«پاتريوتتار» پارتياسىنىڭ بەلسەندىلەرى «اۋىل» پارتياسىمەن بىرىگۋگە ۇسىنىس جاساپ، ناتيجەسىندە «سۋ جاڭا» «اۋىل» حالىقتىق-پاتريوتتىق پارتياسى ومىرگە كەلدى. بۇل الدا پارلامەنت سايلاۋىنىڭ جاقىنداپ قالعاندىعىنىڭ بەلگىسى ەمەس پە؟  

وسى ۋاقىتقا دەيىن جاق اشپاي، تىم-تىرىس وتىرعان پارتيالاردى نە تۇلەن ءتۇرتتى؟. بىلايعى كۇندەرى بار-جوعى بەلگىسىز پارتيالاردىڭ كەنەتتەن بۇلاي شەشىم قابىلداۋىنا نە سەبەپ؟  كىم ءبىلسىن، ايتەۋىر ەكى پارتيانى بىرلەستىرۋ تۋرالى ۇسىنىستى 5 قىركۇيەك كۇنى «پاتريوتتار» پارتياسىنىڭ كەزەكتى 15 سەزىندە پارتيا بەلسەندىلەرى ۇسىنعان. ولاردىڭ ايتۋىنشا، قوس پارتيانىڭ قوسىلۋى قازاقستاننىڭ ساياسي قوعامىنا وزىندىك ىقپالىن تيگىزەدى-ءمىس.

ءيا، ءدال بۇگىندە قازاقستاننىڭ ساياسي قوعامىندا ءتۇرلى وقيعالار بولىپ جاتىر. مىسالى، پروتون قۇلاپ، حالىقتىڭ باسىنا گەپتيل توگىلەدى. ەلىمىزدەگى ونداعان پارتيانىڭ ءبىر دە ءبىرى ەلىمىزدەگى ەكولويالىق احۋالعا قاتىستى ءماۋ دەمەيدى. اققا جارىماعان حالقىمىزدىڭ قورادا مالى، دالادا اقبوكەنى قىرىلىپ جاتىر. ءوزىن «پاتريوت» سانايتىندار دا، جۇرەگىمىز «اۋىل» دەپ سوعادى دەيتىندەر دە، باسقالاردا دا ءۇن جوق. اتاجۇرتىنا قونىس اۋدارىپ، الدى اعىلىپ كەلىپ باستاعان ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ قوزعالىسى توقتاپ، توقىراپ قالدى. بۇنى ويلايتىن ادام «اۋىل» مەن «پاتريوتتاردىڭ» ورتاسىنان توبە كورسەتكەن ەمەس. بەنزين مەن دوللاردىڭ باعاسى شارىقتاپ، قازاق جالاڭاياق قالدى. تاعى دا ءولى تىنىشتىق. ەسەسىنە، پارتيالار ءبىر-بىرىمەن «نەكەلەسە» باستادى.

ءدال سول 5 قىركۇيەك كۇنى «اۋىل» پارتياسى دا اسىعىس كەزەكتەن تىس سەزد اشىپ، ارىپتەستەرىنىڭ ۇسىنىسىن قابىل الدى. پارتيانىڭ توراعاسى بولىپ «اۋىلدىق توراعا» ءالي بەكتاەۆ، ورىنباسارى بولىپ «پاتريوتتىق توراعا» تولىمبەك عابدىلاشىموۆ تاعايىندالدى. ەندى ەكى پارتيانىڭ «قوسىندىسىنان» شىققان بۇل ۇيىم «اۋىل» حالىقتىق-پاتريوتتىق پارتياسى» دەپ اتالاتىن بولادى. 

اتالعان ەكى پارتيانىڭ قوسىلۋىنا نە سەبەپ؟ بۇل سۇراقتارعا ساياساتكەرلەر بىلاي دەپ وي ءبىلدىردى.

داۋرەن بابامۇرات، ساياساتتانۋشى:

– بىرىنشىدەن، ەكى پارتيانىڭ قوسىلۋى جۋىق ارادا پارلامەنت سايلاۋى بولىپ قالۋى مۇمكىن ەكەنىن بىلدىرەدى. ءبىزدىڭ ەلدەگى پارتيالادىڭ سايلاۋ الدىندا وسىلاي بەلسەندىلىك تانىتىپ قالاتىن ادەتى بار.

ەكىنشىدەن، ەلىمىزدەگى داعدارىس سەبەبىنەن اتالعان ساياسي ۇيىمداردى قارجىلاندىرۋ قيىندىق تۋعىزىپ جاتۋى مۇمكىن. مۇنداي كەزدە مەملەكەتكە دە، ياكي جەكە كاسىپكەرلەرگە دە پارتيانى قارجىلاندىرۋ وڭايعا سوقپايدى. 

