قۇلدىق سانا
وتكەندە ءبىر ىنىشەك: «ەكى جاپون قوسىلسا بىرىگىپ كومپانيا قۇرادى. ەكى قازاق قوسىلسا ءۇشىنشىسىن جاماندايدى» دەپ قاراپ تۇر. قاتتى ايتىپ، تيىپ تاستادىم.
وكپەلەپ قالدى، بىلەم...
سونىڭ ەرتەسىنە ەل الدىندا جۇرگەن ءبىر ازاماتتاردىڭ ورتاسىنا ءتۇسىپ قالدىم. سوندا ورتامىزدا جوق ەل الدىندا جۇرگەن باسقا ءبىر ازاماتتاردىڭ اتىنا اۋىر سوزدەر ايتىلدى. شىداي الماي بۇل جولى دا سوزگە ارالاستىم:
- كىم قاتەلەسپەيدى؟ كىم اداسپايدى؟ اعات باسقانداردىڭ ءبارىن ايىپتاي بەرسەك، اينالىپ ءۇيىرىن تاپقانداردى سىرتقا تەپسەك، ولار امالسىزدان قاس بولماي ما؟ ءسويتىپ جاۋلاسىپ، ءبىر-ءبىرىمىزدى دوس كورمەسەك، ءىسىمىزدىڭ ءبارى بوس بولماي ما، جۇرەگىمىز تاس بولماي ما؟
ول ازاماتتار دا كوڭىلىنە الىپ قالدى، تۇسىنەم...
اتا مەن اپانىڭ تاربيەسىن كورگەندىكتەن بە، ادامنىڭ كوڭىلىنە قاراعىشپىن. بۇعان دەيىن ونداي ۇنامايتىن اڭگىمەلەردى ەستىگەندە ۇندەمەي قويا سالاتىنمىن. «شولمەك مىڭ كۇندە ەمەس، ءبىر كۇندە سىنادى» دەمەكشى وسى ەكى جايت مەنىڭ ىشىمدەگى شىدام شولمەگىنىڭ شىتىناعانىن كورسەتكەندەي.
مەنىڭ دە جاستىقپەن، ماستىقپەن باسقالار تۋرالى عايبات ايتقان كەزدەرىم بولعان. بىراق سوڭعى ون جىلدا وزىمە ەشكىمدى جامانداماۋ، جازعىرماۋ، ايىپتاماۋدى ۇستانىم ەتىپ الدىم. ويتكەنى، ءوزىمنىڭ دە، وزگەلەردىڭ دە پەرىشتە ەمەس ەكەنىن ءتۇسىندىم. اركىم ءوز تۇسىنىگى، ءبىلىمى، اقىلى، تاربيەسى، پايداسى تۇرعىسىنان ارەكەت ەتەتىنىن ۇقتىم. بىراق، وسى بىزدەگى ءبىر-ءبىرىمىزدى كورە الماۋشىلىقتىڭ، جاقسىلاردى جامانداۋدىڭ، تالانتتاردى تۇساۋلاۋدىڭ ءتۇپ-توركىنى قايدا ەكەنىن ۇعا الماي جۇرەتىنمىن. كەشە عاني دوسىممەن اڭگىمەلەسىپ وتىرىپ، ساناما ساڭىلاۋ ءتۇستى.
- ۇيگە كەلىپ، تەلەديداردى قوسىپ ەدىم، كينو بولىپ جاتىر ەكەن - دەپ اڭگىمەسىن باستادى عانەكەڭ. - ورتالانىپ قالىپتى. سوندا ءبىر اق ءناسىلدى باي امەريكالىق ءوزىنىڭ افروامەريكالىق قۇلىنا ولىمنەن قۇتقارعانى ءۇشىن بوستاندىق بەرەدى. ءسويتىپ، ونى قالىڭدىعىن اكەلۋ ءۇشىن قاسىنا دوس قىپ ەرتىپ الادى. ەكەۋى ءبىر اق ءناسىلدى امەريكالىقتىڭ ۇيىنە كەلەدى. ونىڭ دا قارا قۇلدارى بار ەكەن. سولاردىڭ باسشىسى ەڭگەزەردەي ءبىر افروامەريكالىق ەكەن. ول اق ءناسىلدىنىڭ قاسىنداعى ەركىن جۇرگەن، جاقسى كيىنگەن قانداسىن كورىپ، ونى تانىماسا دا جاقتىرماي قالادى. بىردەن قوجايىنىنىڭ قۇلاعىنا سىبىرلاپ: مىناعان سەنۋگە بولمايدى، پالەن-پاشتۋەن دەپ كوڭىلىنە كۇدىك ءدانىن سەبەدى. «ءدال وسى جەردە باسىما سارت ەتە قالدى بىزدەگى كورە الماۋشىلىقتىڭ تامىرى قايدان باستالاتىنى» - دەپ عانەكەڭ ماعان قاراعاندا مەن دە باسىمدى شايقاي بەردىم. مىنە، ماسەلە قايدا جاتىر؟ قۇلدىق سانانىڭ سالدارى عوي ءبارى.
ءيا، ءبىر-ءبىرىن جامانداۋ ءبىزدىڭ بۇرىنعى باتىر بابالاردىڭ بويىندا جوق عادەت ەدى. ولار «بىلگەن سىرىن سىرتقا جايمايتىن، سىرتىنان ءبىر اۋىز ءسوز ايتىپ كۇلمەيتىن». ەكى جۇزدىلىك ەزدىڭ ەنشىسى دەپ بىلەتىن. ءتۇز تاعىسىنداي مىقتى، سەكسەۋىلدەي قاتتى ەدى. پاتشالىق رەسەي وتارلاۋشىلارى ولاردى بىرىنە ء–بىرىن ايداپ سالىپ تالاتتى، ءبىر-بىرىنە ۇرىپ سىندىردى. سولاي بيلەدى، جانشىپ-توستەدى.
سوۆەت وكىمەتى دە وسى ساياساتتى شەبەر پايدالاندى. يگى جاقسىلاردى بىرىنە-ءبىرىن اڭدىتتى، قاماتتى، اتتىردى. باستاپقىدا ولار ءوزىنىڭ قاراقان باسىن امان ساقتاۋ ءۇشىن وسىنداي قادامعا بارسا، كەيىننەن بويلارى ۇيرەنىپ كەتتى. ءسويتىپ كەلە، ءبىر-بىرىنە سەنبەي كۇدىكپەن قاراۋ، الدىعا وزىپ بارا جاتقاننىڭ اياعىنان شالۋ، دارالانعان تۇلعاعا تاس لاقتىرۋ، بىرەۋدى سىرتتاي جامانداۋ ارقىلى ءوزىن جاقسى ەتىپ كورسەتكىسى كەلۋ - ۇلتتىق مىنەزدىڭ بولشەگىنە اينالدى.
تاۋەلسىزدىككە، ەركىندىككە قولىمىزدىڭ جەتكەنىنە شيرەك عاسىردان اسسا دا وسى شيكىلىكتەن: قۇلدىق سانادان ءالى ارىلا الماي كەلەدى ەكەنبىز عوي...
ازىرگە، اباي ايتقانداي، ءبىر-ءبىرىمىزدى دوس كورمەي-اق، جاقسى كورمەي-اق قويالىق. تەك جاماندامايىقشى، باۋىرلار!
قاشانعى قۇل بولامىز؟.
بەيسەن قۇرانبەك
Facebook-تەگى پاراقشاسىنان
