رەداكتسيا پوشتاسىنا جازۋشى، جۋرناليست باقتىباي اينابەكوۆتان تومەندەگىدەي حات كەلىپ ءتۇستى. اۆتوردىڭ جازۋ ستيلىنە قۇرمەت ەتىپ، حاتتى قاز-قالپىندا وقىرماننىڭ وي-تالقىسىنا ۇسىنىپ وتىرمىز.

Abai.kz

رۋحتىڭ ءسوزىن تىڭداۋ، ولارمەن سويلەسۋ - بۇل بۇكىل الەمدە ءىلىمدارلار مويىنداعان تىرشىلىك. كەزىندە رەسپۋبليكا عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميكتەرى م.اليەۆ پەن س.بالمۇقانوۆقا وسى ءبىر تىلسىم الەمدى مويىنداتىپ، ولاردى سول كەزدەگى پرەمەر-مينيستر ۇ.قارامانوۆقا كىرگىزىپ، قازىرگى، 1990 جىلى 19 ماۋسىمنان جۇمىس جاساپ تۇرعان، رەسپۋبليكالىق حالىقتىق ەمدەۋ ورتالىعىنىڭ اشىلۋىنا دانەكەر بولعان، وسى باعىتتا ء«فالسافا – اللانىڭ ايان ءىلىمى»، «ەلىمىزدىڭ جانە حالىقتىڭ ەمدەۋ ورتالىعىنىڭ №1 ەمشىسى»، «قۇپيا جان» سياقتى  بىرنەشە كىتاپتارى جارىق كورگەن، سوڭعى ۋاقىتتا «مىڭ ءبىر ايان»، «ايان اتا ساحابانىڭ اياندارى» كىتاپتارىن باسپاعا ازىرلەپ قويعان  مەن سياقتى مامان جۋرناليستكە بۇل جاعداي تاڭسىق ەمەس. تاياۋدا (20.09.2014 ج.) كوكپەك ساحابانىڭ ايان ارقىلى شاقىرتۋىمەن رايىمبەك اۋليەنىڭ بۇگىنگى تاڭداعى ەرەكشە قابىلەتتى ۇرپاعىنىڭ ءبىرى امانات قارىنداسىمىزبەن  الماتى ماڭىنداعى «رايىمبەك باستاۋىندا» بولدىق. باستاۋ قاقپاسىندا جاتقان تاس مۇردەلەردىڭ جوعارى جاعىندا الاتاۋدىڭ تاسىنان وزگەلەۋ جەتى اقتاسى جان-جاققا شاشىلىڭقىراپ، قويىلعان  ورىنى جەرمەن جەكسەن بولا باستاعان كوكپەك ساحابا مۇردەسىنىڭ ورىنى بۇگىندە اياقاستىلاۋ بولا باستاپتى.   باستاۋ باسىندا قىستىرما سوزىنە «اكەدەن..» جىبەرىڭكىرەي سويلەيتىن زينا دەگەن اڭقىلداپ قالعان شىراقشى ايەل ۇشىراستى... رايىمبەك اۋليەدەن سول ءوز باستاۋى باسىندا  ەستىگەن ايانىمدى ۇسىنىپ وتىرمىن. ەل بولار حالىققا جانە ونىڭ جاناشىر  باسىلىمدارى ءۇشىن دە قاجەت ايان سياقتى.

باقتىباي اينابەكوۆ.

22.09.2014 ج.  

رايىمبەك اۋليە نەگە نازالانادى؟

-  اسسالاۋماعالەيكۋم، جۇپىنىلاۋ  مىنا دۇنيە بايقادىڭ با، قۇلىنىم.

 - سولايى سولاي  بولىپ تۇر عوي، بابا...

-  سەزىمتالدىق قاسيەتپەن جۇمىس جاساپ ءجۇرسىڭ،  جول بويى بايقاعان شىعارسىڭ، جەر باسپاساڭ دا ماشينادا وتىرىپ اياعىڭ  قاقسادى، بۇل ارۋاقتاردىڭ دا شارشاپ-شالدىعىۋىنىڭ  بەلگىسى، بالام. دۇنيەنى بەكىنىس قىپ جاساپ العان مىناۋ تۇرعان  تاۋ-تاستىڭ ورتاسىندا ايقايلاعان، اتتانىنان وت شىققانداي جارقىراعان كيەلى جۇرتتىڭ رۋحتارىن قاداعالاپ، كوكتەن قاراپ تۇرعان اللانىڭ نۇرىنا رازى بولىڭدار، بالام.

