ۇلاربەك دالەي. حات
سەلەنگىگە سەل جاۋسا دا،
ورحون بويىن وق جاۋسا دا!..
مەن سەندەردى ۇمىتقام جوق، باۋىرلار!
ءار كەش سايىن ساعىنىشىم اۋىرلار...
جۇرەگىمدى قالدى بۇلتتار مەكەندەپ،
كۇن استىندا كەلەم جالعىز تەپەڭدەپ،
داۋىل جىققان قايىڭدارعا جۇگىرەم،
سۇلاپ جاتقان عۇن ساردارى ەكەن دەپ...
سەندەر كورگەن ءتۇستى مەن دە كورەمىن،
سەندەر كورگەن قۇستى مەن دە كورەمىن.
الداي-الداي كەتتى مەنى ۋاقىت،
الدانىش بوپ قالدى جالعىز ولەڭىم!
بىراق، كوڭىل باياعىداي مۇڭلى ەمەس،
ىڭىلدايدى بىردە ەرتە، بىردە كەش.
ورمانى دا مەيىرىمدى ءھام جاڭبىرلى،
قىز سامالى كەسە وتپەيدى الدىڭدى.
باعىت الىپ ءوزى ۇمتىلعان جايىنا،
جاتىر اعىپ، انە، سەيحۇنداريا.
قىس كەتتى عوي سارى ايازى گاۋىرلەپ،
سارىارقاعا قونىپ جاتىر ءساۋىر كەپ.
كوبەلەكتەر قارسىلايدى كوكتەمدى،
مەن سياقتى، شىركىندەردە دامىل جوق...
تەك،...
بۇل - قالا!
قاباعى ءسال قاتۋلى،
قايىرىمدار-مەيىرىمدەر ساتۋلى...
ونى قويشى...
ءبارى وتپەلى ءومىر - بۇل.
ءبىزدىڭ جاققا كوكەك كەلدى كوگىلدىر!
ۋا، كوگىلدىر، كوگىلدىر!
قوش شۋاققا ءبىزدى تەگىن شومىلدىر!..
كىمدەر قوندى، كۇلكى ۇيالاپ مۇرتىنا،
ورحون سۋدا قالعان ەسكى جۇرتىما؟
شالعىن بويىن شالدىرماسا ەد وراققا!
شارشاپ جەتكەن قۇستار كوككە قوناقتاپ،
سەلەنگىگە سەل جاۋسا دا،
ورحون بويىن وق جاۋسا دا!..
مەن سەندەردى ۇمىتقام جوق، باۋىرلار!
ءار كەش سايىن ساعىنىشىم اۋىرلار...
جۇرەگىمدى قالدى بۇلتتار مەكەندەپ،
كۇن استىندا كەلەم جالعىز تەپەڭدەپ،
داۋىل جىققان قايىڭدارعا جۇگىرەم،
سۇلاپ جاتقان عۇن ساردارى ەكەن دەپ...
سەندەر كورگەن ءتۇستى مەن دە كورەمىن،
سەندەر كورگەن قۇستى مەن دە كورەمىن.
الداي-الداي كەتتى مەنى ۋاقىت،
الدانىش بوپ قالدى جالعىز ولەڭىم!
بىراق، كوڭىل باياعىداي مۇڭلى ەمەس،
ىڭىلدايدى بىردە ەرتە، بىردە كەش.
ورمانى دا مەيىرىمدى ءھام جاڭبىرلى،
قىز سامالى كەسە وتپەيدى الدىڭدى.
باعىت الىپ ءوزى ۇمتىلعان جايىنا،
جاتىر اعىپ، انە، سەيحۇنداريا.
قىس كەتتى عوي سارى ايازى گاۋىرلەپ،
سارىارقاعا قونىپ جاتىر ءساۋىر كەپ.
كوبەلەكتەر قارسىلايدى كوكتەمدى،
مەن سياقتى، شىركىندەردە دامىل جوق...
تەك،...
بۇل - قالا!
قاباعى ءسال قاتۋلى،
قايىرىمدار-مەيىرىمدەر ساتۋلى...
ونى قويشى...
ءبارى وتپەلى ءومىر - بۇل.
ءبىزدىڭ جاققا كوكەك كەلدى كوگىلدىر!
