Mening payymdauymsha, kez kelgen qoghamnyn, memleketting órkeniyettik damuynyng birden-bir aiqyn әri anyq kórsetkishi – saylaudyng qalay ótui. Ol plebissitte halyqtyng (әrbir azamattyn!) qalauynyng simvoly – bulleteni qalay eskerildi? Pluralistik qoghamda ornyn oiyp alghan sayasy kózqarastar parlamentte ózine layyqty oryn aldy ma? Býgingi jaghdaygha salsaq, bir mandatty okrugte jeke kandidattar arasyndaghy tartys shynayy boldy ma? Eng bastysy – saylaushylardyng dausy qalay sanaldy?

Mine, otyz jyl boyyna «saylau» degen býkilhalyqtyq is-sharanyng berekesin ketirip, qoghamda saylaugha degen senimsizdik pen selqostyqty qalyptasyryp kelgen osy saualdargha jauap emes pe?

Ókinishke oray, Jana Qazaqstannyng qúrylysshylary búl saylaudy eski әdis-tәsildermen ótkizdi!

Negizgi bagha sol!

IYә, osy nauqannyng bir sózsiz janalyghy majoritarly jýiening qalypna kelui, yaghny bir mandatty okrugterden tәuelsiz ýmitkerlerding sayasy dodagha qatysuy boldy. Ol jaghyn moyyndau qajet. Biraq osynau mýmkindik bayaghyday biylikting tolyq baqylauymen ótti: biylik qalaghan, onymen til tabysqan tәuelsiz-symaq kandidattar deputat boldy.

Sonymen birge, «saylau bitti, qu ketti» degen әdebiy-sayasy bagha búl jerde mýldem jaramaydy.

Onyng mynaday sebepteri bar.

Birinshiden, múnday búrmalaushylyqtar men kópe-kórineu masqaralar dýiim júrttyng Jana Qazaqstangha degen ýmitin birjolata ýzip, senim otyn sóndirdi. Biylikting eng basty qateligi sol: otyz jyl ishtey búghyp jatqan antinazarbaevshyl kýshterdi óz qoldaushylary, yaghny protoqaevshyl ete almady! Osy qatelik bolashaqtaghy sayasy tartystyng mәn-jayyn anyqtap otyrady. Saylau nәtiyjelerine razy emes kýshter men túlghalar sayasy kýresting dәmin tatyp qaldy, olardyng sayasy egosy men ambisiyalary soy bir aidyng ishinde bir jasap qaldy emes pe? Endi olar qarap otyrmaytyny belgili.

Ekinshiden, búl las әri úyatsyz saylau «búl nauqan ashyq ta әdiletti ótui tiyis!» dep mәlimdegen preziydent Toqaevtyng jeke atyna kir keltirdi. Býginde bas biylikti, sonyng ishinde ýkimet, oblys әkimderin, Ortalyq saylau komissiyasyn ózi taghayyndaytyn preziydent, sózsiz, osy saylaugha halyq bergen baghadan tys túra almaydy.

IYә, osy kýnderi keybir Telegram-arnalarda «múnday saylaugha preziydentting qatysy joq, bәrin býldirip jýrgen manayyndaghylar» degen sypsyng sóz belsendi týrde taratyluda (kókiregi oyau, kózi ashyq aghayyn ol arnalardyng artynda kim – biyliktegi kýshter, biylikke qarsy ishki jәne syrtqy túlghalar) túrghanyn jazbay tanidy. Meninshe, preziydent parlamentting qúramyna qanday partiya, qanday jeke túlgha enedi, ony óz baqylauynan shygharmady. Olay bolmasa, ol memleketti basqaru tútqalarynan airylyp qalady ghoy.

Sonymen birge, da «jeti jylgha ornyghyp alghan preziydentti osylaysha masqara etken naq sol preziydentke qarsy kýshter emes pe?» degen zandy saual tuyndaytyny da ras: baylyghy men biyliginen airylyp, Toqaevty atargha tas taba almay otyrghan eski Qazaqstan ókilderining qannen-qapersiz, qol qusyryp otyrmaytyny belgili ghoy?

Ýshinshiden, estigen qúlaqta jazyq joq, «deputattyq oryndar pәlenshe dollargha satyldy» degen sózdi estip qalyp jýrdik. Kim kimning lobbiysi boldy, saylaudan qanday nәpaqa tapty? Ol jaghyn da preziydent may shammen qarauy kerek dep oilaymyn.

Tórtinshi taghlym sol: biylik «19 nauryzdan keyin sayasy kýres bes jylgha tolastaydy, biylikke qarsy kýshter osymen shulap-shulap qoyyp, tynyshtalady» dep oilasa, myqtap qatelesedi.

Biylik ýshin kýres eshqashan da tolastamaydy!

Biylikting ókinishine oray, dәl osy saylau onyng qarsylastarynyng qataryn shekten tys kóbeytip jiberdi dep sanaymyn.

Eng bastysy, el aman bolsyn! Biylikke talasyp, eldi qangha bóktiruden taysalmaytyn kýshter men túlghalar qúrdymgha ketsin!

Biylik keledi, ketedi, ol - kez kelshen órkeniyetti memlekettik zandylyghy. Qazaq aman bolsyn!

Jana Jyl – Nauryz qútty bolsyn!

Ámirjan Qosan

Abai.kz