    ء«اي، رايىمبەك، كەلە جاتىر انە، ۇرپاعىڭ، الدىڭا سال. كەلسىن، كەلە جاتسا. كەلە الار ما ەكەن... الدە، «وڭعا، سولعا»- دەپ شايناپ اۋزىنا سالار ما ەكەنسىڭ،  الدە نىسانا كەلتىرەر مە ەكەنسىڭ، الدە بويىنا دارىتار ما ەكەنسىڭ، الدە حاباردى الۋعا دايىن با ەكەن ولار، شىنايى كەلسە سىناپ كورەيىك...»- دەپ ايتقان كوكتەگى بابالار. ايتەۋىر، امالىن تاۋىپ، بابا باستاۋىنىڭ جولىن تاۋىپ كەلدىڭدەر-اۋ مىنا شىراقشىنىڭ ارقاسىندا، قۇلىنىم، اللا جار بولسىن.

   ەي، ۇرپاعىم، بابا نە ايتادى سەندەرگە، بار بابانىڭ ءسوزى ءبىر – ء«بىر جەڭنەن شىعار قولىڭدى...»-, قارعام. قاقتىعىسپا جالماۋىزبەن قۋلانىپ استىڭا تۇسكەن، سۇمىرايلانىپ كوزىن قىسقان، اتىڭدى بەكەر ماقتاعان، اتىڭ مەن زاتىڭدى كىرلەتكەن، دۇشپانىڭ ءبۇتىن وتىر سەنى قورشاعان، كوزدەرىڭدى اشىپ قاراڭدار، ۇرپاقتارىم. «رايىمبەگىڭ بار ەكەن،  المەرەك اۋليەڭ بار ەكەن، ەي، ولار قانداي اۋليە ەكەن؟»- دەپ الداپ اڭگىمە ايتىپ، ارتىڭنان جىمىسقىلانا كۇلگەن دۇشپانعا كوزىڭدى اشىپ قارا، بالام. «باقتان - باب جاقسى ما، بابتان - باق جاقسى ما؟»- ونى ءبىر اللا عانا بىلەدى...

    سويلەپ العىم كەلەدى، ءىشى باۋىرىمدى تۇگەل اقتارعانداي، اناۋ تاستاي قاتقان تىلەۋ، مىنا تاستىڭ ءبارى بەكەر جاتىر دەيسىڭ بە، بالام. سول  ءبۇتىن بولمىس - سەنىڭ اتا باباڭ. ەرىپ جاتىر، ءتۇپسىز كەتىپ جاتىر، سۇراقسىز توپىراققا ءوتىپ جاتىر... قايدا ۇرپاقتىڭ بەرەرى بالاعا؟ اتادان قالعان سەن بولساڭ، باتاعا نە قالادى، بالام. تۇنەك قوي مىنا وتىرعان وتىرىستارىڭ، قارعام. سارقىراما اعىپ جاتسا دا، سۋى ەسسىز ماڭگىرىپ قالعان دالاداي، مالىمدى باعار جان جوق. سىرتتان اكەپ سالعان، ءوز قاسيەتىن يىسكەمەي وزگە جۇرتقا باس ۇرعان، باسسىزدىقتان ميلليونداعان مالدان ايىرىلعان، ەندى سونى قايتا قالپىنا كەلتىرەمىن دەپ قولىنداعى قارا باقىرىن ساناپ سورلاپ قالعان ۇرپاعىم-اي... ناعىز بەرەكەسىن باسقا جۇرتقا تاپسىرعان...، نەگە ايتپايسىڭدار، نەگە تۇسىندىرمەيسىڭدەر وسىنى جۇرتىڭا. جاقسىڭدى وزگەگە بيلەتىپ - توستەتىپ الدىڭ، بالام. قارعاداي ءوسىپ كەلە جاتقان، كەۋدەسىندە تۇگى جوق، ارتىڭنان  ءوسىپ كەلە جاتقا ۇرپاعىڭنىڭ ايتار ەشتەڭەسى دە جوق قوي. ماعان كەلسە بابام بار دەپ قانا بىلەر، كەلسە بەت سيپاپ اپىل-عۇپىل اتتاپ وتەر. ەي، سولاردى ءسۇرىندىرىپ، جىعىلتىپ يىسكەتپەيسىڭدەر مە تۋعان توپىراقتى بالام. ولار تۋعان توپىراقتىڭ ءيسىنىڭ قاسيەتىن سەزىنسىن.  ۇيرەت انا ارتىڭداعى ۇرپاققا قارعام. جارىپ وتتەت ارۋاق، ءسوزدى ءتىلىپ ءتىلىن سالات ساعان، بەكەر كەلدى مە كوكتەن ايعايلاعان، قىزىل ءتىلىن سايراتقان اناۋ  ساحابا. بەكەر تۇر دەيسىڭ بە مىناۋ قويناۋدا باسقا دا ساحابالار، بالام. جەتكىزەر جاقسى حابار، بەرگەن جاقسىلىعى ەمەس پە قۇدايدىڭ، ءتاڭىردىڭ سوڭعى كۇنى جاۋاتىن نۇرى سەنىڭ جەرىڭ ەكەنىن بەلگىلەگەن.

