ەلىمىز ەگەمەندىك العالى عالامنىڭ عالامات باسەكەلەرىندە وزىنە ءتان باسىرەسىنەن قاعىلىپ كورگەن جوق. مەيلى قاي سالادا بولسا دا قازاقستاننىڭ جەتكەن جەتىستىگى از ەمەس. ەل دامۋىنىڭ ەرەكشە بەلگىلەرىنىڭ ءبىرى – سپورت سالاسىنداعى جەتىستىك دەپ ەسەپتەپ ءجۇرمىز عوي. ەندەشە، تاۋەلسىزدىك العانىنا شيرەك عاسىردان ءسال عانا اسقان ەل ءۇشىن سپورت سالاسىنداعى بۇگىنگى جەتىستىكتەرىمىز از ەمەس.

الەمدىك ارەنالاردا جەڭىپ العان جۇلدەلەر ەل مەرەيىن ۇستەم ەتۋگە سەپتىگىن تيگىزەتىنى شىن. سپورتشىلارىمىز حالىقارالىق ءىرى دودالاردا توپ جارعان كەزدە بوركىمىزدى اسپانعا اتىپ قۋاناتىنىمىز وسىنىڭ دالەلى. سپورتتاعى جەتىستىكتى ەل دامۋىنىڭ ەڭ ماڭىزدى كورسەتكىشى دەي المايمىز. بىراق الەمدىك جارىستاردا جۇلدە الۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ءتىپتى كەيبىر دامىعان الپاۋىت ەلدەردىڭ ءوزى سپورت سالاسىندا قازاقستاننىڭ شاڭىنا ىلەسە المايدى.

سپورتتاعى ەڭ بيىك شىڭ -  وليمپيادا ويىندارى. اتالعان ءدۇبىرلى دودا ءتورت جىلدا ءبىر وتەدى. الەمنىڭ ءار تۇكپىرىنەن كەلگەن مىڭداعان سپورتشى ءدال وسى بيىكتى باعىندىرۋ ءۇشىن بارىن سالادى. وليمپيادا ويىندارىنا ەلىمىز سپورتشىلارى تاۋەلسىزدىك العالى التى مارتە قاتىستى. ءارى ەشقاشان التىن مەدالسىز قايتىپ كورگەن جوق. ايتا كەتەيىك، 1992 جىلعى بارسەلوناداعى جازعى وليمپيادا ويىندارىندا قازاقستاندىق سپورتشىلار تمد-نىڭ بىرىككەن قۇراماسى ساپىندا ونەر كورسەتتى.

ەلىمىز سپورتشىلارى جازعى وليمپيادا ويىندارىندا 1996 جىلدان بەرى جالپى 64 مەدال جەڭىپ الدى. بۇنىڭ 19-ى التىن، 20-سى كۇمىس، 25-ءى قولا مەدال. ال قىسقى وليمپياداعا 1994 جىلدان بەرى قاتىسىپ ءجۇرمىز. بۇل جارىستا قازىرگە دەيىن جەتى جۇلدە جەڭىپ الدىق. اتاپ ايتقاندا 1 التىن، 3 كۇمىس، 3 قولا مەدالگە قول جەتكىزدىك.

قازاقستان قۇراماسى ازيا ويىندارىنا 1994 جىلدان بەرى قاتىسىپ كەلەدى. سودان بەرى وتكەن التى كەزەكتى ازيادادا ەلىمىز سپورتشىلارى جالپى 557 مەدالگە قول جەتكىزدى. بۇنىڭ ىشەندە 155 التىن، 158 كۇمىس، 244 قولا مەدال بار. ال قىسقى ازيا ويىندارىنداعى كورسەتكىشىمىز مىناداي: 69 التىن، 51 كۇمىس، 44 قولا جيىنى 164 مەدال.

ەندى جازعى جانە قىسقى وليمپيادا ويىندارىندا مەدال جەڭىپ العان سپورتشىلاردىڭ ەسىمىن اتاي كەتەيىك. بۇل ەڭ ءىرى الەمدىك دودادا جۇلدە سالعان جۇيرىكتەرگە دەگەن قۇرمەت ءارى ەل ماقتانىشتارىنىڭ ەسىمىن بارلىعى بىلە ءجۇرسىن دەگەن نيەت.

