Júma, 27 Qyrkýiek 2024
Jahan janghyryghy 427 1 pikir 26 Qyrkýiek, 2024 saghat 14:59

BÚÚ-daghy basty jiyn: Bayden, Sholis pen Erdoghan ne deydi?

Suretter: dw.com, aa.com.tr jәne un.org

2024 jyly BÚÚ Bas Assambleyasynda preziydentter Bayden, Sholis jәne Erdoghannyng geosayasy jәne halyqaralyq jaghdaylargha bagha berui...

2024 jyldyng qyrkýiek aiynda ótken BÚÚ Bas Assambleyasy halyqaralyq arenadaghy manyzdy platformalardyng biri boldy ‑ onda әlemdik kóshbasshylar jahandyq mәselelerdi talqylady. AQSh preziydenti Djo Bayden, Germaniya kansleri Olaf Sholis jәne Týrkiya preziydenti Redjep Tayyp Erdoghan ózderining sózderinde halyqaralyq sayasat, qauipsizdik jәne jahandyq mәseleler turaly pikirlerin bildirdi. Olardyng sózderi әlemning iri derjavalarynyng qazirgi halyqaralyq jaghdaydy qalay baghalaytynyn jәne jahandyq qiyndyqtardy sheshu joldaryn úsynghanyn kórsetedi.

Djo Bayden: Demokratiya men odaqtastyqty qorghau

AQSh preziydenti Djo Bayden óz sózinde halyqaralyq tәrtipti saqtaudyng manyzdylyghyna toqtaldy. Bayden AQSh-tyng Resey agressiyasyna qarsy kýresip jatqan Ukrainagha qoldauyn jalghastyratynyn jәne búl qaqtyghystyng ghalamdyq qauipsizdik mәselesi bolyp qala beretinin aitty. Ol Ukrainanyng territoriyalyq tútastyghyn qorghau tek aimaqtyq sayasat mәselesi ghana emes, sonymen birge halyqaralyq qúqyqqa degen jahandyq mindetteme ekenin atap ótti.

Sonymen qatar, Bayden demokratiyalyq memleketterding avtoritarizmge qarsy birlesken kýresining manyzdylyghyn atap ótti. Onyng sózinde  21‑ghasyrda nasizmge jaqyn últshyldyqtyng payda boluy jәne kóptegen elderde adam qúqyqtarynyng búzyluy turaly alandaushylyq kórindi.

AQSh preziydenti klimattyq ózgeristermen kýresuge degen mindettemesin rastady, auagha taraytyn kómirqyshqyl gazynyng ýlesin azaytatyn tehnologiyalargha investisiya saludyng qajettiligin jәne bolashaq pandemiyalardyng aldyn alu joldaryn atap ótti.

Baydenning negizgi joldauy: demokratiyalyq qúndylyqtardy, halyqaralyq túraqtylyqty jәne qúqyqty qorghau újymdyq әreketti talap etedi. AQSh ózining odaqtastarymen yntymaqtastyqqa dayyn ghalamdyq kóshbasshy bolyp qala beredi.

Olaf Sholis: Europanyng avtonomiyasyn nyghaytu

Germaniya kansleri Olaf Sholis óz sózinde Europanyng jahandyq qauipsizdik pen túraqtylyqty qamtamasyz etudegi róline nazar audardy. Sholis әsirese Ukrainadaghy qaqtyghys pen halyqaralyq arenadaghy shiyelenisting kýshengine baylanysty EO elderining tyghyz yntymaqtastyghynyng manyzdylyghyn atap ótti.

Sholis Europanyng klimattyng ózgerui, energetikalyq qauipsizdik jәne әleumettik tensizdikpen kýres siyaqty jahandyq mәselelerdi sheshude belsendi ról atqaruy qajet ekenin aitty. Onyng sózinde әsirese damushy eldermen, atap aitqanda, ekonomikalyq yqpaly artyp kele jatqan Ontýstik elderimen ekonomikalyq baylanystardy nyghaytugha shaqyru estildi.

