2024 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясында президенттер Байден, Шольц және Ердоғанның геосаяси және халықаралық жағдайларға баға беруі...

2024 жылдың қыркүйек айында өткен БҰҰ Бас Ассамблеясы халықаралық аренадағы маңызды платформалардың бірі болды ‑ онда әлемдік көшбасшылар жаһандық мәселелерді талқылады. АҚШ президенті Джо Байден, Германия канцлері Олаф Шольц және Түркия президенті Реджеп Тайып Ердоған өздерінің сөздерінде халықаралық саясат, қауіпсіздік және жаһандық мәселелер туралы пікірлерін білдірді. Олардың сөздері әлемнің ірі державаларының қазіргі халықаралық жағдайды қалай бағалайтынын және жаһандық қиындықтарды шешу жолдарын ұсынғанын көрсетеді.

Джо Байден: Демократия мен одақтастықты қорғау

АҚШ президенті Джо Байден өз сөзінде халықаралық тәртіпті сақтаудың маңыздылығына тоқталды. Байден АҚШ-тың Ресей агрессиясына қарсы күресіп жатқан Украинаға қолдауын жалғастыратынын және бұл қақтығыстың ғаламдық қауіпсіздік мәселесі болып қала беретінін айтты. Ол Украинаның территориялық тұтастығын қорғау тек аймақтық саясат мәселесі ғана емес, сонымен бірге халықаралық құқыққа деген жаһандық міндеттеме екенін атап өтті.

Сонымен қатар, Байден демократиялық мемлекеттердің авторитаризмге қарсы бірлескен күресінің маңыздылығын атап өтті. Оның сөзінде  21‑ғасырда нацизмге жақын ұлтшылдықтың пайда болуы және көптеген елдерде адам құқықтарының бұзылуы туралы алаңдаушылық көрінді.

АҚШ президенті климаттық өзгерістермен күресуге деген міндеттемесін растады, ауаға тарайтын көмірқышқыл газының үлесін азайтатын технологияларға инвестиция салудың қажеттілігін және болашақ пандемиялардың алдын алу жолдарын атап өтті.

Байденнің негізгі жолдауы: демократиялық құндылықтарды, халықаралық тұрақтылықты және құқықты қорғау ұжымдық әрекетті талап етеді. АҚШ өзінің одақтастарымен ынтымақтастыққа дайын ғаламдық көшбасшы болып қала береді.

Олаф Шольц: Еуропаның автономиясын нығайту

Германия канцлері Олаф Шольц өз сөзінде Еуропаның жаһандық қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз етудегі рөліне назар аударды. Шольц әсіресе Украинадағы қақтығыс пен халықаралық аренадағы шиеленістің күшеюіне байланысты ЕО елдерінің тығыз ынтымақтастығының маңыздылығын атап өтті.

Шольц Еуропаның климаттың өзгеруі, энергетикалық қауіпсіздік және әлеуметтік теңсіздікпен күрес сияқты жаһандық мәселелерді шешуде белсенді рөл атқаруы қажет екенін айтты. Оның сөзінде әсіресе дамушы елдермен, атап айтқанда, экономикалық ықпалы артып келе жатқан Оңтүстік елдерімен экономикалық байланыстарды нығайтуға шақыру естілді.

Германия канцлері Украинаға көмек көрсетуді жалғастыратынын және Ресейге қарсы санкциялар мәселесінде халықаралық аренада бірлескен әрекеттің қажеттілігін растады. Сондай-ақ Шольц Еуропаның мұнай мен газға тәуелділігін азайту үшін энергетикалық көздерді әртараптандырудың маңыздылығын атап өтті.

Реджеп Тайып Ердоған: Көпжақтылық және БҰҰ-ны реформалау туралы үндеулер

Түркия президенті Реджеп Тайып Ердоған халықаралық жүйені реформалау қажеттілігін тағы да атап өтті, БҰҰ мен басқа да жаһандық институттар қазіргі шындықты және жаңа күш орталықтарын көрсетуі тиіс екенін айтты. Ердоған өзінің танымал «әлем бесеуден үлкен» деген идеясын қолдап, БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты мүшелерінің құрамын кеңейтудің және халықаралық қауіпсіздік жүйесінің әділеттілігін арттырудың маңыздылығын айтты.

Ердоған Түркияның халықаралық қақтығыстардағы делдал ретіндегі рөлін жалғастыратынын және аймақтық мәселелерді бейбіт жолмен шешуге ұмтылатынын атап өтті. Ердоғанның айтуынша, Түркия Ресей мен Украина арасындағы бейбіт келіссөздерге қолдау көрсетеді және азық-түлік қауіпсіздігі мәселелерін шешуде, соның ішінде Қара теңіз астық бастамасына қатысу арқылы белсенді рөл атқарады.

Ердоғанның сөзінде тең даму жағдайларын құрудың маңыздылығы және жаһандық деңгейде кемсітушілікпен және теңсіздікпен күресудің қажеттілігі туралы маңызды ойлар айтылды.

Халықаралық жағдайға баға беру

2024 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясында Байден, Шольц және Ердоғанның сөздерін салыстыра отырып, барлық үш көшбасшы келесі маңызды мәселелерді атап өткенін көруге болады: Украинадағы қақтығыс, авторитарлық режимдерге қарсы күрес және климаттың өзгеруі.

Байден халықаралық тәртіп пен демократияны қорғаудың маңыздылығын атап өтіп, Ресейге қарсы күресті басты назарға алды.

Шольц Еуропаның автономиясын күшейту және ЕО-ның жаһандық істердегі рөлін арттыру қажеттігін айтты.

Ердоған көпжақтылыққа, БҰҰ-ны реформалауға және Түркияның қақтығыстарды реттеудегі делдалдық рөліне ерекше назар аударды.

Жаһандық қауіпсіздік мәселесінде барлық үш көшбасшы халықаралық жүйені жаңартудың және дағдарыстарды шешудің жаңа тәсілдерін іздеудің қажеттілігін мойындайды. Дегенмен, олардың ұсыныстарының егжей-тегжейлері әртүрлі:

Байден одақтастықтарды нығайтуға және демократиялық құндылықтарды қорғауға басымдық береді;

Шольц Еуропаны күшейтуді қолдайды;

Ердоған халықаралық институттарды реформалауға шақырады.

Қорытынды

2024 жылғы БҰҰ Бас Ассамблеясында президенттер Байден, Шольц және Ердоғанның сөздері халықаралық саясаттағы маңызды өзгерістерді көрсетті. Көшбасшылар жаһандық дағдарыстармен күресте бірлескен іс-қимылдың маңыздылығын атап өтті, бұл қақтығыстар, климаттың өзгеруі немесе экономикалық дағдарыстар болсын. Дегенмен, олардың әрқайсысы бұл мәселелерді шешудің өз жолдарын ұсынды, бұл халықаралық аренадағы пікірлер мен мүдделердің алуан түрлілігін көрсетеді.

Әбдірашит Бәкірұлы

Abai.kz