Jaqynda Qazaqstan Respublikasynyng Memlekettik kenesshisi Erlan Tynymbayúly Qarin Nartay Aralbay arnasynda súhbat berdi.

Ózine qoyylghan: «Endi iydeologiyagha kelsek. «Elge iydeologiya kerek» degen úrandy kóp estiymiz. Kez kelgen mәselege qatysty aitylady. Ásirese ruhaniyat turasynda. Jalpy iydeologiyanyng negizgi tirekteri qanday? Jәne Qazaq sovet Ensiklopediyasynyng 4 – tomynda ol «taptyn, әleumettik toptardyng mýddesin bildiretin, qoghamdyq sana, filosofiyalyq, moralidyq, estetikalyq jәne diny kózqarastar men teoriyalardyng jiyntyghy» degen anyqtama berilgen. Qazaqstannyng iydeologiyasy qanday qazirgi?» degen kýrdel saualgha Memlekettik kenesshi Erlan Qarin tómendegidey jauap berdi:

Erlan Qariyn: 

– IYdeologiya bar. Bizding qoghamdy biriktirip otyratyn, júmyldyryp otyratyn  iydeologiya bolmaytyn bolsa, úlyqtaytyn qaghidattar bolmaytyn bolsa, onda biz el de bolmaytyn edik. Sondyqtan keybir kezde bizding elde iydeologiya joq degen pikirler ol dúrys emes. Eger iydeologiya bolmaytyn bolsa, el de bolmaytyn edi. Elding arasyndaghy osynday birlik te, yntymaq ta bolmaytyn edi.

Áriyne iydeologiya bar, ol iydeologiyanyng eki týri bolady. Men talay súhbattarda týsindirip kórdim.  Biri – memleketting resmy týrde qabyldaghan, bekitken qújat. Sol qújatqa sәikes sol elde tiyisti aqparattyq taghy basqa da júmystar jýrgiziledi.

Biraq biz onday zamannnan kettik qoy endi kenes uaqytynda bolatyn bir partiya. Sol partiyanyng iydeologiyasy ghana resmy resmy moyyndalatyn. Barlyghy derlik mektep oqushylarynan bastap tek sol iydeologiyagha jýginetin. Qazir endi biz jana aityp otyrmyz. Bir jaghynan azamattardyng talaby demokratiya, al, osy demokratiyanyng negizgi bir alghasharty ol pluralizm yaghny pikirlerding aluan týrligi. Bireui – solshyl, bireui – onshyl boluy mýmkin.  Bireui – memlektshil, bireui – últjandy boluy mýmkin. Bireui – batysshyl boluy mýmkin nemese taghysyn taghy. Búl endi ras qoy. Bir jaghynan azamattardyng talap etip otyrghany da sol ghoy.

Bizde demokratiya boluy kerek aluan týrli. Bizde sol aluan týrlilikke qol jetkizdik. Bizde býgin parlamentte mysalgha 6 partiya bar. Sol siyaqty qoghamda da aluandyq bar. Tipti partiyada emes deputattarda bar. Mýlde basqa pozisiyada jýrgen deputattarda bar. Búl tek parlamenttegi jaghday.

Qoghamda aluan týrli odan da kóp әrtýrli qózqarastar barlyghyn key kezde әleumettik jelidegi diskursiyalardan da kórip jatamyz. Bir jaghday tuyp qalsa, bireu - últshyl, bireu – dinshil, bireu – memleketshil bolyp shyghady. Onyng ishinde de, key kezde qyryq pyshaq bolyp jatady. Biz osynday aluan týrlilikti qamtamasyz etkimiz keldi ghoy. Osynday plurealizm, sóz bostandyghy qalyptasqan qoghamdy qúrghymyz keldi. Demek qoghamda әrbir azamat әrtýrli kózqarasty ústanugha qúqyly jәne erikti.

Endi tap osynday jaghdayda bizding iydeologiyamyz qanday boluy mýmkin?! Osynday jaghdayda bizding iydeologiyamyz adamdardyng sóz bostandyghyn, erkindigin qamtamasyz ete otyryp, janaghy aityp otyrghanday onshyl, solshyl, últshyl taghysyn taghy basqa boluy mýmkin. Biraq sonymen qatar olardy biriktiretin ortaq qúndylyqtar jýiesi boluy kerek. Qarapayym adamy qoghamdyq osynday qúndylyqtar boluy kerek.

Qazir bizding jýrgizip otyrghan birden-bir iydeologiyamyzdin, jýrgizip otyrghan ishki sayasatymyzdyng maqschaty – osynday qúndylyqtardy ornyqtyru jәne dәripteu. Qanday? Ózara syilasu, meyirimdi bolu, kishipeyil bolu, qúrmetteu, ózgening pikirine qúrmetpen qarau, mine osy siyaqty qúndylyqtardy biz ornyqtyruymyz kerek. Bizding júmys osy qúndylyqtardy dәripteuge baghyttalatyn bolady. Jәne aityp ótting ghoy ishki sayasattyng negizgi bir júmysy – ol biylik pen qogham arasyndaghy dialog. Endigi bir kezektegi bizding aldymyzda túrghan taghy bir maqsat – qogham ishindegi dialogty da damytuymyz kerek qoy? Biz ýnemi aitamyz. «Dialog biylik pen qogham arasynda kerek», «memleket pen sheneuinikter azamattar arasyndaghy dialogty damytu kerek» dep. IYә, ol boyynsha qajetti sheshimder, әreketter zandar t.b. qújattar qabyldandy.

Búdan basqa biz qogham ishinde de dialogtardy damytuymyz kerek.

Súhbattyng tolyq núsqasy:

Abai.kz