   الداپ قويسا سارتتارىم، بارىڭدى توگەسىڭدەر عوي، قاراقتارىم. ءاي، وزگەنىڭ كيگەنىنە نەگە قىزىقتىڭدار، جارىعىم. تابار  پايدالارىڭدى وزگەگە ساناتقاندارىڭ قالاي؟  مولا بولعاننان كەيىن قول سوزا الماي تۇرعان شىعارمىن وزىمنەن قالعان مىنا وڭىرگە، ءوي، سورلى وڭكەي. قالمادى عوي دۇشپانىڭنىڭ الماعان جەرلەرى. بۇلتتاي ءتونىپ تۇرعان ءبىر كۇنى شىعار مىنا ارۋاقتار قوپارىلىپ، سەندەر سالعان زىكىرمەن، اللانىڭ رۇقساتىمەن، بالام. جارىپ الارمىز، تاۋىپ الارمىز، كۇنالىسىن. جويارمىز ويپاتىن، سالارمىز، اللادان تىلەرمىز،  ءبارىبىر قالىپقا كەلەرمىز. ولگەندە بەكەر ولمەگەن رۋح، قۇدايدان سونى سۇراعان رۋح، ارتىما ۇرپاعىمدى قالدىردىم دەپ بەلدى بايلاعان رۋح،  اللام بەرگەن  اماناتىن قابىل العان اتالارىڭ بەكەر جاتقان جوق مىنا كەڭ دالانى باقىلاپ، بالام. جاساسىن جاسار جاماندىعىن، تارقاتسىن قويناۋىن، بىراق ولاردى اۋىستىرىپ الۋ تۇك ەمەس اللاعا، تاڭعا دۇعا قىلسا اۋليە بابالار، كوكتەن كەلگەن ساحابالارىڭ اۋىستىرىپ الار، حارامعا جىبەرتپەس، پايداسىن وسى حالىققا ءبىر كۇنى جەتكىزەر، تەك تيتىقتاپ كەتپەسەڭدەر بولعانى، بالام.

   ءبىز قول سوزامىز سەندەرگە، جاندارىندا يمان بار. سەندەر كىمگە قول سوزاسىڭدار، قارعام. يمانى جوق اناۋ ءوسىپ جاتقان جاپىراعىڭ بالام، ءاي، ءبىر تويعانىنا ءماز عوي، باسىن نەگە بۇرمايسىڭدار. قايدا انا رۋحاني داۋلەت كەۋدە دە سايراپ جاتقان، ول داۋلەت جارىق دۇنيەدە قاجەت ەمەس پە، ول بايلىقتى ءبىز جاققا الىپ كەلمە، سول جاقتا پايدالان، كەرەگى جوق ونىڭ بۇل جاققا، بالام. تاستاپ كەتىڭدەر ۇرپاققا، قابىل السىن، سونىڭ كەبىنىن كيسىن، سەنىڭ بالاڭ.

   زارى كوپ جەتكىزەر رۋحتىڭ، قۇلىنىم، ايتارىم كوپ. تاس سىلكىنسە ەكەن دەيمىن، بالام. «ەي، رايىمبەك، بەر ماعان»- دەپ الاقانىن جايعان سورلى وڭكەي سورباق قۇدايدان سۇراماعان، اللا امانات ەتسە  مەنى ساعان، مەن ساعان بەرەدى دەگەن جوق، ماعان كىمنەن سۇرايتىندى كورسەت دەپ قانا ايتقان. مەن اللادان عانا سۇرا دەپ كورسەتەمىن. قولىمدا ەشتەڭە دە جوق، بولسا، جويار ەدىم راسىندا دا قىزىل ءتىلدى سايقالدى، بالام...

  تەرەڭ بە سەندەردىڭ سوزدەرىڭ مىنا قۇدىقتاي، شىعاما سىلدىرلاعان بەسىكتەي قاسيەتتى ءسوز، بالام. ايتاسىڭدار ما قاسيەتتى دۇنيەنى بالاعا، بالام. نە زات مىنا ىستەپ جاتقاندارىڭ؟ قاي قاراعا قاراپ تۇرسىڭدار، قارعام. قايدا كەتتى مىنا كەۋدەنىڭ تازالىعى...

