بولات ءمۇرسالىم. ۇلت قابىلەتى جانە جۇيە
قازاقتىڭ ۇلت رەتىندەگى قابىلەت-قارىمى، مەملەكەتتىلىك داستۇرلەرىنىڭ باستاۋلارى دۇنيەدەگى ەشبىر حالىقتان كەم بولماسا كەرەك. بۇرىن دا، بۇگىن دە. بىراق، مۇقاعاليدىڭ: «بارلىق ءىسى باستالعان، باستالعان دا تاستالعان» دەگەن ءسوزى ەسكە تۇسكەندە، قازاقتىڭ كورەشەك قىزىعى تۋرالى ءتاتتى قيالدىڭ كۇل-تالقانى شىقپاسا دا، يت-قۇس تارتقانداي بەرەكەسى قاشارى انىق.
سوۆەتتىك جۇيەنىڭ ناۋقانشىلدىعىنا، قازاقتىڭ دابىرالىعىنا جابارىڭدى بىلمەي دال بولاتىن تالاي اكتسيانى قيقۋمەن وتكىزدىك. ءبىز نە باستامادىق دەڭىز؟
«كوشپەندىلەردىڭ» ستسەناريىن شەتەلگە جازدىرتىپ، شەتەلدىك رەجيسسەرلەرگە تۇسىرتتىك. ۇيرەنەمىز دەدىك. نە ۇيرەندىك؟ كاسسا جيناۋدىڭ ءادىسىن بە، جارقىل-جۇرقىل ەففەكت جاساۋدى ما؟ جالپى، «كوشپەندىلەر» قانشا كاسسا جينادى ءھام شەتەلگە قازاقتى قانشالىقتى تانىتىپ تاستادى؟
نوبەلدىك سىيلىقتىڭ يەگەرلەرىنىڭ كەڭەسىمەن قانشاما ەكونوميكالىق جوبالار جاسادىق. ستراتەگيالارى قۇرىلدى، تاكتيكالارى انىقتالدى. يندۋستريالى دامۋ دەدىك. ولاي ەمەس، كلاستەر دۇرىس ەكەن. ەڭ ابزالى - باسەكەگە قابىلەتتىلىك. شىنداپ كەلگەندە، وسىنىڭ ءبارى ءبىر نارسە. الەمدىك تاجىريبەدە ارقايسىسى ءارتۇرلى اتالعان، ءبىرى اياق، ءبىرى قول سياقتى تۇتاس اعزانىڭ كومپونەنتتەرى. سونىڭ ءبارى «اۋەلى ءسوز، سودان كەيىن - ەكونوميكا» بولىپ قالا بەردى. نەگە؟ پورتەردىڭ «باسەكەگە قابىلەتتىلىك» تەورياسى ەكونوميكالىق دامۋدىڭ جۇرەك ءلۇپىلىن ءدال باسقان دۇنيە ەدى عوي. ول جارىقتىق نەگە قازاققا كەلگەندە ىسكە اسپادى؟
قازاقتىڭ ۇلت رەتىندەگى قابىلەت-قارىمى، مەملەكەتتىلىك داستۇرلەرىنىڭ باستاۋلارى دۇنيەدەگى ەشبىر حالىقتان كەم بولماسا كەرەك. بۇرىن دا، بۇگىن دە. بىراق، مۇقاعاليدىڭ: «بارلىق ءىسى باستالعان، باستالعان دا تاستالعان» دەگەن ءسوزى ەسكە تۇسكەندە، قازاقتىڭ كورەشەك قىزىعى تۋرالى ءتاتتى قيالدىڭ كۇل-تالقانى شىقپاسا دا، يت-قۇس تارتقانداي بەرەكەسى قاشارى انىق.
