن حاق جول دەگەن
دەيدى ونى تولىق ادام كەمەلدەنگەن.

باي-باعلان بولسام دەگەن اتاق ىزدەپ،
حاق جولدى قۋعان بولسا پايدا كوزدەپ

وسىنداي بولىپ كەتسە ماقساتتارىڭ،
ناپسىگە ەرىپ حاق جولىن اقساتقانىڭ.

تيسە دەسەڭ ءبىر پايداڭ باسقالارعا
ادىلەت، عىلىم قاتار بولسىن الدا.

مىنە، وسى قۇرانداعى حاقتىڭ جولى
قۇدايعا جاقىن بولماق ءۇمىت تولى.

كوپ بىراق، تاڭدامايدى وسى جولدى
ساندەنىپ كيىم تۇزەپ جۇرسە بولدى.

دەگىزبەك، بار ماقساتى «بارەكەلدى!».
ءىسى جوق، جولداس قىلماس تاۋەكەلدى.

«قاسيەت سىرتتا ەمەس، ىقىلاستا»
قۇران ءسوزى بۇل ءوزى اۋەل باستا.

دۇنيەنى جاراتۋى ءتۇر-تۇرمەنەن
ادامزاتقا قىزمەت قىپ تۇرسىن دەگەن.

ءونىپ-وسپەك ماقساتتىڭ باستالماعى،
ادامنىڭ ءبىر-بىرىنە دوس بولماعى.

دوس كوبەيتپەك بولسا ەگەر پەيىلىڭدە
بولە ورتاڭدى جاقسىلىق، مەيىرىمگە.

قاستاندىقتى وشىرسەڭ ساناداعى
قاستىق قىلماۋ – دوستىقتاي سانالادى.

وزگەدەن ارتىق تۇرماق ەكى ءتۇرلى
جاماندىقتان ساقتانسا ول دا يگى.

ءوزىن اسقاق، وزگەنى قور تۇتقاندار
بۇدان وتكەن بولمايدى وڭباعاندار!

ويتكەنى، ءوزىن ارتىق كورگەن ادام
ماقتانعا، كۇنشىلدىككە ەرگەن ادام.

كۇنشىلدىك كۇنشىلدىكتى قوزدىرادى،
ىزگىلىكتى بويىڭداعى توزدىرادى.

تازا بولسا جاماندىق پيعىلداردان
كوڭىلىڭ تىمىق كولدەي تىنىشتالعان.

پەندەگە ءۇش كەسەل بار بۇدان باسقا
ساق بولاتىن قاشاندا جولاماسقا!

جالقاۋلىق، زالىمدىق پەن قاس ناداندىق،
ولار جۇرگەن جەرلەردە جوق ادامدىق.

جالقاۋلىقتان تۋادى جىگەرسىزدىك،
جىگەرسىزدىك اكەلەر كەدەيشىلىك.

حاس ناداندىق كادىمگى حايۋاندىق
پايدالى مال ءتىپتى دە ودان ارتىق.

زالىمدىقتا بولمايدى ادامشىلىق
جۇرگەن جەرى بۇلىك پەن جامانشىلىق.

قورعانار قانداي جول بار بۇل زاراردان؟
قورقۋ قاجەت قاشاندا ءبىر اللادان.

ودان كەيىن جاناشىر كوڭىل بولسا
ادىلەت، عىلىم، قايرات بويعا تولسا

سۇيەدى قۇداي جولىن ونداي ادام
ءوز بويىنان بايقايدى عاجاپ عالام.

ادامدار يگى ىسكە بولسا شەبەر
ونداي جاندى ارينە، قۇداي سۇيەر.

ادام بولسا پايدالى ءىس ىستەگەن
ونداي جانعا تيەدى العىس كوپتەن.

بوس ءسوزى كوپ، پايدالى ءىس بولماسا
قۇر قۇلشىلىق بولادى قۇلشىلىق تا.

