جاقىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك كەڭەسشىسى ەرلان تىنىمبايۇلى قارين نارتاي ارالباي ارناسىندا سۇحبات بەردى.

وزىنە قويىلعان: «ەندى يدەولوگياعا كەلسەك. «ەلگە يدەولوگيا كەرەك» دەگەن ۇراندى كوپ ەستيمىز. كەز كەلگەن ماسەلەگە قاتىستى ايتىلادى. اسىرەسە رۋحانيات تۋراسىندا. جالپى يدەولوگيانىڭ نەگىزگى تىرەكتەرى قانداي؟ جانە قازاق سوۆەت ەنتسيكلوپەدياسىنىڭ 4 – تومىندا ول «تاپتىڭ، الەۋمەتتىك توپتاردىڭ مۇددەسىن بىلدىرەتىن، قوعامدىق سانا، فيلوسوفيالىق، مورالدىق، ەستەتيكالىق جانە ءدىني كوزقاراستار مەن تەوريالاردىڭ جيىنتىعى» دەگەن انىقتاما بەرىلگەن. قازاقستاننىڭ يدەولوگياسى قانداي قازىرگى؟» دەگەن كۇردەل ساۋالعا مەملەكەتتىك كەڭەسشى ەرلان قارين تومەندەگىدەي جاۋاپ بەردى:

ەرلان قارين: 

– يدەولوگيا بار. ءبىزدىڭ قوعامدى بىرىكتىرىپ وتىراتىن، جۇمىلدىرىپ وتىراتىن  يدەولوگيا بولمايتىن بولسا، ۇلىقتايتىن قاعيداتتار بولمايتىن بولسا، وندا ءبىز ەل دە بولمايتىن ەدىك. سوندىقتان كەيبىر كەزدە ءبىزدىڭ ەلدە يدەولوگيا جوق دەگەن پىكىرلەر ول دۇرىس ەمەس. ەگەر يدەولوگيا بولمايتىن بولسا، ەل دە بولمايتىن ەدى. ەلدىڭ اراسىنداعى وسىنداي بىرلىك تە، ىنتىماق تا بولمايتىن ەدى.

ارينە يدەولوگيا بار، ول يدەولوگيانىڭ ەكى ءتۇرى بولادى. مەن تالاي سۇحباتتاردا ءتۇسىندىرىپ كوردىم.  ءبىرى – مەملەكەتتىڭ رەسمي تۇردە قابىلداعان، بەكىتكەن قۇجات. سول قۇجاتقا سايكەس سول ەلدە ءتيىستى اقپاراتتىق تاعى باسقا دا جۇمىستار جۇرگىزىلەدى.

بىراق ءبىز ونداي زامانننان كەتتىك قوي ەندى كەڭەس ۋاقىتىندا بولاتىن ءبىر پارتيا. سول پارتيانىڭ يدەولوگياسى عانا رەسمي رەسمي مويىندالاتىن. بارلىعى دەرلىك مەكتەپ وقۋشىلارىنان باستاپ تەك سول يدەولوگياعا جۇگىنەتىن. قازىر ەندى ءبىز جاڭا ايتىپ وتىرمىز. ءبىر جاعىنان ازاماتتاردىڭ تالابى دەموكراتيا، ال، وسى دەموكراتيانىڭ نەگىزگى ءبىر العاشارتى ول پليۋراليزم ياعني پىكىرلەردىڭ الۋان تۇرلىگى. بىرەۋى – سولشىل، بىرەۋى – وڭشىل بولۋى مۇمكىن.  بىرەۋى – مەملەكتشىل، بىرەۋى – ۇلتجاندى بولۋى مۇمكىن. بىرەۋى – باتىسشىل بولۋى مۇمكىن نەمەسە تاعىسىن تاعى. بۇل ەندى راس قوي. ءبىر جاعىنان ازاماتتاردىڭ تالاپ ەتىپ وتىرعانى دا سول عوي.

