ەگەر ونى كوشەدەن كورىپ قالساڭىز، تانىماۋىڭىز مۇمكىن. جيىن-تويعا بارعاندا، ءتىپتى ءبىر داستارحاندا وتىرساڭىز دا ونىڭ ارتيست ەكەنىن بىلمەي قالۋىڭىز دا عاجاپ ەمەس. سەبەبى، ول – سونداي. سوزگە شەشەن، پىسىق ەمەس. العىر دەپ تە ايتۋ قيىن. قاراپايىم... كوبىندە ۇندەمەس. سوزگە شورقاق. كەيدە «ارتيست» دەگەن ۇعىمنىڭ التەرناتيۆى سياقتى. ءبىزدىڭ پسيحولوگيادا ارتيست دەگەن باسقاشا. كەشەگى شاكەن ايمانوۆ پەن ەلۋباي ومىرزاقوۆتار، بولماسا ءبىزدىڭ قازىرگى اقساقال ءاسانالى ءاشىموۆ پەن ءانۋار مولدابەكوۆتەر سياقتى بۇكىل ەلدى اۋزىنا قاراتاتىندار. جيىن-تويدىڭ نىساناسى بولعان «تۇسىنىكتى» تىلەكتەس بۇزعان. ءارتيستىڭ ءبارى – ءانشى ەمەس، اكتەردىڭ ءبارى – انەگدوتشىل ەمەس، ولاردىڭ دا اراسىندا ۇندەمەيتىندەرى بار ەكەنىن كورسەتتى. «ۇندەمەس» دەمەكشى، ەسىمە امالسىز يننوكەنتي سموكتۋنوۆسكي نە الەكساندر كايدانوۆسكي تۇسەدى. ەكەۋى ەستى دە ويشىل ارتيستەر ەدى. يننوكەنتي سموكتۋنوۆسكي – الەمگە ايگىلى ۇلى اكتەر بولاتىن. ول بىرەسە گاملەت، بىرەسە سالەري، چايكوۆسكي، بولماسا كنياز مىشكين... تولىپ جاتىر. بىراق، ول ەشقاشان ءوزىن ءارتيستپىن دەپ جار سالمايتىن.