    ارەڭ جەتتىڭدەر شايقالىپ، ءبىرىڭ جاس، ءبىرىڭ كارى. ۇرپاقتارىڭ سەندەردىڭ السىرەگەن.  قونا الماي كەتتى اۋ بۇكىل كيە - قۇدايدان عانا رۇقسات سۇراعان. «قايدا مىنا ۇرپاقتىڭ نۇرى، بەرىپ ەدىك قوي»- دەپ ايتىپ جاتىر، اللام. «كىم ءۇشىن سۇرادىڭ؟»- دەيدى جىلاپ، «كىم ءۇشىن قان توكتىڭ؟»- دەيدى. «كىمگە بارىپ باس ۇراسىڭ؟»- دەيدى. «اللا، تاعزىم ەتەم، جانناتقا بۇيىرت؟»- دەدىڭ. «ادامىمدى قوندىر، قولىما قالدىر»- دەدىڭ. «ارتىمداعى ۇرپاعىم جاۋدىرەمەسىن»- دەدىم. «دانانى ءبۇتىن بەرشى امانات ەتىپ دەدىم. از بولسام (حالقىم. ب.ا.) دا اللام ماعان سەن دەدىم. وسىنى ارقالاعان ءبۇتىن دۇعاعا جەتشى دەدى ساحابام.

    باستاۋ كوزى باسىندا تۇرعان ساحابانىڭ ىشىندە ءوز بابالارىڭ ءجۇر ەمەس پە، قارعام. جەتتىك قوي ءبىز دە سول كوككە جەتەر مە ەكەن دەپ سەندەر. وتىر عوي كوكتە رۋحتار، ءوز قانىڭنان تارقاعان. اۋىزدارىن جاپپاي ولار دا سۇراپ جاتىر قۇدايدان. «بەر بۇلارعا مارتە اللام، كورىنەيىكشى وسىلار ارقىلى ارالارىندا»- دەپ اينالدىرعان ازعانتاي قولمەن ساناتىن كورسەتىپ. حالقىم، بويلارىڭا سول سانات دارىپ جەتسەڭ عوي سول جانناتقا، سوڭعى ارمانىمىز سول ەمەس پە ءبىزدىڭ، بالام.

  كەزىندە اللام ايتقان; «ماڭدايىڭدى كەڭ سالعىن، قارسى شىققاننىڭ باسىن شاپ، مەن جەك كورگەندى سەن دە جەك كور»- دەپ. ەستىپ جاتىرمىن، تەرىسكەيدەن كەلگەن حابار ايتىپ جاتىر. پەندە ەمەس پە، سول پەندە; «ول نەگە اۋليە، ءولتىردى ەمەس پە ادامدى»- دەپ. ءبىلىپ الىڭدار، ادام ەمەس مەنىڭ قولىمنان ولگەندەر، حارام جاندار. ەلىمدى جويماق بولعان جاۋىزدار. اللاعا قارسى شىققاندار. اللا سۇيگەن قۇلعا قول كوتەرگەنشە ولگەنىم ارتىق ەمەس پە،بالام. جەر كەزىپ جۇرگەنىم ارتىق ەمەس پە، قۇرت-قۇمىرسقا جەگەنىم ارتىق ەمەس پە. قاقتالىپ كۇنگە كەتكەنىم ارتىق ەمەس پە. ولتىرگەنشە اللانىڭ سۇيگەن قۇلىن، بالام. مەنىڭ ولتىرگەندەرىم اللادان بەزگەن سورلىلار، ەلدىڭ قازانىن توڭكەرگەندەر. اللا دەپ ەمەس «مەن!»- دەپ سويلەگەننىڭ باسىن شاپتىم. اۋليەنىڭ جولى وسى، بالام. بۇگىنگى كەلگەن سەندەردەي حابار جەتەت قاڭسىتىپ، ارقايسىسىڭنان كەلىپ جاتادى. «جەتەتىن شىعار، جولىڭا اناۋ سەنىڭ ۇرپاعىڭ كەلە جاتىر. تاڭداپ ال، جونگە سال»-دەگەن تىلسىم. بۇعان دا شۇكىر.  سوعان وراي قيمىل جاسايمىز.  سوندىقتان بابا سوزىنە رەنجىمەڭدەر، قارعام، رازىمىسىڭ.