ويتكەنى، ەش سەبەپسىز ارەكەت بولماس
جاراتۋشى بوستان بوس حيكمەت قويماس.

سول ءۇشىن پارىز بىلمەك عالىمعا دا،
امال ەتۋ ورتاق ءىس قاۋىمعا دا.

«جاقسى نيەت جاقسى ىسكە ەسەپ بولعان»
حاديس بار امانات ءسوز پايعامباردان.

نيەتتىڭ اۋەلگىسى دارەت الۋ -
سىرتقى سيپات نامازعا سولاي بارۋ.

ويتكەنى، جۇرەكتەگى يمانىڭىز
كورىنسە، سىرتىڭىزعا شىراعىڭىز.

ناق قۇلشىلىق – ناماز بەن ورازاڭىز
ءارى تىرەك يمانعا قىلعان پارىز.

يمان – شىراق، قۇلشىلىق – قورعان بولعان
قۇلشىلىقسىز جۇرسە ەگەر، يمان سولعان.

تاعى دا، قۇلشىلىقتىڭ سىرىن ۇقپاي
قۇر قۇلشىلىق يمانعا قورعان بولماس.

ويتكەنى، قاس يماننىڭ كۇزەتشىسى –
قۇلشىلىققا اينالسىن ءاربىر ءىسى.

حاق ادالدىق كورىنەر قۇلشىلىقتا
ءىش، سىرت دارەت دالەل ول قۇلشىلىققا.

ساپ تازالىق قىلىنار ناق نيەتپەن،
كوڭىلىڭدى كۇزەتكەن اق جۇرەكپەن.

ناماز دەگەن قۇدايعا جالبارىنۋ.
تاقارات – قۇلشىلىققا ادال بولۋ.

قۇلاق قاعۋ قوس قولمەن ناماز باستاپ
قۇدايدى «اللا اكبار» دەپ، ۇلىقتاپ.

بۇل دا يشارات دەگەندەي «قولىمنان تارت،
قۇل پەندەڭدى يا، قۇداي ءوزىڭ تازارت!»

ودان كەيىن قول بايلاپ بويدى تۇزەۋ
قۇدىرەتىڭە قۇلدىق دەپ ويدى تۇزەۋ.

ناماز شارتى قىبىلاعا بەتتى بۇرۋ،
اللا ءۇيى قاعباعا قاراپ تۇرۋ.

ءار رۇكىندە فاتيحا وقىلادى
قامتىلعان قۇراننىڭ ماعىنالارى.

سودان سوڭ تىزەنى ۇستاپ ءيىلۋىڭ
جالبارىنىپ اللاعى سىيىنۋىڭ.

ساجدە ەتىپ جەرگە قويۋ ماڭدايىڭدى
ءبىلدىرۋ جەردەن كەلگەن ءمان-جايىڭدى.

ەكىنشى ساجدە جاساپ قايتالاۋدا
مەڭزەۋ بار جەر-قابىرگە قايتۋىڭا.

سودان كەيىن قايتادان باس كوتەرۋ –
ءتىرىلىپ، جاراتقانعا جاۋاپ بەرۋ.

سالەم بەرۋ يىققا وڭ مەن سولدىڭ
بەلگىسىن بىلدىرگەنىڭ ناماز سوڭىن.

كۋالىكپەن نامازدى اياقتايسىڭ
ءبىر اللاعا حامد ايتىپ ماداقتايسىڭ.

سالەم جولداپ اقىرعى پايعامبارعا
شىن جىلاساڭ شىركىن-اي، پايدا سوندا!

وسىلايشا، اللانىڭ ۇسىنعانىن
ۇقساڭ دەيمىن، باۋىرلاس مۇسىلمانىم!

38-قارا ءسوز عيبراتنامانىڭ تۇسىنىكتەمەسىن جاساعان: اباي ماۋقاراۇلى،

قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، جازۋشى-جۋرناليست، اۋدارماشى

Abai.kz