ءالى ەسىمدە. بالا كەزىم. بىزدەر ماسكەۋگە بارعانبىز. ول كەزدە سونداي ءداستۇر بار-تىن. ماسكەۋدىڭ تەاترلارىنا كىرۋ – قيىننىڭ قيىنى. سول كۇنى كىشى تەاتردا ل.تولستويدىڭ «تسار فەدور يواننوۆيچ» سپەكتاكلى بولاتىن كۇن ەكەن. بوريس راۆەنسكيح. بيلەت تۇرماق، كونتراماركا جوق. ءبىر توپ بيلەتسىز كورەرمەن ارتيستەر كىرەتىن دالىزدە تۇرمىز. ءبىر ءسات سىرتتان ي.سموكتۋنوۆسكي كىرگەن. ەل ۋ-شۋ. بيلەت سۇراپ جاتىر.  ول اسا قۇرمەتپەن، ىجداھاتپەن بيلەت جوعىن ايتىپ وتە بەرگەندە مەن قاراپ تۇرماي «يننوكەنتي ميحايلوۆيچ، ۆى تسار يلي نە تسار؟» دەگەنمىن. ءدال وسى سوزدەر. بۇل ي.سموكتۋنوۆسكيدىڭ وسى سپەكتاكلدە ايتاتىن ءسوزى-ءتىن. ول كۇلىپ جىبەردى دە، قايدان ەكەنىمدى سۇرادى. قازاقستاننان دەپ مەن دە ايتىپ ۇلگەردىم. «مىنا ەكى بالاعا بيلەت تاۋىپ بەر» دەگەن ول قاسىنداعى بىرەۋگە. ءيا... مەن سول كۇنى ۇلى سموكتۋنوۆسكيدىڭ ءوزىن كوردىم. ول ويناعان «تسار فەدور ءيواننوۆيچتى» تاماشالادىم. ءدال سول سياقتى تىلەكتەستى دە مەن اكەمتەاتردىڭ ارتيستەر كىرەتىن دالىزىنەن كوردىم. بيلەت سۇراعام جوق. ۋاقىت سۇرادىم. «ساعات نەشە بولدى ەكەن؟» دەدىم. ول ايتقان. سۇراعان سەبەبىم تىلەكتەس مەيراموۆ قوزىنى وينايتىن ارتيست ەدى. ماعان ۋاقىتتى ءبىلۋ ەمەس، ماعان تىلەكتەس كوڭىل اۋدارا ما دەگەم. سەبەبى، ول كەزدە مەن دە ونەر ولكەسىندەگى ەڭ باستاپقى ساتى تەاتر فاكۋلتەتىنىڭ ءى كۋرس ستۋدەنتى ەدىم. ال الەكساندر كايدانوۆسكيمەن جاقسى جولداس بولعانمىن. ەكەۋىمىز بىرگە وقىدىق. ەكەۋىمىز دە سەرگەي سولوۆەۆ شەبەرحاناسىندا بولدىق. الەكساندر بىرتوعا، ۇندەمەس. كوبىندە ويلانىپ وتىرادى، اۋزىن اشپايدى. اۋزىندا سيگارەت، قولىندا كوفە. ال ويى جىراقتا، باسقا الەمدە جۇرەدى. ۇستازى ا.تاركوۆسكيدىڭ «ستالكەر» فيلمىندە باستى ءرولدى سومداعان. سول ءفيلمى ءۇشىن «وسكارعا» دا ۇسىنىلعان. كەيدە ءبىزدىڭ تىلەكتەس مەيراموۆ تا سول ساشا كايدانوۆسكي سياقتى. ن.ميحالكوۆتىڭ سول ا.كايدانوۆسكي تۇسكەن ءفيلمى بار. «سۆوي سرەدي چۋجيح، چۋجوي سرەدي سۆويح» دەگەن. ءوزىمىزدىڭ ىشىمىزدەگى بوتەن كىسى، جات. كەيدە ول وسىلاي كورىنەدى. كەيدە ول جايلى ءدال وسىنداي ويعا قالاسىڭ. سەبەبى، ول – ۇندەمەس. ۇلى عابەڭنىڭ – عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ «اقان سەرى – اقتوقتىسىنداعى» - مىلقاۋ، ي.تۋرگەنەۆتىڭ «گەراسيمىندە» - مۋ-مۋ، كيپلينگتىڭ «ماۋگليىندە» - ماۋگلي، ۆ.گيۋگونىڭ «پاريج قۇدايانا شىركەۋىندە» - كۆازيمودا دا ۇندەمەستەر. نە كوپ سويلەمەس كىسىلەر. الدە ە.حەمينگۋەيدىڭ «شال مەن تەڭىزىندە» - شال، بولماسا ش.ايتماتوۆتىڭ «تەڭىزدى جاعالاي جۇگىرگەن تارعىل توبەتىندەگى» - ورگان قارت - كوپ سويلەمەس – تۇيىقتار.

تىلەكتەستىڭ ونەر كوگىندە جارق ەتىپ كوزگە تۇسكەن كەزى ءا.مامبەتوۆتىڭ «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ» سپەكتاكلىندەگى قوزىنىڭ ءرولى. بۇل قويىلىم ءا.مامبەتوۆتىڭ ۇلكەن سۋرەتكەر رەتىندە قالىپتاسقان شاعى-تىن. جالپى «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ» - ادەبيەتىمىزدەگى ءىنجۋ-مارجاندارىمىزدىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى. ءبىر جارىم جىلدىق تاريحى بار ەپوسىمىز. قىرعىزداردىڭ «ماناسى» بولماسا، ءازىربايجان باۋىرلارىمىزدىڭ وزدەرىنە تەلىپ جۇرگەن «قورقىتپەن» قاتار تۇرعان ءبىزدىڭ ماقتانىشىمىز. ەپوستا ەكى عاشىقتىڭ  ىڭكار سەزىمى، ولارعا قاستاندىق جاساۋشى قارا كۇش ايتىلادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا ماڭگىلىك تاقىرىپتار. جەتىمدىك، جەسىرلىك، وزبىرلىق، باتىرلىق، بايلىق، كەدەيلىك. ەگەر كونە ريم، ۆيزانتيا، گرەكيا وزدەرىنىڭ ساۋلەتىمەن، كوركەمسۋرەتىمەن ماقتانسا، بىزدە اۋزىمىزدى تولتىرا ايتاتىن وسى ەپوسىمىز «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ» ەمەس پە؟

