اقتوبە وبلىسىنا استانادان باس پروكۋرور ج.اسانوۆ باستاپ، ەكى جۇزگە جۋىق حۇقىق قورعاۋ جانە باسقا دا ءارتۇرلى سالا قىزمەتكەرلەرى كەلىپ، جۇمىستارىن باستاپ كەتتى. حالىققا زاڭ، قارجى، مەديتسينا جاعىنان كومەك كورسەتىلمەك. اقتوبە حالقى ۇعىمسىز ەمەس، جاعدايدى تەرەڭ تۇسىنەدى. ۇگىت-ناسيحات نەگىزىنەن ينتەلليگەنتسيا، ارداگەرلەر، ءمان-جاعدايدى تەرەڭ بىلەتىن ادامدار اراسىندا ءجۇرىپ جاتىر. ال قارسىلىققا بەيىمدىلەر وزدەرىن بولەك ۇستايدى.

ەگەر اعاشتىڭ تامىرى قۋراسا، ونىڭ ءبىر بۇتاعى كوگەرمەيتىنى سياقتى، ءبىر وبلىستاعى شارالار ەلدى ساۋىقتىرمايدى. تەرروريزم نەگىزىنەن تىكەلەي قىزمەتىن اتقارا المايتىن، ادىلەتسىزدىك پەن زورلىق كۇشەيگەن، ادام حۇقى بۇزىلعان، زاڭسىزدىق ەتەك العان ەلدەردە  كورىنىس الادى. بىراق ءبىزدىڭ بيلىك سىن كوزبەن ىشكى ساياساتتى سارالاۋعا، كەلەڭسىز جاعدايلاردى وي ەلەگىنەن وتكىزۋگە بارا الماي وتىر.

ەڭ باستىسى ەلدەگى مورالدىق احۋال كۇردەلى. حالىق پەن بيلىك اراسىنداعى بايلانىس شىرىك جىپتەي ءۇزىلىپ بارادى. بيلىك تە، حالىقتىڭ بىرقاتارى دا سالافيتتەردىڭ كوزىن جويۋ كەرەك دەيدى. ول مۇمكىن دە ەمەس. ءتىپتى مۇمكىن بولعاننىڭ وزىندە دە ادامدى  جويعانمەن، سالافيتتىك يدەيانى جويا المايمىز. كۇشكە سەنە بەرسەك، مەملەكەت حالىقتىڭ قورعاۋشىسى ەمەس، تەرروريزمگە دەم بەرۋشى بولادى. سالافيتتتەردىڭ قاتارىن تولتىراتىن كوزگە ۇرىپ تۇرعان ماتەريالدىق تەڭسىزدىكتى، ورىندى، ورىنسىز بيلىككە وكپەلەگەندەردى، اشۋلى-ىزالىلاردى، قىلمىستىق ورتانى قايدا قويامىز؟  ەلىمىزدە قاراپايىم حالىقتىڭ تۇرمىسىن بىلمەيتىن، بىلگىسى دە كەلمەيتىن، نە ءوندىرىپ بايىعانى بەلگىسىز بايلاردىڭ شىعۋى جانە ولاردىڭ بىرقاتارى جوعارى بيلىككە جاقىن ادادمداردان بولۋى ەلدى ويلاندىرماي قويمايدى. «مالىم جانىمنىڭ ساداقاسى، جانىم ارىمنىڭ ساداقاسى» دەپ، اقشاعا تابىنبايتىن قازاق بۇل بايلاردى قابىلدامايدى. ەگەر قانداي-دا ءبىر ەكسترەميست اللانىڭ اتىمەن ءوزىن جەمقورلارمەن كۇرەسكەرمىن دەپ جاريالاسا، قازىرگى قىمباتشىلىقتان كەدەيلەنىپ بارا جاتىرعان ورتادا ونى قولداۋشىلار دا تابىلادى.

ءبىز ازىرگە شىرعالاڭنان شىعا الماي ءجۇرمىز. تەرروريستتەر اتادى، ولتىرەدى، حۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرلەرى ولارعا ىزدەۋ  سالادى، ۇستايدى، سوتتايدى، كولونياعا جىبەرەدى. قىلمىسكەر وندا ءوز قاتارىن كوبەيتەدى، ءتۇبى بوستاندىققا شىعادى.... بارلىعى قايتا باستالادى.

مەملەكەت تەرروريزمگە قارسى تاكتيكالىق قادامدار جاساپ جاتىر، ال ستراتەگيالىق ۇزاق مەرزىمدى شارالار، ىشكى ساياساتتا ارتىقشىلىق بەرەتىن باعىتتار ناقتىلانعان جوق. ءبىر ماسەلە بەلگىلى بولدى: ۇكىمەت كۇشتىك قۇرىلىمدارعا بولىنەتىن قارجىنى 70ملرد.-تەڭگەگە ارتتىردى.

دەگەنمەن بۇگىن تەرروريزمگە قارسى كۇرەستە ءبىزدىڭ مەملەكەت تاڭداۋ الدىندا تۇر.

ارناۋلى قىزمەت ورگاندارىن قارجىلاندىرامىز با، ولارعا جاڭا كادرلاردى قىزمەتكە تارتامىز با، الدە ءبىلىم بەرۋگە، اسىرەسە، اۋىلدىق جەردەگى جاستاردى كۆوتامەن وقۋعا كوبىرەك تارتامىز با؟ بۇل ءبىرىنشى ماسەلە.

