ءبىر كۇنى باس بوكسەگە بۇرىلا قاراپ مىرس ەتتى. 

– نەگە كۇلدىڭ؟– دەيدى بوكسە مىڭگىرلەپ. 

– انشەيىن، – دەدى اقىلدى باس كەلگەن ويدى بۇگىپ. ونداعىسى بوكسەنى قورلامايىن دەگەنى ەدى. – ءجاي، كۇلكىم كەلگەنى...

– مەنى – قور، ءوزىڭدى – زور سانايسىڭ ، ءا؟ – دەدى بوكسە كىجىنىپ. 

– جو، و نە دەگەنىڭ، – دەپ باس شىر ەتە قالدى. – سەنى، جالپى بىرەۋدى كەمسىتەم دەگەن ويىم بولعان ەمەس. 

– شىنىڭدى ايت! – بوكسە شىن اشۋلاندى. 

– جاڭا ساعان قاراعاندا «وسى جارىقتىق مىنا ومىردە نە قىزىق كوردى ەكەن؟» دەگەن ءبىر كۇپىر ويدىڭ كەلگەنى راس. سوعان مىرس ەتىپ ەدىم، كەشىر. 

– ءجا، ەشتەڭە ەتپەيدى، «ونداي-ونداي حاننىڭ قىزىندا دا بولادى»، – دەدى بوكسە ماساتتانىپ، جاڭاعى اشۋدىڭ ءىزى دە قالماعان. – نەگىزى مىنا ومىردەگى ورنىن بىلمەستەن قوپاڭدايتىندار كوپ قوي. وندايعا ەتىم ءولىپ كەتكەن. تومەندەگىلەرمەن تايتالاسساڭ تەگىڭ توزادى، دەگەن قاعيدام بار. ەلەمەيمىن. 

– تومەندەگىلەرمەن؟ – ەندى باس اشۋلانايىن دەدى. 

– ءيا. مىسالى سەن ءوزىڭدى «ادامنىڭ ەڭ ماڭىزدى مۇشەسىمىن»، – دەپ ويلايسىڭ، ءوزىڭنىڭ قىلقا مويىن ۇستىندە قيرالاڭداپ تۇرعانىڭدى زور مارتەبە سانايسىڭ، سولاي ما؟ 

– سولاي. جانە ول راس! مەن باستى مۇشەمىن، – مادەنيەتتى باستىڭ ءجۇزى قىزارىپ كەتتى. 

– ىق-ىق-پىق...– بوكسەنىڭ كۇلكىسى ءبىرتۇرلى ەكەن، اينالانى دا ءبىرتۇرلى ءيىس الىپ كەتتى. – ءاي، اقىماعىم-اي، سەنىكى بوس اڭگىمە. بەس ساۋساقتىڭ توبەڭنەن سيپاعانىڭا ءماز بولىپ ءجۇر ەكەنسىڭ عوي. مەن سەنى وزگەلەردەن اقىلدىراق دەپ ويلاۋشى ەدىم، پىق-ىق. 

باس مۇرنىن تىرجيتتى. سوندا دا نامىسىنا تيگەن سوزگە جاۋاپ بەرمەي تۇرا المادى:

– سەن سوندا مەنى وزىڭنەن تومەن سانايمىسىڭ؟ 

– تومەندەتپەي-اق قويايىن، بىراق، مەنەن اسىپ بارا جاتقان تۇگىڭ جوق. 

– قالاي؟ باستان بوكسە وزىپتى، دەگەندى ەستىپ پە ەدىڭ؟ – باس ايعايلاپ-اق جىبەرەر ەدى، مادەنيەتى جىبەرمەدى. 

– ءاي، كوكەم، ادام بالاسى ءوزى اسا قادىرلەيتىندەرگە ءان-جىر، كۇي، ەڭ قۇرىعاندا ماقال-ماتەل ارنايدى. ساعان ارنالعان نە بار، ايتشى؟ – بوكسە شىنداپ كىرىستى. – ال، ايتا عوي، تىڭداپ تۇرمىن. 
باس ويلانىپ قالعان. نە بار ەدى؟ 

– ايتساڭشى؟! – بوكسە دىگىرلەپ بارادى. 

– قازىر، – جوپەلەمدە اۋزىنا ءسوز تۇسپەي قىسىلدى. – مىنە، ء«بىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعار» دەگەن كەرەمەت ءسوز بار. 

بوكسە تاعى كۇلىپ جىبەردى. 

– اھا، ءبىر جاعادان ءۇش ءجۇزدىڭ باسىن شىعارىپ، ءۇش باستى ايداھار بولايىن دەپ پە ەدىڭ، بولماستى ءسوز ەتپە. سەن بىلمەسەڭ مەن ايتايىن: «باس جارىلسا، بورىك ىشىندە» دەگەن بار. ءاي، بىرەۋدەن تاياق جەگەنىن جاسىراتىن جىندى سەن عانا شىعارسىڭ. دەنى ساۋ ادام ونىسىن جاسىرماي، ءوزىن ساباعاننىڭ جاعاسىنا جارماسىپ ءولۋى كەرەك قوي! «باس اماندا مال ءتاتتى، باس اۋىرسا، جان ءتاتتى» وسىندايدا ءسوز بولا ما، ەي؟! امان بولسام بولدى دەپ قاي قورلىققا كونبەدىڭ، سەن؟ – بوكسە كۇشەيە ءتۇستى. – «باسقا بالە – تىلدەن» دەگەننىڭ دە شەكەسى قىزىپ تۇرعان جوق. سول باياعى جانساۋعا. «اقىلدى باستان اقىماق شاش قاشادى»، دەگەن كەلەمەجگە قالاي كونىپ ءجۇرسىڭ؟! 