تىلەكتەس – كوزى كورپەش، تورعىن تاسىبەكوۆا – بايان سۇلۋ، ءاسانالى ءاشىموۆ – قودار، ءانۋار مولدابەكوۆ – جانتىق. ناعىز ءتورت تاعان، كۆارتەت. بۇل سپەكتاكل م.اۋەزوۆ تەاترىنىڭ ەڭ ءبىر ءساتتى دە ءتاتتى شىققان قويىلىمى بولاتىن. سول سەبەپتى دە 1980 جىلى اكەمتەاتر فرانتسياداعى نانت قالاسىنا وسى قويىلىمدى الىپ بارعان. تىلەكتەس قاپ-قارا قويۋ شاشى جەلبىرەپ تاس ۇستىنە سەكىرىپ شىققاندا ونىڭ قازاق ونەرىنىڭ بيىگىنە شىعۋعا ۇمتىلعانى بولاتىن. ونىڭ بويىنداعى تازالىق، ادالدىق، قورعانسىزدىق، سەنگىشتىك، اقكوڭىلدىلىك، ەڭ باستىسى ونىڭ تازا ماحابباتى ساحنادان ەسكەن كوكتەمگە سامالداي بەيكۇنا ەدى. مۇمكىن ساحنانىڭ ءبىز بىلمەيتىن، ونى قاراپايىم سوزبەن ايتىپ جەتكىزە المايتىن قاسيەتى – بويىڭداعى كلەتكاڭ، جان-جۇرەگىڭ، الپىس ەكى تامىرىڭ، قۇيقاڭ، توبە شاشىڭ – وسى بۇلاڭ سەزىمگە ەلتۋ، قۇلاۋ، سەنۋدەن بولار. ساحنادان ايقايلاعان باتىردى دا، كۇلكىدەن دومالاپ كوزىڭنەن جاس اققانشا كۇلەتىن كومەديانى دا، جىلاعاندا پارتەر تۇرماق، بالكون دا «اھ» ۇراتىن تراگەديانى دا ويناۋعا بولادى. ال، ەڭ قيىنى – ماحابباتتى ويناۋ. ءسۇيۋدى كورسەتۋ. سەنىڭ كەيىپكەرىڭنىڭ شىن عاشىق ەكەنىنە كورەرمەندى ناندىرۋ. بۇل قيىننىڭ قيىنى.

تىلەكتەس مەيراموۆ ونەرگە ويدا-جوقتا كەلەدى. اۋەلى، «زووۆەتكە» ءتۇستى. ءبىر كەزدە ءاسانالى ءاشىموۆ تە ءدال سول زووۆەتكە بارام دەگەن. اكەسى ۋاحيت اۋىلداعى سىيلى ازامات ەدى. كولحوز باستىعى، سوۆحوز ديرەكتورى دەگەنىڭىز ول كەزدەردە ۇلكەن قىزمەت بولاتىن. ال، ءۋاحيتتىڭ اعاسى ماقاجان  قايدا كوشسە، سوندا بىرگە كوشىپ-قونىپ جۇرە بەرەتىن. تىلەكتەستىڭ نەگىزگى بيولوگيالىق اكەسى وسى – ماقاجان. بىراق باۋىرىنا باسقان ۋاحيت بولاتىن. بۇل وزگە حالىقتا جوق، تەك قازاق حالقىندا عانا بار، ءالى كۇنگە وسى قۇبىلىس عىلىمي تۇردە ءوز باعاسىن الا الماعان ءداستۇر. ناعىز ادامگەرشىلىكتىڭ، تۋىس-باۋىرمالدىقتىڭ، ءتىپتى ۇلكەن گۋمانيزمنەن تۋعان... قازاقتا عانا بار جون-جورالعى. وسىندايدا تۇمانباي مولداعاليەۆتىڭ ولەڭى ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى.

ەكى اكەنىڭ، ەكى انانىڭ ۇلىمىن،

ەكى انانىڭ بىردەي الدىم جىلۋىن.

ەكى اكەنىڭ وجەتتىگىن الدىم مەن

ەكى اكەنىڭ جىعىلماعان تۋىمىن.