قازاقستان تاۋەلسىز ەل رەتىندە قاتىسقان العاشقى وليمپيادا - 1994 جىلى نورۆەگيانىڭ ليللەحاممەر قالاسىندا وتكەن XVII  قىسقى وليمپيادا ويىندارى بولاتىن. قازاقستاننىڭ ءانۇرانىن وليمپ شىڭىندا تۇڭعىش رەت ۆلاديمير سميرنوۆ شىرقاتتى. اتاقتى شاڭعىشى سول كەزدە ءبىر ءوزى ءبىر التىن، ەكى كۇمىس مەدال جەڭىپ الدى.

1996 جىلى قازاقستان سپورتشىلارى العاش رەت اتلانتاداعى ءححVى جازعى وليمپيادا ويىندارىنا قاتىستى. الەمدەگى ەڭ ءىرى سپورتتىق جارىسقا العاش رەت قاتىسىپ جاتقانىنا قاراماستان قازاقستان قۇراماسى 3 التىن، 4 كۇمىس، 4 قولا مەدالگە قول جەتكىزىپ، كوماندالىق ەسەپتە 24-ءشى ورىنعا تابان تىرەدى. مەدال العان سپورتشىلار، التىن مەدال: بوكسشى ۆاسيلي جيروۆ، (بۇعان قوسا تەحنيكالىق شەبەرلىگى ەڭ جوعارى بوكسشىعا بەرىلەتىن باركەر كۋبوگىن جەڭىپ الدى), بالۋان يۋري مەلنيچەنكو، بەسسايىسشى الەكساندر پارىگين. كۇمىس مەدال: مەرگەن سەرگەي بەلياەۆ ء(بىر ءوزى ەكى كۇمىس), بوكسشى بولات ءجۇمادىلوۆ، اۋىر اتلەت اناتولي حراپاتىي. قولا مەدال: بوكسشىلار ەرماحان يبرايموۆ پەن بولات نيازىمبەتوۆ، بالۋان ماۋلەن مامىروۆ، مەرگەن ۆلاديمير ۆوحميانين.

كەلەسى قىسقى وليمپيادا 1998 جىلى جاپونيانىڭ ناگانو قالاسىندا ءوتتى. وسىدان جيىرما جىل بۇرىنعى جارىستا قازاقستان كومانداسى ەكى قولا مەدال الدى. ولاردى كونكيشى ليۋدميلا پروكاشەۆا مەن شاڭعىشى ۆلاديمير سميرنوۆ جەڭىپ الدى.

2000 جىلى سيدنەيدە (اۆستراليا) وتكەن جازعى وليمپيادادا تاۋەلسىز قازاقستان اتىنان تۇڭعىش رەت قازاق بالاسى التىن الدى. قازاقستان قۇراما كومانداسى بۇل جولى 199 ەلدىڭ ىشىندە 22-ورىنعا جايعاستى. التىن مەدال: بوكسشىلار بەكزات ساتتارحانوۆ پەن ەرماحان ىبىرايىموۆ، جەڭىل اتلەت ولگا شيشيگينا. كۇمىس مەدال: بوكسشىلار مۇحتارحان دىلدابەكوۆ پەن بولات ءجۇمادىلوۆ، بالۋان يسلام بايرامۋكوۆ، ۆەلوشاباندوز الەكساندر ۆينوكۋروۆ.

وكىنىشكە وراي، 2002 جانە 2006 جىلعى قىسقى وليمپيادا ويىندارىندا ەلىمىز سپورتشىلارى جۇلدە الا العان جوق.

ال 2004 جىلى افينادا وتكەن جازعى ويىنداردا باقتيار ارتاەۆ التىن مەدال الدى جانە ەڭ شەبەر بوكسشىعا بەرىلەتىن باركەر كۋبوگىن يەلەندى. كۇمىس جۇلدە:  بوكسشى گەننادي گولوۆكين، اۋىر اتلەت سەرگەي فيليمونوۆ، بالۋاندار گەورگي تسۋرتسۋميا مەن گەننادي لاليەۆ. قولا جۇلدە: ونسايسشى دميتري كارپوۆ، بوكسشى سەرىك ەلەۋوۆ، بالۋان محيتار مانۋكيان.

