حالىقتى وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە كوشىرۋ باعدارلاماسى اياسىندا كوش باعىتىن سولتۇسىككە بۇرعان اعايىنعا جاسالاتىن تيىمدىلىك جىلدان-جىلعا جاقسارىپ كەلەدى. اتاپ ايتار بولساق، بيىلدان باستاپ تەك وتباسىلارعا عانا ەمەس، نەكەدە تۇرماعان ازاماتتارعا دا مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتىلەدى. بۇل ماسەلە حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ جانە كوشى-قون ماسەلەلەرى تۋرالى زاڭ جوباسىندا كورىنىس تاۋىپ وتىر.

ايتا كەتسەك، دەموگرافيا بولجامىنا قاراعاندا 2050 جىلعا قاراي ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك وڭىرلەرىندە حالىق سانى شامامان 5,3 ميلليون ادامعا كوبەيىپ، جۇمىسسىزدىق ماسەلەسى كۇردەلەنە ءتۇسۋى مۇمكىن. كەرىسىنشە سولتۇستىك وڭىرلەردە تۇرعىندار سانى 900 مىڭعا كەمىپ، جۇمىس كۇشىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى ۇلكەن پروبلەماعا اينالۋى ىقتيمال. وسىنداي دەموگرافيالىق تەڭگەرىمسىزدىكتى رەتتەۋ ماقساتىندا مەملەكەت باسشىسى بەرگەن تاپسىرماعا سايكەس ۇكىمەت ەكى جىلدان بەرى ارتىق جۇمىس كۇشى بار وڭىرلەردىڭ ەڭبەككەرلەرىن جۇمىس كۇشى جەتىسپەيتىن وبلىستارعا قونىستاندىرۋ باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋدا.

بىلتىر قونىس اۋدارۋشىلار سانى 2016 جىلمەن سالىستىرعاندا ەكى ەسە كوبەيىپ، 3800 وتباسىعا جەتكەن. ال بيىل كوش قارقىنى ودان ءارى ۇدەپ، ءتيىستى كۆوتا بويىنشا قونىس اۋدارۋشىلار سانى 9 مىڭ ادامعا دەيىن كوبەيتىلمەكشى.

- قونىس اۋدارۋشىلار مەن ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرىن عانا ەمەس، ەندى قونىس اۋدارۋشىلاردىڭ جەكە باسىن، ونىڭ ىشىندە نەكەدە تۇرماعان ازاماتتاردى دا مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىمەن قامتىپ، وڭىرلىك كۆوتاعا ەنگىزۋ قاراستىرىلۋدا، — دەيدى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى مادينا ابىلقاسىموۆا.

وسى جەردە ءبىر ايتا كەتەرلىگى ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك وڭىرىندەگى اۋىلداردا ادام وتە از قونىستانعان. ءتىپتى، كەيبىر اۋىلدار قاڭىراپ بوس قالۋدا. مىسالى، پاۆلودار وبلىسى ماي اۋدانىندا – 12 مىڭ، ۋسپەنكا اۋدانىندا نەبارى 14 مىڭ حالىق تۇرادى. كورشى رەسەي فەدەراتسياسىمەن شەكاراداعى كەي اۋىلدار تىپتەن بوساپ قالعان. وسىعان بايلانىستى 2013 جىلى قابىلداعان «جۇمىسپەن قامتۋ 2020 جول كارتاسى» باعدارلاماسى اياسىندا جەرگىلىكتى بيلىك وڭىردەگى حالىق سانىن ارتتىرۋ ءۇشىن كوشىپ كەلگەن وتباسىلارعا كورسەتىلەر كومەكتىڭ كولەمىن ۇلعايتۋدا.

كوشىپ كەلۋگە نيەتى بارلارمەن كەزدەسۋدە پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكىمى بولات باقاۋوۆ: ءبىز زاڭ شەڭبەرىندە، كوشىپ كەلەم دەۋشىلەرگە بارلىق كومەكتى جاسايمىز، – دەپ مالىمدەدى.

سونىمەن بىرگە وبلىس باسشىلارى كوشىپ كەلۋشىلەردىڭ ءتۇرلى سۇراقتارىنا جاۋاپ بەردى.

- ءبىز اۋدانداعى اكىمدىك قۇزىرەتىندەگى بوس تۇرعان وفيستەردى جانە باسقا دا ورىنداردى تومەن باعامەن جالعا بەرىپ، جەكە كاسىپپەن شۇعىلدانۋشىلارعا جاعداي جاسايمىز، – دەيدى شارباقتى اۋدانىنىڭ اكىمى ىبىراەۆ بالعاباي جۇماعۇلۇلى.

سونىمەن قاتار، جەرگىلىكتى اتقا مىنەرلەر كوشىپ كەلۋشىلەر ءۇشىن جەر ەشقانداي كونكۋرسسىز، اۋكتسيونسىز بەرىلەتىنىن ايتىپ وتىر.

وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى، بەگەنتاەۆ مەيرام مۇحاممەتراحىمۇلى:

- ءبىز بارلىق اۋداندارداعى بوس تۇرعان، ساتىلاتىن ۇيلەردىڭ ءتىزىمى جاساپ، باعاسىن ناقتىلادىق. ونىڭ ۇستىنە جەر الام دەۋشىلەر ءۇشىن جاقسى حابار بار. باعدارلاماعا ەنگەن، جاڭا وزگەرىسكە ساي كوشىپ كەلەم دەۋشىلەرگە جەر ەشقانداي كونكۋرسسىز ءارى اۋكتسيونسىز بەرىلەدى، – دەدى.

قاراتاي اۋىلىنىڭ اكىم بەيبىت جولشەەۆ : اۋىلىما ءبىر ءۇي كوشىپ كەلسە دە قۋانامىن. سەبەبى، كىم ءوزىنىڭ اۋىلىنىڭ قۇرىپ، جوعالعانىن كورگىسى كەلەدى دەيسىز. اۋىل رەسەيمەن شەكارانىڭ تۇبىندە، جەر دە، جۇمىس تا، قازاقشا مەكتەپ تە بار.

شارباقتى اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ريزاگۇل نەعمانوۆانىڭ ايتۋىنشا، كوشۋگە سۋبسيديا – ءار وتباسىنا 35 ەسەلەنگەن ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندەگى ءبىر رەتتىك تولەماقى، تۇرعىن ءۇيدى جالداۋ بويىنشا شىعىنداردى وتەۋگە سۋبسيديا – ءار وتباسى ءۇشىن 12 اي بويى تولەنەدى.

ەگەر وتباسى مۇشەسى ءبىر ادام بولسا، 20 اەك، ەكى-ءتورت ادامعا دەيىن 25 ەسەلەنگەن اەك، بەس جانە ودان كوپ بولعاندا 30 ەسەلەنگەن اەك مولشەرىندە، ەگەر اۋىلدىق مەكەندەرگە قونىس اۋدارسا، 12 اي ىشىندەگى ءۇي جالداۋ اقىسى جەكە-جەكە، ءبىر مۇشەسى بار وتباسىنا 15 اەك، ەكى-ءتورت مۇشەسى بار وتباسىنا 18 اەك، بەستەن ارتىق مۇشەسى بار وتباسىنا 20 اەك مولشەرىندە تولەنەدى.

ءار وتباسىنىڭ كەم دەگەندە ءبىر مۇشەسى جۇمىسقا ورنالاستىرىلادى. اۋىلشارۋاشىلىعىمەن شۇعىلداناتىندارعا جەتكىلىكتى تۇردە جەر بەرىلەدى. ساتىپ العان ءۇيى مەن جەرىن قويىپ، جەكە كاسىپكەرلىك ءۇشىن نەسيە الۋعا دا بولادى. ول ءۇشىن ەڭ ابزالى ءوزارا بىرىككەن كاسىپكەرلىك كورپوراتيۆتەرىن قۇرۋ كەرەك.

بۇدان بولەك، سولتۇستىككە كوشكەن ەل ەڭ الدىمەن مەملەكەتتىڭ كومەگىمەن ءۇي الادى جانە جۇمىس تابادى.

ال ودان دا ماڭىزدىسى جەرگە يە بولادى. ادام سانى وسكەنىمەن جەر ۇلكەيمەيتىنى بەلگىلى، جەر بىرنەشە جىلدان كەيىن بەرىلمەيدى. ال جەر – الەمدەگى ەڭ تۇراقتى، ءارى قۇنى تەك وسە بەرەتىن كاپيتال. ول – ۇرپاقتان-ۇرپاققا قالاتىن مۇرا.

سولتۇستىكتە كاسىپ اشۋشىلار ءۇشىن اسىرەسە اۋىلشارۋاشىلىعىمەن اينالىسقىسى كەلەتىندەر ءۇشىن مۇمكىندىك كوپ، باسەكە تومەن.

سولتۇستىكتىڭ حالقى ءبىر توعا، ءتۇزۋ، ولارمەن جۇمىس جاساۋ وڭاي ءارى سەنىمدى. وڭتۇستىكتەن كەلگەن كوش شەكارا ءوڭىردىڭ دەموگرافياسىن كوتەرەتىنى حاق. بۇل – بوساپ قالعان شەكارالىق وڭىرلەرگە جان كىرگىزەدى. سول ارقىلى ءوزارا ءوندىرىس تە وسەدى.

قىسقارتىپ ايتقاندا، "ەلگە ەل كەلسە – قۇت" دەگەن اتالى ءسوز بار. باسىمىز كوبەيىپ، باۋرىمىز ءبۇتىن بولسىن دەسەك، شەكارانى ادامعا تولتىرىپ، ءوندىرىستى نىعايتۋىمىز كەرەك. ال ول – سەنىمدى دە سەرگەك قونىس اۋدارۋشىلاردىڭ دا وڭ جامباسىنا كەلەر ساياسات.

Abai.kz