ءيا، تىلەكتەس تە ءدال وسى تۇم-اعاڭ سياقتى. ەكى ءۇيدىڭ، ەكى شاقىراقتىڭ ماحابباتىنا بولەنىپ ءوستى. بىراق، تۇم-اعاڭ بالا كەزدەن بىردەن «اقىن» بولامىن دەپ شەشسە، تىلەكتەس مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ «قۇرىلىسشى» بولعىسى كەلدى. ول كەزەڭدە قازاق ءۇشىن، اسىرەسە اۋىلدىق جەردە ەكى ماماندىق ەر ازامات ءۇشىن سىيلى بولاتىن. نە زووتەحنيك، نە ينجەنەر... تىلەكتەس وسى ەكى ماماندىقتىڭ دا باسىن شالدى. ەكەۋىنىڭ دە سوقپاعىنا شىعىپ كوردى. الايدا ول باسقا جولدى تاڭدادى. قازاقتا ەكىنىڭ ءبىرى – ءانشى. تىلەكتەس تە وسى انگە قۇمار-تىن. ونىڭ ۇستىنە ارقا جەرى، قاراعاندى ءوڭىرى – ونەرلىلەرگە باي ولكە. اقىن-جىراۋ، سال-سەرىنىڭ وتانى. تاتتىمبەت، ءمادي ءباپيۇلى، ساكەن سەيفۋللين، قاسىم امانجولوۆ، اقسەلەۋ سەيدىمبەكوۆتەردىڭ كىندىك قانى تامعان جەر.  تىلەكتەستىڭ دە اجەپتەۋىر داۋىسى بار. قازاقشا، ورىسشا ايتا بەرەدى. ءار كاللادا – ءبىر قيال. تىلەكتەس تە بالا كەزىندە «ءانشى بولسام» دەپ ويلايتىن. بىراق ارمان-قيال ءوز الدىنا، ال اكەنىڭ جوسپارى ءوز الدىنا. تىلەكتەس قاراعاندىداعى پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتقا تۇسۋگە كەلگەن.

ۋاحيت ۇلىنىڭ زووۆەتكە بارماعانىن ءتۇسىندى. «جارايدى، سيىردىڭ سوڭىنان ءجۇرىپ، زووتەحنيك بولعىڭ كەلمەسە، وندا پوليتەحكە بار. گالستۋك تاعىپ، ينجەنەر بولاسىڭ» دەگەن. الايدا، ءبىر كۇنى قاراعاندى وبلىستىق «ورتالىق قازاقستان» گازەتىنەن حابارلاندىرۋدى كوزى شالىپ قالدى. وندا وبلىستىق س.سەيفۋللين اتىنداعى تەاتردا ءبىر جىلدىق تەاتر ستۋدياسىنا شاكىرتتەر جيناپ جاتىر دەلىنگەن. تىلەكتەس نە دە بولسا، سوعان بارۋعا بەل شەشتى. «نە دە بولسا، ايتەۋىر، ونەرگە ءبىر تابان  جاقىن عوي. وبلىس بولعانمەن ول كەزدە قاراعاندى تەاترى ەل ىشىندە اۋىزعا ىلىنگەن ابىرويلى تەاتر بولاتىن. ويتكەنى، وندا مۇلىك سۇرتىباەۆ، ايكەن مۇسابەكوۆا، ءانۋار مولدابەكوۆ سىندى ۇلكەن اكتەرلەر ەڭبەك ەتكەن تەاتر-تىن. اسىرەسە، مۇلىك اعا ول كەزدە وتە تانىمال بولاتىن. ول تۇسكەن پاۆەل بوگوليۋبوۆتىڭ «قىز بەن جىگىت»، شاكەن ايمانوۆتىڭ «ءبىزدىڭ سۇيىكتى دارىگەر» حالىق اراسىندا وتە ىستىق فيلمدەردىڭ ءبىرى-ءتىن. تىلەكتەس تە «نار تاۋەكەل» دەپ وسى ستۋدياعا كەلدى. ول كەزدە حۋسەين ءامىر-تەمىردىڭ جاس كەزى. امانگەلدى تاجىباەۆ تا جالىنداپ تۇر. ءاسيا ابلاەۆا اپايدىڭ دا سول جاس شاعى. مىنە، تىلەكتەسكە وسى كىسىلەر ءدارىس بەردى. ونىڭ ۇستىنە ا.شنايدەرمان - قازاق تەاترىنىڭ باس رەجيسسەرى. جاس مەيراموۆ وسى تەاتردان كوپ نارسە ۇيرەندى. كوپ نارسەگە كوزىن اشتى. ەڭ نەگىزگىسى ونەر تەك ولەڭ ايتۋدان تۇرمايدى ەكەن... ونىڭ ىشىندە دە سان-سالاسى بولاتىنىن، اسىرەسە اكتەرلىق ماماندىقتىڭ بار ەكەندىگىنە كوزى جەتتى. جال-جال تولقىندى وزەننىڭ كەي جەرىندە ءيىرىمى بولاتىنى سياقتى ونەردىڭ دە ادامدى ەرىكسىز باۋلاپ، ءۇنسىز تارتاتىنىن باس كەزىندە ول بايقاماي قالعان. ءوزىنىڭ كۋرستاستارىمەن بىرگە العاشقى كەزدە كوپشىلىك ساحناسىنا شىققان. قارا كولەڭكە زالدان قادالعان سانسىز كوزدەردىڭ سيقىرى بارىن ساناسىمەن تۇسىنبەسە دە تۇسىنىگىمەن ۇققان. بىراق ءبىر جىل زىر ەتىپ وتە شىقتى. ناعىز وقۋ ورنىنىڭ الماتىدا ەكەنىن بىلەدى. اسىرەسە وندا ۇلكەن-ۇلكەن ۇستازداردىڭ بارىن ءبىلدى.