Germaniya kansleri Ukrainagha kómek kórsetudi jalghastyratynyn jәne Reseyge qarsy sanksiyalar mәselesinde halyqaralyq arenada birlesken әreketting qajettiligin rastady. Sonday-aq Sholis Europanyng múnay men gazgha tәueldiligin azaytu ýshin energetikalyq kózderdi әrtaraptandyrudyng manyzdylyghyn atap ótti.

Redjep Tayyp Erdoghan: Kópjaqtylyq jәne BÚÚ-ny reformalau turaly ýndeuler

Týrkiya preziydenti Redjep Tayyp Erdoghan halyqaralyq jýieni reformalau qajettiligin taghy da atap ótti, BÚÚ men basqa da jahandyq instituttar qazirgi shyndyqty jәne jana kýsh ortalyqtaryn kórsetui tiyis ekenin aytty. Erdoghan ózining tanymal «әlem beseuden ýlken» degen iydeyasyn qoldap, BÚÚ Qauipsizdik Kenesining túraqty mýshelerining qúramyn keneytuding jәne halyqaralyq qauipsizdik jýiesining әdilettiligin arttyrudyn manyzdylyghyn aitty.

Erdoghan Týrkiyanyng halyqaralyq qaqtyghystardaghy deldal retindegi rólin jalghastyratynyn jәne aimaqtyq mәselelerdi beybit jolmen sheshuge úmtylatynyn atap ótti. Erdoghannyng aituynsha, Týrkiya Resey men Ukraina arasyndaghy beybit kelissózderge qoldau kórsetedi jәne azyq-týlik qauipsizdigi mәselelerin sheshude, sonyng ishinde Qara teniz astyq bastamasyna qatysu arqyly belsendi ról atqarady.

Erdoghannyng sózinde teng damu jaghdaylaryn qúrudyng manyzdylyghy jәne jahandyq dengeyde kemsitushilikpen jәne tensizdikpen kýresuding qajettiligi turaly manyzdy oilar aityldy.

Halyqaralyq jaghdaygha bagha beru

2024 jyly BÚÚ Bas Assambleyasynda Bayden, Sholis jәne Erdoghannyng sózderin salystyra otyryp, barlyq ýsh kóshbasshy kelesi manyzdy mәselelerdi atap ótkenin kóruge bolady: Ukrainadaghy qaqtyghys, avtoritarlyq rejimderge qarsy kýres jәne klimattyng ózgerui.

Bayden halyqaralyq tәrtip pen demokratiyany qorghaudyng manyzdylyghyn atap ótip, Reseyge qarsy kýresti basty nazargha aldy.

Sholis Europanyng avtonomiyasyn kýsheytu jәne EO-nyng jahandyq isterdegi rólin arttyru qajettigin aitty.

Erdoghan kópjaqtylyqqa, BÚÚ-ny reformalaugha jәne Týrkiyanyng qaqtyghystardy retteudegi deldaldyq róline erekshe nazar audardy.

Jahandyq qauipsizdik mәselesinde barlyq ýsh kóshbasshy halyqaralyq jýieni janartudyng jәne daghdarystardy sheshuding jana tәsilderin izdeuding qajettiligin moyyndaydy. Degenmen, olardyng úsynystarynyng egjey-tegjeyleri әrtýrli:

Bayden odaqtastyqtardy nyghaytugha jәne demokratiyalyq qúndylyqtardy qorghaugha basymdyq beredi;

Sholis Europany kýsheytudi qoldaydy;

Erdoghan halyqaralyq instituttardy reformalaugha shaqyrady.

Qorytyndy

2024 jylghy BÚÚ Bas Assambleyasynda preziydentter Bayden, Sholis jәne Erdoghannyng sózderi halyqaralyq sayasattaghy manyzdy ózgeristerdi kórsetti. Kóshbasshylar jahandyq daghdarystarmen kýreste birlesken is-qimyldyng manyzdylyghyn atap ótti, búl qaqtyghystar, klimattyng ózgerui nemese ekonomikalyq daghdarystar bolsyn. Degenmen, olardyng әrqaysysy búl mәselelerdi sheshuding óz joldaryn úsyndy, búl halyqaralyq arenadaghy pikirler men mýddelerding aluan týrliligin kórsetedi.

Ábdirashit Bәkirúly

Abai.kz

1 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2557