ۇشىنشىدەن، قازىر پارلامەنتكە «نۇر-وتانمەن» باسەكەلەس بولا الاتىن پارتيا قاجەتتىلىگى ءجيى ايتىلا باستادى. اتالعان پارتيالار بىرىگىپ ساياسي ۇلكەن كۇشكە اينالۋدى ويلايتىن شىعار.

ماقسات جاقاۋ، «اق جول» قدپ توراعا كەڭەسشىسى، ساياساتتانۋشى:

– بىرىنشىدەن، قوس «اۋىل» مەن «پاتريوتتاردىڭ» توراعالارى ءوز مىندەتتەرىن ساياسي ينستيتۋتتىق جۇيەدە تولىق ورىنداپ شىقتى. پارلامەنتتە دە دەپۋتاتتىق مانداتتارىن يەلەندى. ەندى جاڭا باستامالارعا جول بەرۋلەرى ءتيىس. ەكىنشىدەن، جاڭا ساياسي ينستيتۋتتاردىڭ باعىتتارى، شەشىمدەرىنە سايكەس ويدان جاڭا پارتيانى قۇراماي بازالىق جۇيەنى تەك جانداندىرۋ ءتيىمدى بولماق. ەكونوميكالىق جانە قۇندىلىقتىق تۇرعىسىنان الىپ قاراساق تا. اسىرەسە، ەگەر ەلباسىنىڭ «مىنا سايلاۋ وتە قيىن سايلاۋ بولماق، سوندىقتان دۇرىستاپ دايىندالايىق» دەۋىنىڭ وزىنەن بىرنەشە ۆاريانتتاردان ەڭ كۇردەلىسىن تاڭداعان كورىنىپ تۇر. ول الدىمەن، ەۋرووداقپەن ەكىنشى كەلىسىمشارتتارىنىڭ تالاپتارىنا كوپپارتيالىق پارلامەنتتىڭ ورىن الۋى، جەرگىلىكتى وكىلەتتىلىكتى كوبەيتۋ، باق ەركىندىگى، سايلاۋ قاعيدالارىنىڭ بۇزىلماۋى، ادام قۇقىقتارىنا بايلانىستى باپتاردى ەسكەرۋ ت.س.س دۇنيەلەرگە ءمان بەرمەك. ارينە، ۋاقىت تالابى پرەزيدەنتتىك-پارلامەنتتىك بيلىك جۇيەسىنە قادام باساتىن ارەكەتتەردى ورناتۋ. ول ءۇشىن، جاڭا ساياسي كۇشتەرمەن ياعني پارتيالارمەن سايلاۋعا قاتىسادى. وسى ارادا، مەنىڭشە بۇل سايلاۋ تارتىس جاعىنان 2004 جىلعى سايلاۋعا ۇقساڭقىراۋى مۇمكىن. ويتكەنى، بيلىكتىك فراكتسيانىڭ ۇشتەن-ءبىر مانداتىن ءبولىپ بەرۋگە تۋرا كەلەدى. جەرگىلىكتى جەرلەردە دە ءدال سولاي. ماسليحاتقا بارىپ جايعاسقىسى كەلەتىندەر كوپ تابىلادى. بۇعان بىردەن-ءبىر سەبەپ بۇگىنگى ەكى دۇركىن دوللار مەن جانارمايدان باستاۋ الاتىن قىمباتشىلىق ءبىرشاما الەۋمەتتىك تولقۋلاردى، نارازىلىقتاردى تۋدىرىپ ۇلگەردى. مەيلى قانشا الەۋمەتتىك كەپىلدىكتەردى ورنىقتىرامىز دەسە دە، سانالى تۇردە كەرى رەاكتسيا كوڭىل-كۇيلەر شەگىنە جەتىپ وتىر حالىق اراسىندا. سول سەبەپتى، ىسكە كوڭىل بولەتىن ساياسي پارتيالاردىڭ بارىنشا ءسوز بەرگەنىنە قاراي سايلاۋشىلاردىڭ ۇستانىمدارى بەلسەندىرەك بولادى. مەنىڭشە، بيلىكتەگىلەر دە وسىنى جوققا شىعارماۋدا جانە ەلباسى دا وسىنى مەڭزەپ، قوعامدىق مۇددەگە پايىزدىق تۇرعىدان كوبىرەك بەرىپ قوياتىندىعىن اڭعارتتى. جوعارىداعى ايتقان ءسوزى دە وسى. سوندىقتان، 2016 جىلعى سايلاۋ 5-6 پارتياعا دەيىن وتە بەلسەندى قاتىساتىن كەشەگى 2004 جىلعى سايلاۋعا ۇقساماق. وسىنىسىمەن، سايلاۋ قىزىق بولايىن دەپ تۇر...

 Abai.kz