باس قاتتى قينالدى، شىنىمەن-اق ءوزى تۋرالى ءبىر وڭعان ماقال-ماتەل جوق ەكەن. بوكسەنىكى ءجون «اقىماق باس – اياقتىڭ سورى» دەگەندى قالاي ايتسىن. 

– توقتات! وسى ءسوزدىڭ ءبارىن ايتقىزعان مي مەن ءتىل مەندە عوي، – دەدى ىزالانىپ. 

– سەنىمدىسىڭ بە؟! – بوكسەنىڭ ءۇنى نىق شىقتى. – ۇشىنا ورالعانىن ايتىپ، جالاپ-جۇقتاۋدان باسقا تۇك تۇسىنبەيتىن ءتىلدى بىلاي قويا تۇر، مي تۋرالى كەلىسىپ الايىق؟ سەن وسى زاماندا شىققان ماقال-ماتەلدەردى بىلەسىڭ بە؟ 

– بىلەمىن! 

– بىلسەڭ سونىڭ ءبارى نەگە ماعان ارنالعان؟ 

– قالاي ساعان ارنالعان... – باس ابدىراپ قالدى. 

– مىنە، تۇك تە بىلمەيسىڭ، – دەدى بوكسە. – مىسالى وسى كۇنى « بىرەۋدى بوكسەسىنەن تەپسەڭ... ميىم شايقالدى، دەپ شاعىمدانادى» دەگەن ناقىل بار. 

– سونىمەن؟

– ءاي، تۇسىنسەڭشى، مەنى تەپسە مي شايقالادى؟ دەمەك، مي قايدا ورنالاسقان؟ ء«بارىمىز جارتى بولىكتەرمەن ويلايمىز، بىراق ءبارىمىز... باستىڭ (ميدىڭ) جارتى بولىگىمەن ەمەس...» دەگەن وسى زامانعى دانىشپان ءسوزى دە بۇلتارتپاس دالەل. 

باستىڭ ەسى شىقتى. بوكسە وسى ءساتتى جىبەرمەي، تاعى باستارمالاتتى: 

– « بوكسەنى يىسكەي تۇرىپ ايتقان ءسوز ادامنىڭ جۇرەگىنە تەز جەتەدى» دەگەندى ەستىپ پە ەدىڭ؟ 

– جوق، – باستىڭ ۇنجىرعاسى تۇسە باستادى. ول مىنا سوزدەردى شىنىمەن ءبىرىنشى رەت ەستىپ تۇر ەدى. بوكسە بولسا جەتى اتاسىن تۇگەندەگەن شەجىرەشى ۇقساتىپ شۇبىرتىپ بارادى. 

– «ادەمى بوكسە سۇلۋ ايەلدى تورگە سۇيرەيدى» دەگەندى شە؟ 

– استاپىراللا! بۇل قايدان شىققان بۇزىق ءسوز؟ – باستىڭ كوزى باعجيىپ كەتتى. 

– كوردىڭ بە، بىلمەيسىڭ! سەن تۋرالىنىڭ ءبارى ارحايزم، ەسكىنىڭ قالدىعى. جاڭا زامانداعى وقىعان-توقىعان اقىلدى ادامدار باستان كورى مەن ماڭىزدى ەكەنىمدى تۇسىنگەن. جاڭاعى «ادەمى بوكسە...» وسى كۇنى تەك ايەلدەردى ەمەس كەيبىر ەرەكتەردى دە ورگە سۇيرەيتىن بولعان... 

– نە دەيدى؟ – باس تۇنشىعىپ، اۋزىن اشىپ اۋا قارمادى. 

– ءيا، بىراق وعان مەنى جازعىرما. زامان سونداي بولىپ كەتتى. – بوكسەنىڭ داۋسى زىلدەنە ءتۇستى. – بىلمەيتىنىڭ كوپ، باسەكە، وزگەنى كەمسىتىپ قايتەسىڭ، ءوزىڭدى ويلاساڭشى. تالاي باس ءيىلىپ كەلگەن ماعان، تالايىنا باتامدى بەرىپ، باعىن اشتىم. «بوكسەنىڭ «قۋىسىندا» قىستىعىپ جاتىپ ەركىن تىنىستاۋ مۇمكىن ەمەس ەكەن»، – دەپ جاقتىرماعانداردىڭ تالايىنىڭ تەنتىرەپ كەتكەنىنە دە كۋامىن. مەنىڭ «بوكە، بوكسە» بوپ جۇرگەنىم جاعىمپازداردىڭ ويلاپ تاپقانى عوي، ايتپەسە بۇرىنعى اتىم باسقا ەدى. سوعان وراي «ەڭ كۇشتى ەسىرتكى – ...» دەگەن دە ءسوز بار. ياعني، مەنى يىسكەمەسە...

– دوعار! توقتات! وڭباعان! 

باستىڭ سامايى شىڭىلداپ، جۇرەگى اينىدى. بوكسەگە تاعى ءبىر قاراسا لوقسىپ جىبەرەرىن ءتۇسىنىپ، كوزىن جۇمىپ، بۇرىلىپ كەتتى. بوكسە بولسا ريزا كوڭىلمەن پىرس ەتتى.

Facebook-تەگى پاراقشاسىنان الىندى

Abai.kz