بىزدە دەموكراتيا بولۋى كەرەك الۋان ءتۇرلى. بىزدە سول الۋان تۇرلىلىككە قول جەتكىزدىك. بىزدە بۇگىن پارلامەنتتە مىسالعا 6 پارتيا بار. سول سياقتى قوعامدا دا الۋاندىق بار. ءتىپتى پارتيادا ەمەس دەپۋتاتتاردا بار. مۇلدە باسقا پوزيتسيادا جۇرگەن دەپۋتاتتاردا بار. بۇل تەك پارلامەنتتەگى جاعداي.

قوعامدا الۋان ءتۇرلى ودان دا كوپ ءارتۇرلى قوزقاراستار بارلىعىن كەي كەزدە الەۋمەتتىك جەلىدەگى ديسكۋرسيالاردان دا كورىپ جاتامىز. ءبىر جاعداي تۋىپ قالسا، بىرەۋ - ۇلتشىل، بىرەۋ – ءدىنشىل، بىرەۋ – مەملەكەتشىل بولىپ شىعادى. ونىڭ ىشىندە دە، كەي كەزدە قىرىق پىشاق بولىپ جاتادى. ءبىز وسىنداي الۋان تۇرلىلىكتى قامتاماسىز ەتكىمىز كەلدى عوي. وسىنداي پليۋرەاليزم، ءسوز بوستاندىعى قالىپتاسقان قوعامدى قۇرعىمىز كەلدى. دەمەك قوعامدا ءاربىر ازامات ءارتۇرلى كوزقاراستى ۇستانۋعا قۇقىلى جانە ەرىكتى.

ەندى تاپ وسىنداي جاعدايدا ءبىزدىڭ يدەولوگيامىز قانداي بولۋى مۇمكىن؟! وسىنداي جاعدايدا ءبىزدىڭ يدەولوگيامىز ادامداردىڭ ءسوز بوستاندىعىن، ەركىندىگىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، جاڭاعى ايتىپ وتىرعانداي وڭشىل، سولشىل، ۇلتشىل تاعىسىن تاعى باسقا بولۋى مۇمكىن. بىراق سونىمەن قاتار ولاردى بىرىكتىرەتىن ورتاق قۇندىلىقتار جۇيەسى بولۋى كەرەك. قاراپايىم ادامي قوعامدىق وسىنداي قۇندىلىقتار بولۋى كەرەك.

قازىر ءبىزدىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان بىردەن-ءبىر يدەولوگيامىزدىڭ، جۇرگىزىپ وتىرعان ىشكى ساياساتىمىزدىڭ ماقسچاتى – وسىنداي قۇندىلىقتاردى ورنىقتىرۋ جانە دارىپتەۋ. قانداي؟ ءوزارا سىيلاسۋ، مەيىرىمدى بولۋ، كىشىپەيىل بولۋ، قۇرمەتتەۋ، وزگەنىڭ پىكىرىنە قۇرمەتپەن قاراۋ، مىنە وسى سياقتى قۇندىلىقتاردى ءبىز ورنىقتىرۋىمىز كەرەك. ءبىزدىڭ جۇمىس وسى قۇندىلىقتاردى دارىپتەۋگە باعىتتالاتىن بولادى. جانە ايتىپ ءوتتىڭ عوي ىشكى ساياساتتىڭ نەگىزگى ءبىر جۇمىسى – ول بيلىك پەن قوعام اراسىنداعى ديالوگ. ەندىگى ءبىر كەزەكتەگى ءبىزدىڭ الدىمىزدا تۇرعان تاعى ءبىر ماقسات – قوعام ىشىندەگى ديالوگتى دا دامىتۋىمىز كەرەك قوي؟ ءبىز ۇنەمى ايتامىز. «ديالوگ بيلىك پەن قوعام اراسىندا كەرەك»، «مەملەكەت پەن شەنەۋىنىكتەر ازاماتتار اراسىنداعى ديالوگتى دامىتۋ كەرەك» دەپ. ءيا، ول بويىنشا قاجەتتى شەشىمدەر، ارەكەتتەر زاڭدار ت.ب. قۇجاتتار قابىلداندى.

بۇدان باسقا ءبىز قوعام ىشىندە دە ديالوگتاردى دامىتۋىمىز كەرەك.

سۇحباتتىڭ تولىق نۇسقاسى:

Abai.kz