سوۆەتتىك جۇيەنىڭ ناۋقانشىلدىعىنا، قازاقتىڭ دابىرالىعىنا جابارىڭدى بىلمەي دال بولاتىن تالاي اكتسيانى قيقۋمەن وتكىزدىك. ءبىز نە باستامادىق دەڭىز؟
«كوشپەندىلەردىڭ» ستسەناريىن شەتەلگە جازدىرتىپ، شەتەلدىك رەجيسسەرلەرگە تۇسىرتتىك. ۇيرەنەمىز دەدىك. نە ۇيرەندىك؟ كاسسا جيناۋدىڭ ءادىسىن بە، جارقىل-جۇرقىل ەففەكت جاساۋدى ما؟ جالپى، «كوشپەندىلەر» قانشا كاسسا جينادى ءھام شەتەلگە قازاقتى قانشالىقتى تانىتىپ تاستادى؟
نوبەلدىك سىيلىقتىڭ يەگەرلەرىنىڭ كەڭەسىمەن قانشاما ەكونوميكالىق جوبالار جاسادىق. ستراتەگيالارى قۇرىلدى، تاكتيكالارى انىقتالدى. يندۋستريالى دامۋ دەدىك. ولاي ەمەس، كلاستەر دۇرىس ەكەن. ەڭ ابزالى - باسەكەگە قابىلەتتىلىك. شىنداپ كەلگەندە، وسىنىڭ ءبارى ءبىر نارسە. الەمدىك تاجىريبەدە ارقايسىسى ءارتۇرلى اتالعان، ءبىرى اياق، ءبىرى قول سياقتى تۇتاس اعزانىڭ كومپونەنتتەرى. سونىڭ ءبارى «اۋەلى ءسوز، سودان كەيىن - ەكونوميكا» بولىپ قالا بەردى. نەگە؟ پورتەردىڭ «باسەكەگە قابىلەتتىلىك» تەورياسى ەكونوميكالىق دامۋدىڭ جۇرەك ءلۇپىلىن ءدال باسقان دۇنيە ەدى عوي. ول جارىقتىق نەگە قازاققا كەلگەندە ىسكە اسپادى؟
«مادەني مۇرانى» الەمدە تەڭدەسسىز جوبا دەدىك. الەمدى بىلمەدىك، وتارلىق ەزگىدەن شەرى ىشىندە قاتقان قازاق ءۇشىن تەڭدەسسىز باستاما بولدى. قازاق گۋمانيتارلىق عىلىمى جيىرما جىل ەمىن-ەركىن تالداۋ جاسايتىن ماتەريال جينالدى. الايدا، تالداۋ عىلىم بولسا، جيناقتاۋ، اۋدارۋ، جارىققا شىعارۋ كوبىنشە تەحنيكالىق جۇمىس ەمەس پە؟ ءبىز نەگە بۇگىنگى كوزى ءتىرى ونەرپاز قاۋىمدى، اۆتورلىق شىعارما تۋدىرا الاتىن ساۋساقپەن سانارلىق تۇلعالاردى ۇمىتتىق؟ شاڭ باسقان ارحيۆتەردى قوپارعان دۇرىس، دەگەنمەن ونەردەگى ەستەتيكالىق تالعام تومەندەگەن سايىن، بۇقارالىق-كوممەرتسيالىق شوۋ قاقشاڭداعان سايىن تۇتاس شىعارماشىلىق عۇمىرلار ءداستۇرى ءۇزىلىپ بارا جاتقان جوق پا؟ ارحيۆاتسيادان گورى بۇگىنگى مادەنيەتتىڭ تۋى، ونىڭ تالعامدى تۇرعىدا ناسيحاتتالۋى الدەقايدا ماڭىزدى ەمەس پە؟
وسى كۇنى قازاق ەسەپ شىعارسا، ۇشكە ءتورتتى قوسسا، بەس بولاتىن بولدى. ال، تورتكە ءتورتتى قوسسا، وندا دا بەس بولادى. ويتكەنى، قانشا ادام داۋىس بەرسە دە، كىم قانداي شارۋا اتقارسا دا، قازاققا ناتيجە ماڭىزدى ءھام ءاۋ باستان بەلگىلى. باستاي سال، تاستاي سال، مازمۇنى ءنول بولسا دا، فورماسى بەسكە اياقتالسىن! بۇگىنگى قازاقتىڭ فورمۋلاسى وسى. قازاقتىڭ ۇلتتىق قابىلەتىن ەشكىمنەن كەم دەي الماسپىز، قازاقتىڭ ءاربىر ءىسىن كەرى كەتىرىپ وتىرعان - وسى جۇيەسىزدىك. ءبىردىڭ باسى، ءبىردىڭ اياعى. ءبىزدىڭ وسى ماقالامىز سياقتى.
«اباي-اقپارات»