جۇمىستى بۇرىنعىشا تەك تەرىس باعىتتا، ەكسترەميستىك توپتا ءجۇر دەگەندەرمەن جاساۋ كەرەك پە، الدە حالىقتى تاربيەلەيتىن، پاراساتتىق جول سىلتەيتىن، اتىس-شابىستان الىس كينوفيلمدەر، قوعامعا يماندىلىق ىقپال ەتەتىن تەاترلاردى كوبىرەك قارجىلاندىرامىز با، قازاق سالت-ءداستۇرىن ناسيحاتتايتىن مادەني قۇندىلىقتارعا تەرەڭىرەك ءمان بەرەمىز بە الدە حالىقتى جالىقتىراتىن، قاساڭ مي، ۇيرەنگەن، ىعىر بولعان جولمەن كەتە بەرەمىز بە؟ بۇل ەكىنشى ماسەلە.

تەررورعا قارسى كۇرەسكە بىربەتكەي كەتىپ، قارجىنى قارۋ-جاراق الۋعا جۇمساپ، جۇمىسسىزدىق، كەدەيشىلىكتى كەيىنگى ورىنعا ىسىرىلسا، حالىق ونى قولداي ما؟ تاعى شيەلەنىستەر تۋماي ما؟ بۇل ءۇشىنشى ماسەلە.

ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق باعىت ءوز جەمىسىن بۇگىن ەمەس، ەرتەڭ بەرەدى.

ەلىمىزدىڭ ىشكى ساياساتىندا ءدىن سالاسىن باسقارۋدا جۇيەلى جۇمىستىڭ جوقتىعى دا نازار اۋدارتادى. قاراڭىز: ءدىن ماسەلەسىن رەتتەيتىن اۋەلى ۇكىمەت جانىندا حاتشىلىق بولدى، كەيىن ول كوميتەتكە اينالدى، كوميتەت اگەنتتىككە، اگەنتتىك قايتادان كوميتەتكە، ەندى كوميتەت مينيسترلىك بولىپ قايتا قۇرىلدى، ول نەگىزىنەن كۇشتىك قۇرىلىمدار قىزمەتكەرلەرىنەن جاساقتالۋدا. وسى مينيسترلىككە ازاماتتىق قوعام ماسەلەلەرىن قوسا بەرىلۋى دە قيسىنسىز. سەبەبى ازاماتتىق قوعام پروبلەمالارى ءبىر مينيسترلىكتىڭ ءىسى عانا ەمەس. ءدىن الەۋمەتتىك ينستيتۋت رەتىندە ازاماتتىق قوعامنىڭ ءبىر ماڭىزدى بولىگى.

ەندى جاستار ماسەلەسىن الىڭىز: اۋەلى سپورت مينيسترلىگىنە، كەيىن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە، ودان مادەنيەت مينيسترلىگىنە، ەندى ءدىن ىستەر جونىندەگى مينيسترلىككە بەرىلدى. وسى اۋىس –تۇيىستەر تۇسىندا تالاي تاجىريبيەلى ماماندار جۇمىستارىنان كەتەدى، ولاردىڭ ورنىنا جاڭا مينيسترلەردىڭ ءوز ادامدارى كەلەدى. وسىلاي ءبىرىزدى جۇيەلى جۇمىس ۇيىمداستىرۋ كۇنى بۇگىنگە دەيىن بولماي كەلدى.

تەرروريزممەن كۇرەستە بىربەتكەي  قامشىلاۋ، ءدىني ۇيىمداردى، كۇدىكتى دەيتىندەردى بۇرىشقا تىقسىرۋ باسىم، ال ول قارسىلىقتى كۇشەيتەدى. سالافيزممەن كۇرەستە جۇمساق ساياسات، قوعامدى دەموكراتيالاندىرۋ، ازاماتتىق قوعامنىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ وتە ماڭىزدى.

ەگيپەت پەن الجيردە، مىسالى، ەكسترەميستەرمەن  كۇرەستە جەرگىلىكتى حالىقتى جۇمىلدىرىپ، جاستاردان ءداستۇرلى ءدىني سالتتارىن قورعايتىن توپتار ۇيىمداستىرىپ، تەرىس اعىمداعىلاردى قوعامنان وقشاۋلاپ، جۇمىستارىن شەكتەگەن. ء«دىنىمىزدى قورعاۋ-ۇلتىمىزدى قورعاۋ»            دەگەن قوعامدىق قوزعالىس بىزگە دە ءتيىمدى بولادى.

فيلوسوف پلاتون ايتقان: ءوز ەلىڭدە جاۋىڭنىڭ بولۋى مۇمكىن ەمەس. ەگەر دە قارسىلاستارىڭ، كەلىسپەۋشىلەرىڭ بولسا، وندا ولاردى سابىرمەن اقىلعا شاقىرىپ، ىمىراعا كەلگەن ءجون. ءسويتىپ، ولاردىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالۋعا جۇمىستانۋ قاجەت، ويتكەنى شالىس باسقاننىڭ ءبارى بىردەي جاۋ ەمەس.

ا.ايتالى، ق.جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ  پروفەسسورى

Abai.kz