ۋا، كوگىلدىر، كوگىلدىر!
قوش شۋاققا ءبىزدى تەگىن شومىلدىر!..
كىمدەر قوندى، كۇلكى ۇيالاپ مۇرتىنا،
ورحون سۋدا قالعان ەسكى جۇرتىما؟
شالعىن بويىن شالدىرماسا ەد وراققا!
شارشاپ جەتكەن قۇستار كوككە قوناقتاپ،
دەرەگىمدى جوعالتسا دا، سەنەرىمدى جوعالتپاي،
كوگەنىمدى جوعالتسا دا، ولەڭىمدى جوعالتپاي،
قيقۋ سالىپ جاتسا يگى ەدى،
ارالاسىپ بەس اتالى تۇلىكپەن!
ەي، كوكەك ايى، جاعدايلارىن ءبىلىپ كەل!
ورحونىمدى وي مۇجىسە،
سەلەنگىمدى سەل مۇجىسە،
سەرگەلدەڭىمنىڭ قىزىل وتىندە تۇرىپ مەن،
جەلدەن سالەم جىبەرەرمىن، جەردەن دە اۋىر ۇمىتپەن!..
.....................
«سەلەنگىنى سەل العان جوق،
جاۋ الدى!
ورحونسۋدى وق العان جوق،
داۋ الدى!
ءدام بۇيىرسا قۇشاعىڭا ءبىر قىسارسىڭ ولاردى...»..
..............
قايتقان قۇستىڭ عازالىنان ۋ ءىشىپ...
ۋاتا السام جارار ەدى-اۋ انامدى...
تارلان
مۇحتار ماعاۋينگە
ازاۋلىدا اعا بولعان ەرلەر كوپ ەدى،
ايتسە دە الماعا ات بايلاعانى جوق ەدى!
- دوسپامبەت
قانسوقتا عاسىرلار تەزىندە
ماتەريكتەي مۇز جاپقان.
مىنبەردەن تۇسكەن ءمىناجاتى بار سوزىندە،
جەتە مە داۋىس ءبىز جاقتان؟
قىبىرسىز قاراپ قۇبىلا جاققا،
بالقان تاۋ اسىپ بارعان ءبىر.
سەركەلەر ءمۇيىزىن دەمىنە قاقتاپ
باسىلماي قويدى اق جاڭبىر!
تاڭبالى تاستىڭ بەتىندە،
بۇلاندى تاۋدىڭ شەتىندە.
كۇركەسىندە كۇشىگەن ءجۇندى وق جاستاپ،
ارقالى توپتا ازۋىن قايراپ ءسوز باستاپ.
بوزا ءبىر شوپكە كۇندە اۋناپ،
بوزعىلتىم ايعا تۇندە اۋناپ.
قارالى ىمىرتقا قايىستىرا سالىپ سالماعىن،
بالتالى وردا ماڭىندا
ءدۇر سىلكىنگەن تارلانىم!
...سەرە سەرە، سەرە قار،
سەسكەنبەي بارىپ سەڭ جارعان.
شىرماۋىق تۇستەس شىرەلى زامان تورىنان،
تاريحىمدى جەم بولعان،
رۋحىمدى كوڭ بولعان.
قىل مايقانعا كوتەرىپ قايمىقپاستان قولعا العان.
بۇز ۇستىنە بۇرقىراتىپ وت جاعىپ،
ابىزداي اۋىر ويلانعان.
اۋ، قازاقى تەكتىڭ قاسقىرداي قايسار يەسى،
قامكوڭىل جۇرتتىڭ قوبىزداي كونە كيەسى.
ورمانداي ەلگە ورداداي ورنىن جوقتاتقان،
ويلانسا ۋاقىتتى وقىس توقتاتقان -
تارلانىم!!!
....قانسوقتا عاسىرلار تەزىندە
ماتەريكتەي مۇز جاپقان.
مىنبەرگە شىققان ءمىناجاتى بار سوزىندە،
ءبورى داۋىسىن كۇتەمىز اعا، ءسىز جاقتان!
كۇتەمىز...
اڭسار
وسىناۋ باعدارسىز ومىردە،
قاي ماڭنان تابىلار جول، تۇراق؟
مەن سەنى كۇتەمىن قاراشا جەلىندە،
بۇتاداي قالتىراپ.