2008 جىلى بەكيندە وتكەن جازعى وليمپيادا دا ءبىز ءۇشىن ءساتسىز وتكەن جوق. قازاقستاندىق سپورتشىلار بۇل سىندا 2 التىن، 3 كۇمىس جانە 4 قولا مەدال جەڭىپ الدى. جالپى ەسەپتە 205 مەملەكەت ىشىندە 29-ورىنعا تۇراقتادى. ايتا كەتەرلىگى، بۇل ءتىزىم دوپينگ داۋىنا بايلانىستى كەيىن قايتا شىققان شەشىم بويىنشا بەرىلىپ وتىر. التىن مەدال: بوكسشى باقىت سارسەكباەۆ، اۋىر اتلەت اللا ۆاجەنينا. كۇمىس جۇلدە: دزيۋدوشى اسحات جيتكەەۆ، جەڭىل اتلەت ولگا رىپاكوۆا، بالۋان نۇرباقىت تەڭىزباەۆ. قولا مەدال: بالۋاندار ەلەنا شالىگينا مەن ماريد مۋتاليموۆ، بوكسشى ەركەبۇلان شىناليەۆ جانە ارمان چيلمانوۆ (تحەكۆوندو).

2010 جىلى كانادانىڭ ۆانكۋۆەر قالاسىندا وتكەن قىسقى وليمپيادا ويىندارىندا بياتلونشى ەلەنا حرۋستالەۆا وليمپيادا كۇمىسىن جەڭىپ الدى.

2012 جىلى لوندوندادا وتكەن جازعى وليمپيادا ويىندارىندا قازاقستان قۇراماسى ايدى اسپانعا شىعاردى. 7 التىن، 1 كۇمىس، 5 قولاسى بار ون ءۇش مەدال يەلەنىپ، جالپى كوماندالىق ەسەپتە 205 ەلدىڭ اراسىندا 12-ءشى ورىن العان. الايدا تاعى دا سول دوپينگ داۋى ءبىراز مەدالدارىمىزدى يەسىنەن ايىردى. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى، بوكسشى سەرىك ساپيەۆ التىن مەدالمەن قوسا تەحنيكاسى جوعارى بوكسشى رەتىندە باركەر كۋبوگىنا يە بولدى. بۇدان بولەك ۆەلوشاباندوز الەكساندر ۆينوكۋروۆ پەن جەڭىل اتلەت ولگا رىپاكوۆانىڭ التىن جۇلدەسى دە كۇمان تۋدىرعان جوق. ال كۇمىس جۇلدەنى بوكسشى ادىلبەك نيازىمبەتوۆ الدى. قولا مەدال: بالۋاندار دانيال گادجيەۆ، گيۋزەل مانيۋروۆا، اكجۋرەك تاناتاروۆ، بوكسشىلار يۆان دىچكو، مارينا ۆولنوۆا، اۋىر اتلەت اننا نۋرمۋحامبەتوۆا.

2014 جىلى رەسەيدىڭ سوچي قالاسىندا وتكەن قىسقى وليمپيادا ويىندارىندا مانەرلەپ سىرعاناۋدان دەنيس تەن قولا جۇلدەگەر اتاندى.

2016 جىلى برازيليانىڭ ريو-دە-جانەيرو قالاسىندا كەزەكتى جازعى وليمپيادا ءوتتى. بۇل سىندا قازاقستان قۇراماسى 3 التىن، 5 كۇمىس، 9 قولا مەدال جەڭىپ الدى. اتاپ ايتقاندا، التىن مەدەلگە سۋعا جۇزۋدەن دميتري بالاندين، اۋىر اتلەت نيجات راحيموۆ، بوكسشى دانيار ەلەۋسىنوۆ قول جەتكىزدى. كۇمىس جۇلدە اۋىر اتلەت جازيرا جاپپارقۇل، دزيۋدوشى ەلدوس سمەتوۆ، بوكسشىلار ۆاسيلي لەۆيت، ادىلبەك نيازىمبەتوۆ، بالۋان گۇزەل مانيۋروۆاعا بۇيىردى. قولا مەدال: اۋىر اتلەتتەر فارحاد حاركي، الەكساندر زايچيكوۆ، كارينا گوريچەۆا، دزيۋدوشى گالبادراح وتگونتسەتسەگ، جەڭىل اتلەت ولگا رىپاكوۆا، بالۋاندار ەلميرا سىزدىقوۆا، ەكاتەرينا لاريونوۆا، بوكسشىلار يۆان دىچكو، داريعا شاكىموۆا.

