«ينتەگراتسيا كەدەندىك كەدەرگىلەردى الىپ تاستاۋعا جانە باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى ارتىرۋعا مۇمكىندىك تۋعىزادى. سوندىقتان، ءبىزدىڭ ويلاپ وتىرعانىمىز تازا پراگماتيكالىق مۇددە – ەلدى دامىتۋ، ەكونوميكانى كوتەرۋ جانە ءجىو-ءدى ۇلعايتۋ. ال ساياسي تاۋەلسىزدىگىمىزگە كەلەتىن بولساق، بۇل كونستانتا. قازاقستان ەشكىمگە دە ءوز تاۋەلسىزدىگىنىڭ ءبىر ءتۇيىرىن دە بەرمەيدى»، — دەپ مالىمدەدى مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ نيدەرلاندى كورولدىگىنە جاساعان رەسمي ساپارىنىڭ قورىتىندىلارى بويىنشا وتكىزىلگەن بريفينگتە.

ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق (ەەو – ءا.ءا) قۇرۋدا اڭگىمە تەك ەكونوميكالىق ينتەگراتسيا جونىندە بولىپ وتىرعانىن ەلباسى ن. نازارباەۆ الدەنەشە رەت مالىمدەگەن بولاتىن. ء«…بىزدىڭ ينتەگراتسيالىق بىرلەستىكتە ساياسي ەگەمەندىك تۇراقتى، بۇل اكسيوما. ونىڭ ەسەسىنە ەكونوميكالىق ينتەگراتسيا ۇلتتىق مەملەكەتتىلىكتى نىعايتۋعا، ەكونوميكانى دامىتۋ ارقىلى ونى نەعۇرلىم ورنىقتى ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. وداققا كىرەتىن ءار ەلدىڭ ەگەمەندىگى تولىق كولەمدە، سونىڭ ىشىندە حالىقارالىق دەڭگەيدە تەك نىعايىپ، وركەندەيدى»،- دەدى پرەزيدەنت ماسكەۋدە 2013 جىلى 24 جەلتوقسانىندا وتكەن جوعارى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭەستىڭ وتىرىسىندا سويلەگەن سوزىندە. تىپتەن، 2013 جىلدىڭ 25-ءشى ساۋىرىندە استانادا بولعان XI ەۋرازيالىق مەديا فورۋمىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ: «ەگەر دە قانداي دا ءبىر بىرلەستىكتەر ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن، ءبىزدىڭ كونستيتۋتسيامىزدى شەكتەيتىن بولسا، ءبىز دەرەۋ ول ۇيىمنىڭ قۇرامىنان شىعىپ كەتەمىز!» دەپ بۇكىل الەمگە جار سالدى.

اتاپ ايتارلىعى، كەلىسسوزدەر بارىسىندا قازاقستان ينتەگراتسيالىق بىرلەستىكتى ساياسيلاندىرۋعا جانە ونىڭ شەڭبەرىندە ۇلتتىق قۇزىرەتتى، مەملەكەتتىك ەگەمەندىكتى قوزعايتىن ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا جول بەرمەۋ جونىندەگى ءوز ۇستانىمىن دايەكتى قورعاپ كەلەدى. ماسەلەن، ەەو قۇرۋ تۋرالى كەلىسىم-شارت جوباسىنىڭ «ەاەو قۇرۋ. قۇقىقسۋبەكتىلىك» دەپ اتالاتىن 1-ءشى بابىندا وداقتىڭ حالىقارالىق قۇقىقسۋبەكتىلىككە يە ايماقتىق ەكونوميكالىق ينتەگراتسيالىق ۇيىم ەكەندىگى تۋرالى ناقتى انىقتاما بەرىلگەن.

مۇنىمەن قوسا، ەلىمىز ەەو تۋرالى كەلىسىم-شارتتىڭ جوباسىنا كەلىسىلگەن ەكونوميكالىق ينتەگراتسيانىڭ شەگىنەن شىعاتىن ەرەجەلەردى ەنگىزۋگە باتىل قارسىلىق ءبىلدىردى. ويتكەنى، شەكارالاردى قورعاۋ، كوشى-قون ساياساتى، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك جۇيەسى، سونداي-اق دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ، مادەنيەت، ازاماتتىق، اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق ىستەر بويىنشا قۇقىقتىق كومەك كورسەتۋ سياقتى ماسەلەلەر ەكونوميكالىق ينتەگراتسياعا جاتپايدى. سول سەبەپتەن ەكونوميكالىق وداقتىڭ فورماتىنا ەنگىزىلمەيدى. وعان قوسا، اتالعان ماسەلەلەر تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى، ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك كەلىسىمشارت ۇيىمى جانە رەسەي، بەلارۋس جانە قازاقستاننىڭ ەكىجاقتى كەلىسىمدەرى شەڭبەرىندەگى كوپتاراپتىق كەلىسىمدەر فورماتىندا رەتتەلگەن. ال، قازاقستاندىق تاراپتىڭ تالاپ ەتۋى بويىنشا كەلىسىم-شارتتىڭ جوباسىنان تاراپتاردىڭ ەكونوميكالىق ەمەس سالالارداعى (اتاپ ايتقاندا، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ، عىلىم، مادەنيەت، ازاماتتىق، اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق ىستەر بويىنشا قۇقىقتىق كومەك بەرۋ، مەملەكەتتىك شەكارانى كەسىپ ءوتۋ، زاڭسىز كوشى-قونعا قارسى كۇرەس) ىنتىماقتاستىعى جونىندەگى نورما الىنىپ تاستالدى.

