كەشە سەنات سپيكەرى قاسىم-جومارت توقاەۆ مىرزا ءوزىنىڭ «تۆيتتەر» جەلىسىندەگى جەكە پاراقشاسىندا پوست جازدى. پراۆوسلاۆتاردىڭ مۇزدى سۋعا شومىلۋ (كرەششەنيە) ءراسىمى كەزىندە جاپپاي جالاڭاشتانىپ، "ويىق سۋعا" ومالىپ جاتقان قازاقتاردىڭ ارەكەتىنە قاتىستى ءوز پىكىرىن ءبىلدىردى.

«مەنىڭشە، قاسيەتتى كرەششەنيە كەزىندە قازاقتاردىڭ توپىرلاپ جاپا-تارماعاي سۋعا ءتۇسۋى ورىنسىز ارەكەت سياقتى. سىرتتان، اسىرەسە شەتەلدەن كەلگەن ادامدارعا بۇل ارەكەت ەرسى بولىپ كورىنەدى»، - دەپ جازدى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى.

ارينە، ورىنسىز، ەرسى. ەرسىلىكتەن بۇرىن، شەت مەملەكەت ادامدارى ءۇشىن كرەششەنيەدەگى بۇل كورىنىس ەكىۇشتى وي قالدىراتىنى دا ءسوزسىز. قازاقتار دا شوقىنىپ كەتكەن بە، دەپ ويلايتىنى ايتپاسا  تۇسىنىكتى.

سونىمەن، كرەششەنيە قايدان شىقتى؟ بۇل 2000 جىلدان بەرى وزگەرمەي كەلە جاتقان پراۆوسلاۆ حريستياندارىنىڭ  ءدىني مەرەكەسى.  كرەششەنيە – سۋعا مالۋ، ياعني كرەستتى سۋعا مالۋ دەگەندى بىلدىرەدى. سۋعا كرەستتىڭ مالىنۋى سۋدى تازارتىپ، الگى سۋ  ەرەكشە قاسيەتكە يە بولادى-مىس. بۇل نانىم-سەنىم حريستياندارعا ءتان.  كرەست مالىنعان بۇل سۋ – يوردان سۋلارى دەپ اتالادى. سەبەبى، يسا پايعامباردان باستاپ ەڭ العاش شوقىنۋشىلار يوردان وزەنىنە شومىلعان كورىنەدى.

ءسويتىپ، 18 قاڭتاردان 19-قاڭتارعا قاراعان ءتۇنى دۇنيەجۇزىنىڭ پراۆوسلاۆ حريستياندارى كرەششەنيە مەرەكەسىن اتاپ ءوتتى. شومىلۋدىڭ نەگىزى – كرەستتى سۋعا ماتىرۋ بولعانىمەن، كرەستى جوق قازاقتار دا شومىلىپ جاتتى. ءتىپتى، الەۋمەتتىك جەلىدەگى كەيبىر بەينە جازبادان پراۆوسلاۆ حريستيانداردان گورى مۇسىلمان قازاقتاردىڭ كوپ جۇرگەنىن كوردىك.

ەسكەرتە كەتەتىن ماڭىزدى نارسە: حريستيان ءدىنى بويىنشا، اتالمىش كۇنى كۇنادان تازارامىن دەگەن ماقساتتا اۋا-رايىنىڭ سۋىعىنا قاراماستان، ايازدى دالادا مۇزداي سۋعا ءتۇسۋ شارت ەمەس. بۇعان قاتىستى شىركەۋ اكەيلەرىنىڭ ءبىرى بىلاي دەيدى:

«سۋىق كۇندەرى مۇز ويىعىنداعى سۋعا ءتۇسۋ ءراسىمى – «كرەششەنيە گوسپودنيا» مەيرامىنا تىكەلەي ەش قاتىسى جوق. سۋىق سۋعا ءتۇسۋ - شارت ەمەس. جانە ەڭ ماڭىزدىسى، بۇل ارەكەت ادامدى كۇنادان تازارتپايدى... بۇنىمەن قاتار مۇزداي سۋدا شومىلۋ كوپ ادامعا زياندى جانە دەنساۋلىعىنا قاۋىپتى. شىركەۋ ەشقاشان جامانشىلىق ويلامايدى. الگىندەي سۋعا شومىلۋ – اۆتوماتتى تۇردە بارلىق كۇنانى جۋىپ-شايادى دەپ ويلاماۋ كەرەك... قالاي بولعاندا دا، مۇز ويىعىنداعى سۋعا ءتۇسۋ – «يسپوۆەدتىڭ» ورنىن باسا الماسى انىق...».

اۋەلدە «وندا تۇرعان نە بار» دەپ ويلاۋىڭىز مۇمكىن. سوندىقتان بولار، بۇعان ءمان بەرىپ جاتقان جۇرتتىڭ دا قاراسى كوپ ەمەس. دەگەنمەن، حريستيان ءدىنى ادامدارىنىڭ شوقىندى سۋعا شومىلىپ جاتقانداردىڭ دەنى قازاقتار، دەنى مۇسىلماندار.

بىلاي قاراعاندا، پالەندەي ءبۇلىنىپ كەتكەن دۇنيە جوقتاي كورىنەدى. نەگە دەسەڭىز، ايازدا شىنىعىپ جاتىر. بۇل دەنساۋلىققا پايدالى-مىس.

ارينە، كەشەلى-بەرى كرەششەنيەدە كرەستتى سۋعا سۇڭگىپ شىققانداردىڭ بارلىعى شوقىندىلار دەۋدەن اۋلاقپىز. ايتكەنمەن، ءاز پايعامبار (ع.س.) «كىم قاي قاۋىمعا ۇقساسا وندا سول قاۋىمنان» دەگەنى تاعى بار. سوندىقتان ءار ءىستى ويلانىپ ىستەگەن ءجون بولار.

ءتۇيىن

قاقاعان قىستا سۋىق سۋعا ءتۇسىپ، شوقىنۋ قازاق سالتىندا بولعان ەمەس. سويتە تۇرا سالتتى، ءدىندى بۇزۋ قازاق ساناسىنىڭ، قازاق رۋحىنىڭ قۇلدىراعانىن كورسەتەدى. سۋىق سۋ دەنساۋلىققا پايدالى بولسا، ءدال وسى مەرەكەدە ەمەس، باسقا كەزدە شومىلۋعا ابدەن بولاتىنىن ەسكەرسەك ەكەن. تۋعان تىلىنەن بەزىنىپ، ءوز جەرىنە يە بولا الماي وتىرعان جۇرتىمىز ەندى بىرتىندەپ دىننەن بەزسە، ءبىز مەملەكەت بولۋدان قالامىز.

سول سەبەپتى دە "كرەششەنيە مەرەكەسىندە سۋعا تۇسكەندەر - شوقىنعان قازاقتار..." دەپ تانۋىمىز كەرەك.

نۇرزات توعجان

Abai.kz