2018 جىلى وڭتۇستىك كورەيا ەلىندە وتكەن قىسقى وليمپيادا ويىندارىندا فريستايلشى يۋليا گالىشەۆا قولا مەدالگە قول جەتكىزدى.

جوعاردا ءبىز تەك ءتورت جىلدا ءبىر وتەتىن ءدۇبىرلى دودا - قىسقى جانە جازعى وليمپيادا ويىندارىندا جۇلدە العان سپورتشىلاردى اتاپ وتتىك. ءتورت جىلدىقتىڭ تاعى ءبىر باستى دوداسى ازيا ويىندارىندا باعى جانعان سپورتشىلارىمىز وتە كوپ بولعاندىقتان ( 557 مەدال) ءبارىن جازىپ وتىرمادىق. ال ەندى وليمپيادا مەن ازيادادان بولەك سپورتتىق  جەتىستىكتەرىمىزگە توقتالايىق.

ەلىمىز بوكسشىلارى كاسىپقوي ارەنادا ناشار ونەر كورسەتىپ جۇرگەن جوق. اتلانتا وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى ۆاسيلي جيروۆ كاسىپقوي بوكسقا اۋىسقان سوڭ دا ناتيجەلى ونەر كورسەتتى. IBF نۇسقاسى بويىنشا الەم چەمپيونى اتاندى. ودان كەيىن بەيبىت شۇمەنوۆ WBA تۇجىرىمىندا الەم چەمپيونى اتاندى. كاسىپقوي بوكستا ەڭ تولاعاي تابىسقا جەتكەن قازاقستاندىق بوكسشى گەننادي گولوۆكين ەكەنى ءسوزسىز. افينا وليمپياداسىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى كاسىپقوي بوكسقا اۋىسقان سوڭ WBC, WBA (Super), IBF جانە IBO تۇجىرىمدارى جانە The Ring جۋرنالىنىڭ نۇسقاسى بويىنشا الەم چەمپيونى اتاعىنا قول جەتكىزدى. ءارى چەمپيوندىق اتاعىن التى جىل بويى قورعادى.

بوكس سالاسىنداعى تاعى ءبىر جەتىستىگىمىز رەتىندە اتاقتى «Astana Arlans» بوكس كلۋبىن ايتۋعا بولادى. بۇكىلالەمدىك بوكس سەرياسىنىڭ (WSB) سەگىز ماۋسىمىنا قاتىسىپ، بارلىعىندا جۇلدەلى ورىننان كورىندى. اتاپ ايتقاندا «استانا ارلاندارى» بۇل تۋرنيردە ءۇش مارتە التىن، ەكى كەزەك كۇمىس، ءۇش رەت قولا مەدال جەڭىپ الدى. ءارى قازاق بوكسىنىڭ دامۋىنا وتە ۇلكەن ۇلەس قوستى.

الەمدەگى ءبىرىنشى سپورت سانالاتىن فۋتبولدا دا اۋىز تولتىرىپ ايتاتىن جەتىستىكتەرىمىز بار. ۇلتتىق قۇرامامىزدى ايتىپ ماقتانا الماساق تا، كلۋبتارىمىز الەمدىك ارەنادا ءتاپ-ءتاۋىر ونەر كورسەتىپ جۇرگەنى شىن. 2013 جىلى قاراعاندىلىق «شاحتەر» فۋتبول كلۋبى ەۋروپا ليگاسىنىڭ توپتىق كەزەڭىنە جولداما الىپ، قازاق فۋتبولىنا اتاسىندا كورمەگەندى بوتاسىندا كورسەتكەن ەدى. اراعا ەكى جىل سالىپ ەلوردالىق «استانا» بۇدان دا بيىك بەلەستى باعىندىردى. 2015 جىلى ەۋروپاداعى ەڭ ءىرى تۋرنير چەمپيوندار ليگاسىنىڭ توپتىق كەزەڭىندە ونەر كورسەتتى. سودان بەرى «استانا» ەۋرودودالاردا تۇراقتى ونەر كورسەتىپ كەلەدى. بىلتىر ەۋروپا ليگاسىنىڭ پلەي-وفف كەزەڭىنە شىقتى. بۇل دا قازاقستان تاريحىندا تۇڭعىش رەت ەكەنىن ايتا كەتەيىك.