جانىما ءبىر نۇرلى وت جاقتى،
سەن جاقتان ەرمەننىڭ ءيىسى.
جولاۋشى كەزەدى سان تاراۋ سوقپاقتى،
كەشكى وكپەك كەتىرگەن كۇيىسىن.
ويىندا جۋساندى دالاسى،
نايزاعاي كەمىرگەن ءھام ەسكى تاۋلارى.
بورىلەر جاتاتىن تالاسىپ،
شىلدە دە جاۋاتىن قارلارى.
جورتۋىل جولدارى،
سىنعان ءبىر سويىلدار ارماندا.
...قارت التاي تاڭىرىگە سوزاتىن قولدارىن،
كوكجيەك كوزىنەن قىزىل قان تامعاندا...
ارشالار!
و، نۇرلى جاسىندار،
قانىمدا قاھارلى سەل اققان.
مەن سەنى كۇتەمىن،
گۇلزارلار قاسىندا،
مۇڭلىقتار مەكەنى - كوزىندە تاڭ اتقان.
ول ماڭدا بىزگە ەندى جوق ءولىم،
جالعىزدىق پاراعى فانيدەن جىرتىلعان.
مەن وعان سابيدەي سەنەمىن،
سابيدەي يىرىمگە ۇمتىلعان.
ەشقاشان باسىلماي اپتىعى،
ۋاقىت شاڭداعى سامايعا قونادى.
...اكەمنىڭ جوعالتقان جاستىعى،
انامنىڭ ەسكىرگەن جامالى...
...وسىناۋ باعدارسىز ومىردە،
قاي ماڭنان تابىلار جول، تۇراق؟
مەن سەنى كۇتەمىن،
قاراشا جەلىندە،
بۇتاداي قالتىراپ...
اۋەن
سايىنا سان مىڭ ارۋاق جاسىرىنعان،
اۋىلىم سەرىلىكتاۋدىڭ اسۋىندا.
...اسۋعا اپپاق قار بوپ قىلاۋلايتىن،
اداسقان شاعالانىڭ جاسى مۇندا.
تىنىستاپ تارعىل كۇندەر اۋاسىمەن،
قايتەيىن،
قانشا ۇمىتكە جول اشىپ ەم.
شاشىمدى جەلگە جايىپ جىلجىپ كەلەم،
شاشىلعان سۇيەكتەردىڭ اراسىمەن.
ءالى دە ۇمىتقام جوق سول بوكتەردى،
سول بوكتەر ەكەۋمىزگە سور بوكتەردى.
سەنى قايدام،
ايتەۋىر، مىناۋ ءومىر،
تىرىدەي مەنى كورگە كومبەك بولدى.
كومبەك بولدى...
تىرىدەي ءھام كەبىنسىز،
مولاڭ دا جوق، ءىزىڭ جوق قال - دەپ ءۇنسىز.
سەنەن قالعان قاسىرەت تاڭباسىنداي،
ولىك - دۇنيە وكسىككە تولدى ءوزىڭسىز...
سىعالاپ قاراشا ءۇيدىڭ جابىعىنان،
قالىپ ەڭ،
ءبىزدى قيماي جولى بۇراڭ.
ءبىر عاسىرعا بەرگىسىز ءوتتى جىلدار،
جۋسان ءيىسى بۇرقىراپ ادىمىنان.
يەسىز قىر،
وشكەن ەلەس،
وتكەن زامان،
سول اۋەن وكىنىش بوپ جەتكەن ماعان.
...ءوزى دە ۇشتى اينالىپ شاعالاعا،
شاعىرماق بۇلتقا ىلەسىپ كەتكەن بالاڭ...
بوستاندىق بەرشى، ەي، ۋاقىت
عايىپتىڭ كۇشىمەن ەش ويعا تۇسپەگەن،
ءفاني مەن باقيلىق ساپارلار ۇستىندە.
مەن ءبىر جۇماقتاي ءتۇس كورەم:
كەشە، بۇگىنىم، ەرتەڭىم -
جازىلعان وسىناۋ قىپ-قىسقا ءۇش كۇنگە.
...مىڭ جىلدىڭ الدىندا،
تاعى سول ءفاني مەن باقيلىق ساپارلار ۇستىندە.
بەسىگىن بورانعا تەربەتكەن تامىزدا،
قۇلشىلىق ءىلىمدى قۇلشىنا ۋاعىزداپ...
يەگى بوزالا شاڭ بولعان سوفىلار،
تىلسىمات عىلىممەن گۇلدەنگەن وتىرار.
كوشپەندى ۇلدارى ساقالى قاۋعاداي،
اندەتىپ وتەدى تۇيەلى اربادا.
بوز اتان موينىندا بوزداعان قوڭىراۋ،
جىبەرشى سول كۇنگە،
بوساتشى، ءومىر-اۋ!
ساۋراننىڭ قۇمىنداي تاعدىرىم قولىمدا،
كەنەزەم كەپسىنشى، سامارقاند جولىندا.
بوساتشى، تاۋەكەل، جازمىشتان كورەيىن،
ساقسىرىم سىقىرلاپ ورداعا ەنەيىن.
قاراحانيد سۇلۋىن ەستۋشى ەم بۇرىننان،
جىبەرشى، وعان دا جۇرەيىن قىرىنداپ...
تەسىلگەن قالقانعا ۇيا ساپ قۇزعىندار،
ساۋساعىم ۇشىندا ەرىسىن مۇز جىلدار.
ەرتەكتەگى ەرلەرشە قاڭعىپ ءبىر كەتەيىن،
ەسىلدە ەس جيناپ، ەرتىستەن وتەيىن.
سۇيەگىم قۋراسىن توسىندە دالامنىڭ،
وبال جوق،
ول جاققا بار دەپتى ماعان كىم؟!
سول ۇلى دالانىڭ داڭقتى حالقى ءۇشىن،
بوز بيە قانىمەن حان الدىندا انت ءىشىپ.
جاپىراقشا جۋساتىپ، جاۋ شەبىن جاپىرىپ،
ساردارىن ساستىرىپ، ايۋداي اقىرىپ!
...جۇرەيىن نوسەرلى تۇندەردە اداسىپ،
قاراقشى توبىنىڭ جىرتايىن جاعاسىن...
...قيالشاڭ ءومىرىم،
ءۇمىتشىل تاعدىرىم،
تۇك ەمەس، ەي، ءومىر،
جاساعان تارلىعىڭ!
ورالماس قايسى ءبىر ۋاقىتقا ەلەڭدەپ،
ىزدەگەم مەن سەنى،
ىزدەگەم ولەڭنەن...
سۇرىڭنان قورقامىن تابىتتاي كونەرگەن،
...التى قاز تاعى ۇشىپ بارادى توبەمنەن...
بوساتشى مەنى، ەي، ۋاقىت!
ەلۋبايدىڭ قۇدىعى
اۋىلدان الىس قيىرعا جەتەلەيتىن شاڭداق جولدىڭ يەك استىندا اق مۇنارعا ورانىپ ەسكى قۇدىق تۇر. ۇنسىزدىگىن كوكتەمنەن كۇزگە، ىڭىردەن تاڭعا جالعاعان بۇل كونە قۇدىقتى اۋىل ادامدارى كۇندىز بولماسا، تۇندە ءجيى ەسىنەن شىعارىپ الاتىن...
اي استىندا اق قىراۋعا مالتىعىپ،
قاڭتار جەلى قاراشىعىما قار تىعىپ.
و، بەيكۇنا، مەڭىرەۋ قۇدىق
مەن سەنى،
جەر بەتىنەن ىزدەپ ءجۇرمىن شارق ۇرىپ.
ۋاقىتقا ايىرباستاپ بارلىعىن،
مەن دە سەندەي جارالىمىن، زارلىمىن!
كۇن استىندا كۇڭىرەنە جورتىپ ءوتىپتى-اۋ،
كوكتەرەكتەن كوككە ۇمتىلعان تاعدىرىم!
ءۇنسىز قىستاق،
وي ءتۇتىنى بۋداقتاپ،
تىنىشتىقتا تۇنشىعاتىن قىر دا اپپاق...
...تىنىشتىعى تۇرمەلەنگەن ءبىر اقىن،
مەزگىلگە ەندى مەكەنىن دە ۇرلاتپاق.