  كوكپەك - كوگىم، قاسيەتتى بابام، ساحابا اتانعان، ءبىز ۇرپاعىمىز سول كىسىدەن تارقاعان. ءۇيسىننىڭ ءدارىس-ءدارۋىشى اتانعان. ءوز اتالارىڭ دا ساحابالاردان. قۇدايعا شۇكىر، تاۋبە دەڭدەر، بالام، وڭىنان وراعىتىپ جەتكەن. ەل بار، ەل بولعان سوڭ ءىش تارلىق جاسايتىندار بولادى. ساحابا تەك ارابتاردان عانا شىققان جوق. وزىمىزدەن دە بولعان، ونى ءبىلىپ جۇرىڭدەر، قارعام. مۇنى  تەرەڭ ۇعىنىڭدار. بالام-اۋ، بابالار  سول كەزدە ەستىمەدى دەيسىڭ بە، قويناۋىندا ءجۇرىپ  قاسيەتتى جەردىڭ وسىنداي ايان المادى دەيسىڭ بە. عايىپتان بولاتىن پايعامباردىڭ اناۋ ارابتان شىعاتىنىن، بىلمەدى دەيسىڭ بە، ءبىلدى عوي رۋحتى  اتالارىڭ جەتى قات جەر كوكتى ارالاعان. مىنا قاسقا جولدا الىم ساتىم جاساعان، تۇز بەن ماتاسىن ارالاستىرعان، سويتە جۇرە بىلمەدى مە ەكەن باباڭ، سەنىڭ.  قالدىردى ەمەس پە تۇيە تەرىسىنە جازىلعان حاتقا; «كەلەتىن ۇرپاق پايعامباردىڭ جانىندا بولسىن»- دەپ تىلەۋلەرىڭدى تىلەپ دۇعاسىمەن. سول تىلەگەن تىلەۋىمەن، باستاپ ءجۇر ەمەس پە ءالى كۇنگە دەيىن اتانىڭ دۇعاسى سەنى. ساعان قىزمەت ەتتى ەمەس پە. اللا دەپ سويلەگەن قۇر قالماس، قۇلىندارىم، قاسىمدا بۇگىن بولعانداردىڭ ءبارىنىڭ ءسوزىن ايتىپ سالدىم، بارىنەن ءبىر-ءبىر ءسوز الدىم، بۇيىرتسىن، دارىتسىن دەپ. ەكى ورتادا كەلىپ سالعان وسى ءبىر سەندەرگە ءسۇيىنشىم، قۇتتى بولسىن، قۇلىندارىم. رازىمىسىڭ.

   باستاۋدان باستاڭدار اق جولدى. مىناۋ تۇرعان ارنادان شىعارىپ سالام، قايتىڭدار. اماناتىمدى ايتىڭدار. جىلاپ وڭىرىمدە جاتپاسىن، مىنا شىراقشىم. ارۋاعىڭ سەنىڭ قابىل بولعان. بابالارىڭ قورشاپ تۇرعان، نۇرلانا بەرەسىڭ وسى ارادان. ءجۇر عوي اتاڭ جانىڭدا، ءبىلىپ جۇرگىن، بالام. ەڭ بيىگى دۇنيەنىڭ قۋانىسىپ جاتقان رۋحتار. كەلدى-اۋ يەسى دە دالامنىڭ. جاتارىڭدا دۋا قىلىپ قايتارىپ، ءجۇر. وقىپ ءجۇر قۇرانىڭدى باباڭا، بالام. وتىرادى جانىڭدا، ەركەم. اتا جۇرتىڭ ماڭدايىڭدى سيپاپ، قارعام. شىعا بەرسىن اۋزىڭنان قىستىرما ءسوزىڭ. ودا تۇرعان نە قارىق، قۇلىنىم. «اكەسىنىڭ» دەسە اكەسى قايدا جاتىر. اكەلەر ەمەس جالعىز تىرەپ تۇرعان دۇنيەنى، انالار تىرەپ تۇردى ەمەس پە، بالام. انادان اكە تۋدى ەمەس پە، بالام. اكە ەمەس پە انانىڭ كىندىگىنەن دومالاپ سالعان، اكە ەمەس پە تۋ كوتەرگەن. انا بولماسا قايدان شىعادى ول اكە، بالام. بيىكتىك جولىڭنان ايىرىلماعىن، جارىعىم. اق باتام قۇلىنىم، رازىمىسىڭ.           

    «ارۋاعىم دۇنيەنىڭ ءبارىن ايتتىڭ»- دەمە، ەي، باقتىباي بالام. الدىعا سالىپ جەتكىزدىڭ، اداسىپ جۇرگەن مىنا قارىنداسىڭدى، بالام. ويپات سورلى سۇر زامان، اسىل قاسيەتىمىز كۇيەگە جاعىلىپ بىتكەندە جوعالتتىق پا (ارۋاق كەمسەڭدەپ ايتتى) دەپ قورقىپ ەك، بالام، سۇيرەپ الىپ شىقتىڭ. ەي، قانشا دۇشپاندى دا يمانعا شاقىرىپ سۇيرەدىڭ عوي سەن، قارعام، سۇيرەتىپ الدىڭ بۇل جۇلدىزدى دا ءوزىڭدى كورسەتىپ، قالقام. ەندى، ءبىر جارق ەتكىزگەن سوڭ قايتادان ءسوندىرىپ الما. ايتار جولىمىز بار، سەنەرىمىز سەن عانا، قۇدايدان سۇراپ العان، رازىمىسىڭ، بالام. قايسىسى كەلەت جالپاقتاپ، قولىنا پۇلىن سالماساڭ. «سەن مىقتى، سەن قاسيەتتى، سەن اۋليەسىڭ»- دەپ ايتپاساڭ. قايسىسى كەلەت - سونىڭ تورىندە بارىپ جاتپاساڭ. ارقالاپ سول ەمشى ءتاۋىپ بولعاندى ارقالاماساڭ، قالتاسىن، كەڭىردەگىن تولتىرماساڭ. قايسىسى كەلەت رۋحتىڭ جاعدايىن بىلۋگە، بالام. بىزگە كەرەگى قازىر وسى جۇلدىزىمىز جارقىراعان. كوكتەن تۇسەر اياندى انىق الادى. ءبارىبىر بۇعان جاقىننان – ارۋاق قانا جاقىن. تاعدىرى سول. رازىمىسىڭ، قارعام.