سوڭعى كەزدەرى ءبىزدىڭ قوعامدا: «ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق قۇرىلعاننان كەيىن كسرو-عا قايتىپ ورالامىز جانە قازاقستان رەسەيگە باعىنىشتى ەل بولادى» دەگەن ماعىناسىز پىكىرلەر ايتىلىپ ءجۇر. بۇل – ابسۋردتىق پايىمداۋ. ەۋرازيالىق كەڭىستىكتەگى ينتەگراتسيا يدەياسىن ءبىرىنشى بولىپ ۇسىنعان قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ينتەگراتسيالىق بىرلەستىكتىڭ نەگىزىندە ەكونوميكالىق پراگماتيزم، اشىقتىق، بارلىق شەشىمدەردى قابىلداۋدا قۇرمەت، ەرىكتىلىك، تەڭدىك سياقتى مىزعىماس قاعيداتتار جاتقانىن بىرنەشە رەت قاداپ ايتتى. ەكىنشىدەن، ەەو قۇرۋ تۋرالى كەلىسىم-شارتتىڭ جوباسىنا حالىقارالىق قۇقىقتىڭ كوپشىلىك مويىنداعان پرينتسيپتەرىن قۇرمەتتەۋ سياقتى نەگىزگى قاعيداتتار ەنگىزىلگەن. ال حالىقارالىق قاۋىمداستىقتا مويىندالعان پرينتسيپتەرگە – وداققا مۇشە-مەملەكەتتەردىڭ ەگەمەندىك تەڭدىگى جانە اۋماقتىق تۇتاستىعى، ساياسي قۇرىلىمىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى، ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى، تەڭدىكتى جانە تاراپتاردىڭ ۇلتتىق مۇددەسىن ەسكەرۋدى قامتاماسىز ەتۋ جاتاتىنى بەلگىلى.

سايىپ كەلگەندە، كەدەن وداعى مەن ورتاق ەكونوميكالىق كەڭىستىك جانە بولاشاقتاعى ەەو سياقتى ينتەگراتسيالىق بىرلەستىكتەر شەڭبەرىندە شەشىم قابىلداعاندا قازاقستاننىڭ قۇقىقتارى شەكتەلەدى دەسەك، قاتتى قاتەلەسەمىز. اتاپ ايتارلىعى، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسياداعى شەشىمدەر قابىلداۋ مەحانيزمى  كەدەن وداعىنا مۇشە قانداي دا ءبىر ەلدىڭ باسىمدىققا يە بولۋىنا جول بەرمەيدى. نەگىزگى شەشىم القا شەڭبەرىندە بىلىكتى كوپشىلىكتىڭ ۇشتەن ەكىسىنىڭ قالاۋىمەن قابىلدانادى. سونىمەن قاتار، كەڭەس مۇشەلەرى ۇلتتىق مۇددەگە قايشى كەلەتىن كەز-كەلگەن شەشىمگە قارسىلىق تانىتىپ، ونى شەشىمدەر تەك ءوزارا باتۋالاستىقپەن قابىلداناتىن ۇكىمەت جەتەكشىلەرىنىڭ نەمەسە مەملەكەت باسشىلارىنىڭ دەڭگەيىنە شىعارا الادى. مۇنداي ۇستانىم شەشىم قابىلداردا بارلىق تاراپتاردىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋدى قامتاماسىز ەتۋگە جول اشادى. ەەو قۇرۋ تۋرالى كەلىسىم-شارت جوباسىندا ينتەگراتسيالىق ۇدەرىستەردىڭ بارلىق دەڭگەيىندە باتۋالىق شەشىم ءپرينتسيپى بەكىتىلگەن. ال ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا شەڭبەرىندە باتۋالاستىقپەن قابىلداناتىن شەشىمدەردىڭ ءتىزىمىن جوعارى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭەس انىقتايدى.

بيىلعى جىلى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق قۇرۋ تۋرالى يدەياسىن جاريا ەتكەنىنە 20 جىل تولدى. وسى مەرەيلى داتاعا سايكەستىك شىعار، رەسەي، بەلارۋس جانە قازاقستان اراسىنداعى ەەو تۋرالى كەلىسىمگە بيىل مامىر ايىندا استانادا قول قويۋ جوسپارلانىپ وتىر. ءبىزدىڭ ەلباسىمىز ايتقانداي، «بۇل تەڭ قۇقىقتىق، ءوزارا تيىمدىلىك جانە بارلىق قاتىسۋشىلاردىڭ مۇددەسىن ەسكەرەتىن پرينتسيپتەرگە نەگىزدەلگەن XXI عاسىردىڭ مۇلدەم جاڭا بىرلەستىگى» بولماق. ال ساراپشىلار باعالاعانداي، 2030 جىلعا دەيىن جاڭا وداققا مۇشە ءۇش مەملەكەت ءجىو-ءىن قوسىمشا 25 پايىزعا نەمەسە تاعى 600 ملرد. اقش دوللارىنا وسىرەدى.

ءامىرلان ءالىمجان.

altyn-orda.kz