اسىرەسە اتى دۇرىلدەپ تۇرعان اسەكەڭنىڭ بار ەكەنىن ەستىدى. اسەكەڭ – قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى، پروفەسسور، العاشقى پروفەسسيونال رەجيسسەر. ۇلى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «ابايىن» العاش قويعان تۇلعا. ءبىر قىزىعى اسەكەڭنىڭ ۇيىندەگى كۇلان اپاي – جەرلەس. تەك جەرلەس ەمەس قانا ەمەس، تۋىس بولىپ كەلەدى. «سۋعا كەتكەن ءتول قارمايدى». بالاسىنىڭ بەتىنەن قايتپاسىن بىلگەن ۋاحيت سول كۇلاش اپايعا تەلەفون شالعان. ءمان-جايدى بىلگەن. ول كەزدە اكتەر ماماندىعىنا ەكى جىلدا ءبىر-اق قابىلدايتىن كەز. بىراق بيىل اسەكەڭ قابىلدايدى ەكەن. قازىر ءبىرىنشى توپتى قابىلداپ، بالا جەتپەي وڭتۇستىككە كەتكەن ەكەن. جاقىندا ەكىنشى تۋر بولاتىنىن ەستىگەندە قۋانىپ كەتتى. ءسويتىپ سەيدىل تالجانوۆ دەگەن تۋىسىمەن تىلەكتەس العاش رەت الماتىعا ۇشتى. تاڭعى 7-دە ونى فۋرمانوۆ پەن كالينيننىڭ قيىلىسىنداعى اسەكەڭنىڭ ءۇيىنىڭ الدىنا تاستاپ كەتكەن. تىلەكتەس كۇلان اپايىنىڭ ۇيىنە، دۇرىسى اسقار توقپانوۆتىڭ پاتەرىنە يمەنە كوتەرىلدى...

كوپ ۇزاماي امانگەلدى ۇزاقباەۆ، قاراباي ساتقانباەۆ، سەردەش قاجىمۇراتوۆ، مۇحان شاكىروۆ، ەرعالي ورازىمبەتوۆ ت.ب. بالالارمەن ءى كۋرستىڭ ستۋدەنتى بولعان.

*****

تىلەكتەس مەيراموۆ ءبىر كەزدەرى تەاتردان كەتىپ، مادەنيەت مينيسترلىگىندە قىزمەتكەن بوپ ىستەدى. كوپ ەمەس، 11 اي، 11 كۇن. سوسىن قايتىپ كەلدى. «قايتقان مالدا بەرەكە بار» دەگەن وسى بولار...