  ءيا، اللا دەپ سويلەسەڭ ءتاڭىرىم ارقايسىڭنان باس تارپايدى. «ەي، جىلاما رايىمبەك جەتكىزدىك ۇرپاعىڭدى»- دەيدى ماعان كوكپەك بابام. كورىپ مىنا ۇسقىندارىڭدى رازى بولدىم. ايتارىم سول، كەي ۇرپاعىم وتىرادى كەپ سۇمىرەيىپ، ەكى تىزەسىن قۇشاقتاپ، ويلار ما ەكەن ولار، ءبىز دە كەيدە سولارعا ۇقساپ سول قالىپتا قالىپ قالاتىنىمىزدى. ءبىز تىرىدەن دۇعاعا عانا مۇقتاجبىز، بالام. اللاعا جول سالار سەندەر ەمەسسىڭدەر مە. «بابانىڭ ءسوزى التىن دەسەڭ - التىندى نەگە قولداندى؟»- دەپ سۇرايسىڭ. «بابانىڭ جولى التىن دەسەڭ - جولىن قالاي قولداندى؟»- دەپ سۇرايدى، بالام. «تابارىگى ءتالىپ دەسەڭ - نە ءۇشىن اپاردى؟»- دەپ سۇرايسىڭ بالام. «ەسىتىپ بەكەر تاستادى دەپ قابىرعانى قايىستىرعان» قيىنشىلىقتى توقتاتىپ جاتىرمىز جوعارىدان جىلاپ سۇراپ. ازايىپ جاتىر ايان بەرەر جۇپتارىمىز، بالام. مىنا تۇرعان تاستىڭ ىشىندەگى كوز جاس، جىلاعان ءبۇتىن رۋحتىڭ كوز جاسى، بالام. تامشىلاپ، جينالىپ جىلاپ تۇرادى ءوستىپ وسىلاي قاشان دا، بالام. توقتامايدى بۇل سۋ، اعا بەرەت كوز جاس جيىلعان. «اللادان سۇراعان ءاربىر دۇعا جەر قويناۋىنا كەتىپ جاتسا، ءبىر ۇرپاعىم كەپ ءدام تاتار، سودان بارىپ تارقار»- دەگەن ۇمىتپەن بولعان. بەكەر شىقتى دەيسىڭ بە بۇل سۋ. قىسىلىپ كەتكەندە كەۋدەم، اڭىراپ كەپ جىلاپ، «رايىمبەك!» دەپ - ءوز اتىمدى ايتقاندا، اتىلىپ شىققان جاستان قۇرالعان، وسىنى ۇرپاعىم بىلە ءبىلسىن، بالام. اللادان تىعىلمايسىڭ، شىراقتارىم. اۋليەنىڭ جولىن قۋالاپ، اۋليە بولمايسىڭ، اۋليەنىڭ جولىن عانا قابىل ەتە  الاسىڭ. وسىنى بىلىڭدەر – اماناتىم. ۇرپاقتارىم، رازىمىسىڭدار.

   بابام سىلكىدى دەمەڭدەر، الاقاندارىڭدى جايىڭدار. بۇل – عايىپپەن ءتىرى مەن ءولى قاتار تۇرعاندا، كوكتەن كەلگەن اسىل حابارعا اللامنىڭ ءوزى كۋا، باقتارىڭ اشىلسىن، قاراقتارىم. جولدارىڭ بولسىن، ۇرپاقتارىڭ تۇزەلسىن. دۇشپاندارىڭ تىزە بۇكسىن. بەرەكەلەرىڭ قونسىن. تىرلىكتەرىڭ وڭعارىلىپ، الدارىڭدا مىڭعىرعان مىڭ مالدارىڭ ايدالسىن. اللام، قۇدىرەتتى ءتاڭىرىم، ءوزى كۋا، دۇعامىز قابىل بولسىن. ءاۋمن!  