قازاقستاندىق جانكۇيەرلەردى قۋانىشقا بولەگەن تاعى ءبىر سپورت ءتۇرى - فۋتزال. ۇلكەن فۋتبولدىڭ قارا شاڭىراعىنان وتكەن عاسىردىڭ 30-شى جىلدارى وتاۋ بولىپ ءبولىنىپ شىققان فۋتزال ويىنى ءبىزدىڭ ەلدە قارقىندى دامىپ كەلەدى. سوزىمىزگە 2016 جىلى سەربيادا وتكەن ەۋروپا چەمپيوناتى دالەل. قازاقستان ۇلتتىق قۇراماسى العاش رەت قاتىسقان قارت قۇرلىق بىرىنشىلىگىندە-اق قولاعا قول سوزعان بولاتىن. اراعا از ۋاقىت سالىپ ءتورت جىلدا ءبىر بولاتىن الەم چەمپيوناتىدا دا جاقسى ونەر كورسەتتى. ال بيىل قىستا وتكەن كەزەكتى ەۋروپا چەمپيوناتىندا قازاقستاندىق فۋتزالشىلار تاعى دا جاقسى ناتيجە كورسەتىپ، ءتورتىنشى ورىن الدى.

فۋتزال دەگەندە ۇلتتىق قۇرامادان بولەك، «قايرات» فۋتزال كلۋبىن دا ەرەكشە اتاپ ايتۋعا بولادى. الماتىلىق كوماندا ەۋروپادا ازۋلى ۇجىمداردىڭ ءبىرى سانالادى. فۋتزالدان UEFA كۋبوگىن ەكى مارتە جەڭىپ العان. بيىل دا وسى بيىكتى باعىندىرۋعا جاقىن. جاقىندا عانا فۋتزالدان UEFA چەمپيوندار ليگاسىنىڭ (بيىلدان باستاپ وسىلاي اتالادى) تورتتىك فينالىنا جولداما الدى.

بۇلاردان بولەك، حالىقارالىق ارەنالاردا ءساتتى ونەر كورسەتىپ جۇرگەن «بارىس» حوككەي كلۋبىن، «استانا» كاسىپقوي ۆەلوكومانداسىن ايتۋعا بولادى. ەلوردالىق «بارىس» حوككەيدەن ەۋرازيا كەڭىستىگىنىڭ ەڭ جوعارى ديۆيزيونى سانالاتىن قۇرلىقتىق حوككەي ليگاسىندا 2008 جىلدان بەرى باق سىناپ ءجۇر. ال «استانا» ۆەلوكومانداسى دا الەمدەگى ۇزدىك كوماندالاردىڭ ءبىرى سانالادى. ەۋروپاداعى ەڭ بەدەلدى «تۋر دە فرانس»، «ۆۋەلتا»، «دجيرو د`يتاليا»، «پاريج-نيتستسا» قاتارلى كوپكۇندىك تۋرنيرلەردە جاقسى ناتيجە كورسەتىپ ءجۇر. ەستەرىڭىزدە بولسا، قىركۇيەكتە الماتى قالاسىندا «الماتى تۋرى 2018» ۆەلوجارسى وتكەن بولاتىن. بۇنداي ءىس-شارالاردىڭ ەلدەگى تۋريزم سالاسىن دامىتۋعا قوسار ۇلەسى مول.

تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىندا قول جەتكىزگەن سپورتتىق جەتىستىكتەرىمىز از ەمەس. ءبىز سونىڭ ەڭ باستىلارىن ەسكە اۋلعا تىرىستىق. باستا ايتقانىمىزداي سپورت پاتريوتتىق سەزىمدى وياتىپ، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى بەكەمدەيتىن باستى كۇش دەپ ەسەپتەۋگە تولىق نەگىز بار.

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz