قارعا بالاسىنا: «ادام بالاسى ءبىزدىڭ دۇشپانىمىز، ساق بولىڭدار، ەكى شوقىپ ءبىر قاراڭدار» دەسە، بالاسى: «ەكى شوقىپ ءبىر قاراماي، ءبىر شوقىپ ەكى قاراعاندا اشتان ولەمىز بە؟» دەيتىن كورىنەدى.  قارعا: «ادام بالاسى ۇراتىن تاسىن قوينىنا تىعىپ جۇرەدى» دەپتى. سوندا بالاسى: «تاستى قوينى مەن قونىشىنا سالعانشا، قولىنا ۇستاپ جۇرسە بولماي ما؟» دەپ ايتىپتى. قاراپ تۇرساق، ءدال وسى كەپ قازىرگى قازاق باسىندا دا بار. ەجەلگى قازاق ناق وسى مىنەزىنەن زارار تارتسا، زاماناۋي الاش جۇرتى دا وپىق جەپ قالا ما دەگەن الاڭ كوڭىل بار. ويتكەنى قانشا جەردەن مودەرندىك رۋحپەن شارپىلدىق دەسەك تە، دىلدىك تۇرعىدا «باياعى جارتاس سول جارتاس».  كىم كەلىپ ايعاي سالسا دا، «قوش كەلدىڭىز» دەپ جاڭعىرىپ تۇرامىز. ءتىپتى ونى ءۇش ءتىلدىڭ اۋەزىمەن سىزىلتا ايتامىز. ايتەۋىر ۇراتىن تاسىن قولىنا ۇستاپ جۇرمەگەننىڭ ءبارى دوس. بىراق سولاي ما؟ قالپاقپەن قاعىپ الۋدى ويلاپ جۇرگەندەردىڭ دىمى ىشىندە ەكەنى بەلگىلى. نەنى كوكسەيدى، نەنى كوزدەيدى، زەرتتەپ جاتقان ەشكىم جوق.

سولتۇستىگىمىزدە رەسەي، ونىڭ باتىسىندا ەۋروپا، شىعىسىمىزدا قىتاي، مۇحيتتىڭ ارعى جاعىندا اقش، وڭتۇستىك شىعىسقا قاراي ءبۇتىن مۇسىلمان الەمى. انشەيىندە ءوزىمىز «باتىس پەن شىعىستىڭ تۇيىسكەن جەرىندە، توعىز جولدىڭ تورابىندا ورنالاسقان بايتاقپىز» دەپ ماقتانعاندى سۇيەمىز. ال وسىنىڭ ءبارى ءبىزدى الەمدىك مۇددەلەردىڭ مۇيىزدەسۋ الاڭىنا اينالدىراتىنىن ۇمىتاتىنىمىز قالاي؟ سونى بىلە تۇرا اققۋ شورتان ءھام شاياننىڭ ءىسىن ءجيى قايتالاي بەرەتىنمىز نە ءراۋىش؟

قارعا بالاسىنا: «ادام بالاسى ءبىزدىڭ دۇشپانىمىز، ساق بولىڭدار، ەكى شوقىپ ءبىر قاراڭدار» دەسە، بالاسى: «ەكى شوقىپ ءبىر قاراماي، ءبىر شوقىپ ەكى قاراعاندا اشتان ولەمىز بە؟» دەيتىن كورىنەدى.  قارعا: «ادام بالاسى ۇراتىن تاسىن قوينىنا تىعىپ جۇرەدى» دەپتى. سوندا بالاسى: «تاستى قوينى مەن قونىشىنا سالعانشا، قولىنا ۇستاپ جۇرسە بولماي ما؟» دەپ ايتىپتى. قاراپ تۇرساق، ءدال وسى كەپ قازىرگى قازاق باسىندا دا بار. ەجەلگى قازاق ناق وسى مىنەزىنەن زارار تارتسا، زاماناۋي الاش جۇرتى دا وپىق جەپ قالا ما دەگەن الاڭ كوڭىل بار. ويتكەنى قانشا جەردەن مودەرندىك رۋحپەن شارپىلدىق دەسەك تە، دىلدىك تۇرعىدا «باياعى جارتاس سول جارتاس».  كىم كەلىپ ايعاي سالسا دا، «قوش كەلدىڭىز» دەپ جاڭعىرىپ تۇرامىز. ءتىپتى ونى ءۇش ءتىلدىڭ اۋەزىمەن سىزىلتا ايتامىز. ايتەۋىر ۇراتىن تاسىن قولىنا ۇستاپ جۇرمەگەننىڭ ءبارى دوس. بىراق سولاي ما؟ قالپاقپەن قاعىپ الۋدى ويلاپ جۇرگەندەردىڭ دىمى ىشىندە ەكەنى بەلگىلى. نەنى كوكسەيدى، نەنى كوزدەيدى، زەرتتەپ جاتقان ەشكىم جوق.

سولتۇستىگىمىزدە رەسەي، ونىڭ باتىسىندا ەۋروپا، شىعىسىمىزدا قىتاي، مۇحيتتىڭ ارعى جاعىندا اقش، وڭتۇستىك شىعىسقا قاراي ءبۇتىن مۇسىلمان الەمى. انشەيىندە ءوزىمىز «باتىس پەن شىعىستىڭ تۇيىسكەن جەرىندە، توعىز جولدىڭ تورابىندا ورنالاسقان بايتاقپىز» دەپ ماقتانعاندى سۇيەمىز. ال وسىنىڭ ءبارى ءبىزدى الەمدىك مۇددەلەردىڭ مۇيىزدەسۋ الاڭىنا اينالدىراتىنىن ۇمىتاتىنىمىز قالاي؟ سونى بىلە تۇرا اققۋ شورتان ءھام شاياننىڭ ءىسىن ءجيى قايتالاي بەرەتىنمىز نە ءراۋىش؟

ءيا، ءبىز، قاز داۋىستى قازىبەك ايتقانداي-اق، قازىرگى تاڭدا مال بولماسا دا، مۇناي باققان ەلمىز، بىراق ادەتتەگىدەي ەشكىمگە سوقتىقپاي جاي جاتقان ەلمىز. ەلىمىزدەن قۇت-بەرەكە قاشپاسىن دەپ، جەرىمىزدىڭ شەتىن جاۋ باسپاسىن دەپ، نايزاعا بولماسا دا مىلتىققا ۇكى تاققان ەلمىز. وكىنىشكە قاراي، دۇشپان باسىنعان، باسىمىزدان ءسوز اسىرعان داۋىرلەردەن دە وتتىك. وتۋگە تۋرا كەلدى. ول قورلىقتان ازاتتىقتىڭ اق تاڭى اراشالادى. قۇدايعا مىڭ دا ءبىر شۇكىر، مىنە، جيىرما جىلدىڭ ءجۇزى بولدى، ەگەمەندىك دەيتىن وسى قاسيەتتى وتتى لاۋلاتىپ جاتىرمىز. تەك بىرلىگىمىزگە بەكەم بولساق، وزگەلەردىڭ ءبارىن وزىمىزدەي كورىپ، قوپاڭداي بەرمەسەك. الىستى-جاقىندى گەوساياسي تاراپتاردىڭ اگەنتتەرى مەن قازاقستانداعى فيليالدارى قىزمەتىن اتقارماساق، قانە؟! كۇلشەلى بالانىڭ سۇيكىمدى بولاتىنىن ءبىلىپ، اينالامىزداعى وداشىلاردىڭ تۇپكى نيەتىن جازباي تانۋعا ۇيرەنسە، قازاق. «قۇداي دا ساقتانساڭ ساقتايمىن» دەگەن. اۋەلى وزگەلەردەن ساقتانايىق، سوسىن ءوزدى-ءوزىمىزدى ساقتايىق. ءار قازاقتى «مەن جوق جەردەگى مەن» دەپ قابىلدايتىن كەز كەلدى. ۇلى ابايدى كەيبىر كوبىك اۋىزدار قالاي بۇرمالاعىسى كەلسە دە، قازاقتىڭ قازاقتان باسقا دوسى جوق. ال، دوسقا، سول قۇنانباي ۇرقى وسيەتتەگەندەي، كومەك پارىز. ءجۇز جەردەن وسى سوزگە قۇلاعى جاۋىر بولىپ كەتسە دە ايتا بەرۋدەن جالىقپايمىز. ايتىلىپ كەلدى بۇل اقيقات، ينشاللا، ايتىلا دا بەرەدى. «ماڭگىلىك قۇندىلىقتار بولادى» دەيدى. ال، الاشتىڭ ۇلى قۇندىلىعى وسى. شاق دەيىك، باق دەيىك، وسىعان توقتاۋعا ءتيىسپىز. ال بۇگىندە قاندايمىز؟ الگى تامسىلدەگى قارعانىڭ اڭقاۋ بالاسىنداي اركىمنىڭ «تاستى قوينى مەن قونىشىنا سالعانشا، قولىنا ۇستاپ جۇرسە بولماي ما؟» دەپ كومەكەيىمىز كورىنىپ تۇرعانداي. ەكى شوقىپ ءبىر قاراماي، ءبىر شوقىپ ەكى قاراعاندا دا اشتان ولمەيمىز، ارينە. بۇل - ساقتىقتىڭ ۇستىنە ۇستەمە ساقتىق. ساق ساۋىسقان ساعاعىنان ىلىنسە، ول ەرتەگىدە، شىنايى ومىردە بولسا، بۇل ادەت ەشكىمدى قيىندىققا قالدىرعان ەمەس.

قازاققا دۇشپان ەجەلدەن اشىق كەلمەگەن، ەلدىكتى ىرىتەر قۋلىق-سۇمدىققا تولى  ۆيرۋسپەن كەلەتىن بولعان. «سول بالەدەن ساقتانايىقشى» دەگەننەن باسقا نە ارمان، نە تىلەك؟! ءبىر رەت شەتەلدىك دەرتپەن اۋىرىپ باسى قيسايعاننىڭ ادام بولمايتىنىن قازىردىڭ وزىندە كەيبىر اسىرەدىنشىلدەرىمىزدەن  كورىپ وتىرمىز عوي. بۇل ءبىر عانا مىسال. دەگەنمەن، وسىنىڭ ءوزى تازدىڭ شاشىنداي سەلدىر حالقىمىزعا از بولماسا كەرەك. قۇتىرسا قىتاي قۇتىرسىن، كوپتىكتەن تاستاي الماي جۇرگەن جانى بار، ال قازاقتىڭ توگۋگە قانى تاسىپ تۇرعان جوق. پىر-پىرلاپ ۇشقان قاسقالداقتىڭ قانىنداي التىننان قىمبات. نەگە دەسەڭىز، قازاقتىڭ قانى بولاشاققا تۇركىنىڭ اسىل گەنىن جەتكىزۋگە كەرەك.

«اباي-اقپارات»