و، قانشاما وكىنىشتى، قايعىلى،
(ول مەكەننىڭ قايعىسى دا ايگىلى!..)
جالعىز قۇدىق جىلامسىرايدى الىستان،
جالعىز ونى جۇباتادى اي نۇرى.
قالدى ارتىمدا قاتەرى مول قاندى ۇشپاق،
قايعىرامىن،
وكىنىشىمدى قولعا ۇستاپ.
سوڭعى ازعىن ۇرپاقتارىن قارعىستاپ،
جەر ۇستىنەن جوعالۋدا سول قىستاق.
اسىل رۋحىن ءوز قولىمەن پىشاقتاپ،
ايبىندى ۇلدار كەتتى مۇمكىن ۇساقتاپ.
قىل ارقانعا تاپسىرۋدا تاعدىرىن،
قارا كەشتە قىلقوبىزىن قۇشاقتاپ!
تىم مۇڭلى ءۇنىن الدىنا الىپ سول كەشتىڭ،
جەتىم قۇدىق!
جىلاي-جىلاي سەن دە ءوشتىڭ.
...وندا ولگەن سوڭعى ادامنىڭ مۇردەسىن،
جولعا اپارىپ جەرلەمەيدى ەندى ەشكىم!
تاۋعا اپارىپ جەرلەمەيدى ەندى ەشكىم!!
...قوش بولىڭدار!!!
جالعىز ەمەن جاپىراعىنداعى جىر
كوكتەمدەرگە بارار جولىن سەل جاپقان،
جان تورىندە قالدى تۇنەپ شەرلى اقپان،
ىمىرت باسقان قاراڭ-قۇراڭ سۇلبامدى،
سۋىق لەپ ۇرادى اركەز سەن جاقتان.
تۇستىك جەلى تىنىمسىز ءھام ازالى،
ازالى جەل كۇندە جوقتاۋ جازادى.
تاۋىن اڭساپ تاعاتى ۇشقان ءبىر اقىن،
اي بەتىنەن ءوز قابىرىن قازادى..
قالدى شالعاي قىراۋ قۇشقان ورمانىڭ،
مەكەن اڭساپ مەن دە سەندەي سورلادىم.
...ءبىزدى كۇتىپ جاتىر ما الدە قۇلازىپ،
ۇلى جۇڭ گو قورعانى.
بۇل انشەيىن ساپار عوي دەپ باسىندا،
قورقىنىشىمدى ادامداردان جاسىرعام...
شەتىنەن ءبىر سۋىق قولدار سۇيرەلەپ،
بەسىگىمنەن لاقتىردى وسىندا.
سەن دە بىردەي - شاعالاسىز كول دە ءبىر،
مەن دە بىردەي - ساياسى جوق بەل دە ءبىر.
كەلشى، مەنىڭ جۇرەگىمنەن كوكتەشى،
بالتالىلار كوپ-اق مىناۋ جەردە بۇل...
اپانىنان الىس كەتكەن اي ءمىنىپ،
مەن سەكىلدى اڭسايدى ەكەن قاي جىگىت؟
سەلدىر-سەلدىر بۇتاعىڭدى سيپالاپ،
ماسكۇنەم شال وتىر انە قايعىرىپ.
ماڭگى قانباس ءشولى وياتقان ەرتەمەن،
(ول قارتتىڭ دا جايى مەنەن ءسال تومەن...)
باي مەن بەكتىڭ قان تۇكىرتكەن داڭقىنان،
بيىك مەنىڭ ولەڭدەگى مارتەبەم!
ايبارىنان قالعان سوناۋ-ۋ-ۋ وعىزدىڭ،
سابى سىنىق مەن ءبىر ەسكى قوبىزبىن.
كوزىن اشىپ كەۋىپ قالعان سول ءىزدىڭ،
تاڭدايىڭا جالعىز تامشى تامىزدىم.
سىرقات ەمەن،
شەرلى شايىر،
جەتىم كۇن،
مەن سەندەرمەن ءبىر قالۋعا بەكىندىم!
جاپىراعىڭا جازعان اناۋ حاتىمدا:
«ۇشەۋىمىزدى ۇمىتپا!..» - دەپ ءوتىندىم.