*****

ۇستازى اسەكەڭ-اسقار توقپانوۆ بۇلار ءىىى كۋرسقا كەلگەندە جامبىلعا كەتەتىن بولدى. اياق استىنان بۇزىلدى. وبلىستىق قازاق تەاترىنا باس رەجيسسەر بوپ بەكىدى. اسەكەڭ – قازاق ونەرىندە ءوز ورنى بار ەرەكشە تۇلعا بولاتىن. ەشكىمنەن تايسالمايتىن «بەتىڭ بار، ءجۇزىڭ بار» دەمەيتىن كىسى-ءتىن. جاس اكتەرلەر بولماي تۇرسىن، ءتىپتى ۇلكەن سەركە قوجامقۇلوۆتار دا اسەكەڭنەن يمەنەتىن. ويتكەنى، ونىڭ ءسوزى ءمىردىڭ وعىنداي، ءبىر سويلەسە توقتاماي، ۇزاققا شاباتىن سايگۇلىكتەي نوقتاعا باس يمەيتىن. سوسىن وقىعانىنان توقىعانى كوپ، ابايدى جاتقا سوعاتىن، ءسوز سويلەسە ماقالداپ، ماتەلدەپ سويلەيتىن، كەيدە ءتىپتى ءوزى اكتەر بولىپ كەتەتىنناعىز ۇستازدىڭ ءوزى بولاتىن. بىراق نار تۇلعالاردىڭ تاعدىرى وڭاي ەمەس. اسەكەڭ دە ومىرىندە كوپ قيىندىق كوردى. پارتيادان ءبىر ەمەس، ەكى رەت شىعىپ كەتكەن تەنتەك مىنەز تالانت بولاتىن. سودان بولار باسشىلاردىڭ كوبى اسەكەڭنەن الىس جۇرۋگە تىرىساتىن.

ءيا، ءسويتىپ اسەكەڭ كۋرسىن شولپان جانداربەكوۆاعا تاپسىرىپ، ءوزى جامبىلعا كەتتى. شولپان جانداربەكوۆا قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى، «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ» كينوسىنداعى باياندى ەكراندا سومداعان اكتريسا. ۇلى قۇرمانبەك جانداربەكوۆتىڭ جارى. كوزى ۇلكەن، داۋىسى سىڭعىرلاپ شىعاتىن، مىنەزى تۇيىق كىسى-ءتىن. بىراق ستۋدەنتتەرىن ءوزىنىڭ بالالارىنان كەم كورمەيتىن، قولىنداعى بارىن بەرۋگە ايانبايتىن ەدى. تىلەكتەستى م.اۋەزوۆ تەاترىنا الىپ كەلگەن وسى ۇستازى بولاتىن. دۇرىسى، ەكىنشى ۇستازى. ءيا، تىلەكتەستىڭ بۇل ومىردە ەكى اكەسى، ەكى شەشەسى، ەكى ۇستازى بولعان...

******

تىلەكتەس – وتە تۇيىق. دوس دەگەنگە تالعاممەن قارايدى. سوندىقتان دا بولار تىلەكتەس كوبىندە جالعىز جۇرەدى. جالعىز ءوزى وي تۇبىنە باتادى. جالعىز ءوزى كەيدە تەاتردا دايىندالىپ جاتادى. پارتنەرى جوق بولسا، مەيلى ءوزى جالعىز مونوسپەكتاكلدە دە ويناي بەرەدى.

*****

تىلەكتەس اسكەردەن كەلگەن سوڭ تەاترعا بىردەن ارالاسىپ كەتتى. كوپ ۇزاماي م.اۋەزوۆ تەاترىنىڭ موسكۆاداعى گاسترولى باستالعان. الەمگە ايگىلى كىشى تەاتردا قازاق ونەرىنىڭ زور ابىرويى دا قۋانىشتى كۇندەرى دە بولاتىن ول. سول ساپاردا م.اۋەزوۆ تەاترى شىمىلدىقتى ع.مۇسىرەپوۆتىڭ «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ» سپەكتاكلىمەن اشتى. بۇل كەزدە كىشى تەاتردىڭ دۇرىلدەپ تۇرعان شاعى. ي.سموكتۋنوۆسكي، يۋ.سولومين، م.تسارەۆ، ي.يلينسكي، ب.بابوچكين، ت.ب. بار كەزى ەدى.

19 ماي كۇنى ءدال سول م.اۋەزوۆ تەاترىنىڭ گاسترولى بولاتىن كۇنى اسەكەڭ – اسقار توقپانوۆ قاراعاندىعا بارادى. تويدىڭ بەتاشارىن اسەكەڭ اشادى. كىشى تەاتردىڭ ارتيستەرىن ءتىزىپ كەلىپ، ءدال قازىر سول ساحنادا مىنا ءۋاحيتتىڭ ۇلى تىلەكتەس مەيراموۆتىڭ ويناپ جاتقانىن ايتقاندا، ەل-جۇرت گۇرر ەتە قالادى. «قارا بالاسىنىڭ» الماتىدا وقىعانىن بىلگەنمەن نە ءبىتىرىپ جۇرگەنىن بىلمەيتىن اكەگە بۇل توبەدەن ويناعان نايزاعايداي اسەر ەتكەن... قۋانعان... سەنەر-سەنبەسىن بىلمەي ابدىراعان، تولقىعان، دەگبىرسىزدەنگەن... ءتىپتى كوزىنە جاس العان...

اتتەڭ... بىراق اكەسى ۋاحيت ۇلىنىڭ ساحناداعى ويىنىن كورمەي كەتتى. الايدا، «اكەڭ ولسە، ءولسىن، اكەڭنىڭ كوزىن كورگەن، ولمەسىن» دەگەن... باسقا ەل-جۇرت اعايىن-تۋعان، اۋىلداس، جەرلەرتەر تىلەكتەس مەيراموۆتىڭ ول قوزىسىن ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت تاماشالادى. تەك ارقا جەرى ەمەس، التايدان اتىراۋعا دەيىنگى قازاق ەلىنىڭ باسىم كوپشىلىگى جاس اكتەر، تالانتتى تىلەكتەستىڭ ونەرىنە كۋا بولدى. ءتانتىدى.

******

تىلەكتەس مەيراموۆتىڭ بۇگىندە شاكىرتتەرى جەتەرلىك. ول 2001-دەن 2007-گە دەيىن ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىنىڭ ديرەكتور-كوركەمدىك جەتەكشىسى بولىپ قىزمەت ەتتى. م.اۋەزوۆ تەاترىندا 30 جىلعا جۋىق اكتەر بولدى. ول قوزىدان باسقا “امانگەلدىدە” بايعارا، ءا.نۇرپەيىسوۆتىڭ “قان مەن تەرىندە” وزنوبين، ا.سۇلەيمەنوۆتىڭ “جەتىنشى پالاتاسىندا” جۇمات، “قىزداي جەسىر — شتات قىسقارتۋىندا” ەركىن، (ا.جاعانوۆانىڭ “بەيمازا ايەلىندە” مالىك،  “جان القىمىندا” اقان،  ن.ابۋتاليەۆتىڭ ء“وتتىڭ دۇنيەسىندە” جاڭگىر،  يرانعايىپتىڭ «شىڭعىس حانىندا» شىڭعىس حان، ءا.كەكىلباەۆ، “ابىلاي حانىندا” قالدان سەرەن، ت.ب. قىرىققا جۋىق وبرازداردى سومدادى. تىلەكتەستىڭ ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترىندا ويناعان رولدەرى دە جەتەرلىك. ع.مۇسىرەپوۆتىڭ «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋىندا» - قاراباي، ە. جۋاسبەكتىڭ «انتيۆيرۋسىندا» - اسان;  ت.دجيۋدجەنوگلۋدىڭ «كوشكىنىندە» - اقساقال;  ع.مۇسىرەپوۆتىڭ «اقان سەرى - اقتوقتىسىندا» - ناۋان، ر.وتارباەۆتىڭ «كولەڭكەسىز جولاۋشىسىندا» - اكەسى، ج.انۋي «جالىن جۇتقان جاننا د اركىندا» - كوشون، ۆ.ەجوۆ «تىراۋلاپ ۇشقان تىرنالارىندا» - لۋكيانوۆ، م.اۋەزوۆ «ابايىندا» - اباي، ا.چەحوۆتىڭ «ۆانيا اعايىندا» - ۆانيا اعاي بەينەلەرىن كەسكىندەدى.