    كوكپەك ساحابانىڭ شىعار جولدا جەتكىزگەن ايانى

-  رايىمبەك پەن كيەلى جۇرتتىڭ ماڭايىندا جەتكەن وسى كۇنگى ايانعا رازىمىسىڭ، بالام. ال ەندى قازىر ساحابالاردىڭ اللاعا تاعزىم ەتىپ تىلەك تىلەگەن توپىراعىنىڭ ۇستىندە تۇرسىڭدار. جاي كوزبەن قاراساڭ كۇن تۇسكەن، توپىراعىنا ونگەن جۋسانىن شاڭ باسقان، كوزگە جۇپىنى كورىنگەنمەن بۇل جەر ساحابالاردىڭ شىنايى تاڭىرىمنەن سۇراپ الىپ، جايعاسقان اۋليەلەر جەرى. سەندەر سول جەردى باسىپ تۇرسىڭدار.  مىنا كەڭ دالانىڭ اللانىڭ اتىمەن رۋحتالعان تازا قاسيەتتى دۇعالارى ءالى دە ادام بالاسىنا دەمەۋى كوپ. بۇگىن سەندەردىڭ جولدارىڭ بولعان بۇگىن. جاقسىلىققا جەتىپ، باستى كوككە اپارىپ، رۋحتاردا تازالانىپ، ولارمەن ءوز ارالارىڭدى قوسىپ، ءتاڭىرىنىڭ الدىندا دۇعا وقىدىڭدار. ول جول  قايتالانباس ساۋاپتىڭ ماڭگىلىك ەڭ كۇشتى جولى. جاس بالاداي ايتقاندى ورىنداپ، اللانىڭ بار ەكەنىن مويىنداپ، قۇلشىلىقتى جاساپ، ارقاڭدى كەڭ سالىپ، ء«يا، اللام!»-  دەپ، بالپاناق بالاداي بوپ، بىرىڭمەن-ءبىرىڭ راحاتتانىپ سويلەسىپ، شەكسىز قۋانىشتارىڭدى جەتكىزە الماي كەلە جاتسىڭدار. اللامنىڭ دانەكەرى، اللامنىڭ ازعانتاي عانا بەرگەن سەندەرگە  شىنايى ىستەگەن جاقسىلىعىڭا جاسار ريزاشىلىعى ءالى دە ۇزاققا جالعاساتىنىن ءبىلىپ قايتىڭدار. رۋحتاردىڭ جەتكىزەتىنى كوپ، قاسيەتتى توپىراق، جەرىڭ مەن كوگىڭە بايقاپ قارا، وڭ جاعىڭ مەن سول جاعىڭدى تاپسىرىپ ءجۇر اللاعا دەپ ايتاتىن مۇرا بار سەندەرگە، بالام. ءار كەزدە بەرىلەتىن ايان دۇنيەنىڭ ەش تەڭدەسى جوق. سەن بىلمەيتىن دە ەسەپ بار اللانىڭ الدىنا جەتەر. ومىردەن قايتقاندا مىنا جەردەن كىشكەنتاي، بويىڭداي عانا توپىراق ساعان بۇيىرار. ەڭكەيىپ قۇدايعا جىعىلساڭ ول سەنىڭ ساجدەڭ عانا، سونى ويلا. وتە سابىرلى بول، بالام. ارتىق كەتپەڭدەر، دىبىسپەن دە، جۇرىسپەن دە، كوزقاراسپەن دە، ىقپالمەن دە، اراقاتىناسپەن دە. ءوزىڭنىڭ سيقىڭ قانداي بولسا، تىرلىگىڭ سونداي بولادى. بارپىلداپ سويلەپ، اقىرىپ، تاۋ اسام دەپ ويلاما. تۇلكىلەنىپ، جاسىرىنىپ، دۇنيەنى توڭكەرەم دەپ ويلاما. بىرەۋدى الداپ بارام دەپ، ۇشپاققا شىعام دەپ ويلاما. بالا مىنەزدى جاننان ۇلگى ال. اللا دەپ جىلا، ول بالا مىنەز اللانىڭ جاقسىلىعى ەكەنىن مويىندا.

    بوساتىڭدار بويلارىڭداعى بۇكىل ۇستاپ تۇرعان قاسىرەتتى. قىرسىقتىق - ەڭ قاسىرەتتى باقىتسىزدىقتىڭ جولى. «اللا!»- دەپ سۇراپ تۇرعىن. «توقتات مەنى مىنا مىنەزدەن، ءيا، اللام، قىرسىقتىقتان  باس تارتايىن، باسىمدى ءيىپ ساعان عانا قايتايىن»- دەپ دۇعا قىلىڭدار. جەكىپ سويلەپ ءبىرىڭدى-ءبىرىڭ باسپاڭدار رۋحتارىڭدى جوعالتپاڭدار. ۇرپاققا كەرەك دانەكەردى كومبەڭدەر. اللا دەپ سويلەپ تەرەڭ سابىرلىق جاساڭدار. داۋىسىڭدا ۇياڭدىق بولسىن، شال بولساڭ دا، كەمپىر بولساڭ دا، جاس بولساڭ دا، بالا بولساڭ دا. رۋحتىڭ تىڭدارى بىرەۋ، ول سامال سياقتى لەبىپ تۇرعان، بالا سياقتى ەلپىلدەپ تۇرعانداردان قۇرالعان. اللانىڭ ءامىرى وڭ جاق، سول جاقتان قابىل بولىپ جاتقان عوي. كيەلى جۇرتىم بەرىپ جاتقان وسى ايانىما نىق بولساڭ ءالى دە باساسىڭ كوككە، بالام. بابالار ساعىنىپ كۇتىپ، ارقايسىسىمىز بەرگەن ۋاقىتىمىزدى قابىل الىپ، شىنايى قۇدايعا راحمەت ايتىپ، توگىلىپ جاتقان اسىل ءسوزىمىزدى جەتكىزىپ وتىرعانىمىزعا اللانىڭ اتىمەن ريزاشىلىعىمىزدى ءبىلدىرىپ وتىرمىز. اداسپاڭدار، تابىلىڭدار تابىلاتىن جەردەن. بەت بۇرىڭدار جاقسىلىققا. قاراما-قارسى جەتكەن قايشىلىقتان اۋلاق وتىڭدەر. تىرلىگىڭدە كوپ سويلەمە، بار دۇنيەنى ىشكى دۇنيەڭمەن سەز. دەنەڭە رۇقسات بەر، تازالانسىن. اللانى تاپسىن. ول ءۇشىن اللانى ماداقتاپ كوپ زىكىر سالعىن.

   مازالاما ميىڭدى، بەكەر قويما سۇراقتى. سەنىڭ سۇراعىڭا جاۋاپ دايىن، قۇرانعا اتاپ اللام جازعان. مەن بىلەم دەپ ساعان بەكەر ايتقان با، سونى قۇنتتاپ ءبىلىپ العىن، بالام. كۇيبەلەڭدەپ بەكەر كەتپە، شوشاڭداتىپ سويلەمە، تاپقاننىڭ بەرەكەسىن تىلە، بارىڭدى مىقتاپ ۇستا، جوقتى اڭىراپ كۇتپە. يمانسىزدىڭ جانىندا بولما. ارقالاپ بولىسەرسىڭ قاسىرەتىن - ونى اقتاي المايسىڭ. تۇيىققا ءتۇسىپ كەتىپ، قايتا شىعىپ اقتاما، ۇلگەرە الماي قالاسىڭ. يگىلىگىڭە جۇمسا جاقسىلىعىڭدى، بەرگەن ساداعاڭ ونىڭ باسى، بالام.  اللا دەپ سويلەسەڭ قولىڭدا بولماسا دا جۇرناعىڭ مىنەزىڭدە قالسىن، ەڭكەيىپ، جىميىپ قاراساڭ دا، اللانىڭ نۇرى جاۋسىن. اسىعىس سوكپە ادامدى، سوگىلىپ قالارسىڭ، كەرەك جەردەن تابىلار جاقسىنىڭ دا ءبىر تاۋى بار، وعان جەتكەن باق ەمەس پە، ادامنىڭ كۇنى اداممەن. اللا سونى جالعاستىرعان ەمەس پە. بىرىڭە ءبىرىڭ سەبەپ، اق پەن قارا قۇدىرەتى تاڭىرىمنەن، جان دۇنيەڭدى ساقتا، اعاتتىق جاساساڭ تەز رايىڭنان قايت. قايتا الماي جاتساڭ قۇلا، ودان دا ۇقپاساڭ، ءوزىڭدى ءوزىڭ تەجە، ءتىپتى بولماسا سۇيەن - قۇدايدان تىلەپ قان شىعار. جاقسىلىقتىڭ كىلتى جوعارىدا. بەرىپ قويعان باياعىدا ساعان. وزىڭنەن باسقا ەشكىم بارىپ اشپاعان. تۇڭعيىق اللانىڭ سالەمدەمەسى وسى، رازىمىسىڭ، بالام. كەلگەن كەزدە مەنەن العان جانە ۇيىڭە جەتكەندە بەرەر ساحابالىق ايانىما ءمان بەرە قارارسىڭ (ول اياندار بولەك. ب.ا.).  جورتقاندا جولدارىڭ بولسىن، قۇلىندارىم. وسيەت جوعارىدان. وسى وسيەتپەن ساحابالارىڭ ءوسىپ، جانعان. قابىل بولسىن جارقىندارىم. جورتىپ جەتسەڭ جول بويى جەتەر ساحابانىڭ تىكتەن تىك جاۋابى ءار بابا اتىن اسىقپاي جەتكىزەدى، بالام. ءالى دە حاباردار بولىپ وتىرارسىڭدار، بالالارىم. جولدارىڭ بولسىن، اياننىڭ قاقپاسىن اشىپ، جابىڭدار.