وسى جەردە ونىڭ ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترىندا ۆ.ەجوۆتىڭ پەساسى بويىنشا قويىلعان «تىراۋلاپ ۇشقان تىرنالار» سپەكتاكلىندە پولكوۆنيك لۋكيانوۆتىڭ بەينەسى. بۇكىل سانالى ءومىرىن ەل ءۇشىن، وتان ءۇشىن ارناعان مايدانگەر. قاراپايىم سولداتتان ۇلكەن قولباسشىعا دەيىن ءبارىن بىلەتىن، ءبارىن تانيتىن، ار-وجدانىن بارىنەن بيىك قوياتىن پولكوۆنيك. اياق استىنان ءىستى بولعان قازاق جاۋىنگەرىن پەرنەبەك بورانباەۆتى سىبىرگە جىبەرمەي، بار جاۋاپكەرشىلىكتى موينىنا الا بىلگەن اقساقال جاۋىنگەر. ءوز باسىن ولىمگە تىگىپ، سوڭىندا قول باسشىعا كەتەدى. ناعىز جاۋىنگەرلەر سياقتى. «چەست يمەيۋ» دەپ كەتكەن... وڭ قولىن شەكەسىنە سارت ەتكىزىپ، قاسىنداعى وفيتسەرلەرىمەن قيماي دا قينالا قوشتاسقان ءساتى. لۋكيانوۆ-مەيراموۆ وسى رولگە ەرەكشە دايىندالعان. ءاربىر دايىندىق تەك اكتەر ۇشىگ عانا ەمەس، رەجيسسەر ءۇشىن دە، پارتنەرلەرى ءۇشىن دە ۇلكەن مەكتەپ، ۇلكەن قۋانىش بولاتىن. انشەيىندە دە سوزگە جوق تىلەكتەس مەيراموۆ بۇل جولى دا سول وبرازعا ەنىپ كەتكەن. ءيا، بۇل تىلەكتەس... كوزىندە مۇڭ، قاباعى قاتۋلى... قاراپايىم جاۋىنگەر – بالاسىنداي كىشى سەرجانت ءۇشىن جانىن قيۋعا دايىن... اكتەر سوڭعى ساحنادا داۋىسى دىرىلدەپ، قاسىنداعى وفيتسەرىمەن قوشتاسقان. اقسۇيەك. باسىنان باشپايىنا دەيىن ينتەللەگەنت جان... تىلەكتەستىڭ كوزىندە، دۇرىسى جانارىنىڭ تۇكپىرىندە جاس... بىراق شىعارمايدى، كورسەتپەيدى. ويتكەنى، ناعىز وفيتسەر جىلاۋعا ءتيىس ەمەس...

كەزىندە قاپىلىستا كوز جازعان ۇلىن دەر كەزىندە ايالاماي قالعانى ءۇشىن بە، الدە اكەلىك ساعىنىشتىڭ سارى الا زارى ما... ءبىز بىلمەدىك... بىلە المايتىن دا شىعارمىز... ءتىپتى ونى ءبىلۋدىڭ دە كەرەگى بولماس. بىزگە كەرەگى ۇلكەن اكتەردىڭ بۇل ويىنى سول ماسكەۋدەگى «زولوتوي ۆيتياز» بايقاۋىندا «التىن ديپلومعا» يە بولدى. سوندىقتان بولار، ۇلكەن تەاتر سىنشىسى كونستانتين ششەرباكوۆتىڭ «يزۆەستيە» گازەتىندە تىلەكتەستىڭ سوزىمەن باستالعان «چەست يمەيۋ» ماقالاسى جارىق كوردى.

ءيا... كوپ سويلەمەيتىن، بىراق كوپ ويلانىپ، قىرۋار ءىس ءبىتىرىپ جۇرگەن قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى، پروفەسسور تىلەكتەس مەيراموۆ بۇگىندە 70-كە تولعان... وندا دا ەشكىمگە جار سالماي، ايقايلاماي، اتتانداماي كەلگەن. ۇندەمەي كەلگەن... ويتكەنى ول سولاي.... ۇندەمەس.

تالعات تەمەنوۆ

قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى، پروفەسسور

Abai.kz