Basy: «Din» dep jýrgen, eki dos, úryspandar!

Jalghasy: «Din» dep jýrgen, eki dos, úryspandar! 

Sóz – tilding perzenti

Allagha, Ruhqa jol ashar kilt – Sóz, Sóz – tilding perzenti. Sol ghana qúlypty ashady. Iassauiy ilimdi bizge biyik dengeyde qaldyryp ketti. Ilimning bәrin alyp keletin – ruh, Allanyng әmirimen. Alla ghana jiberedi. Ruhtyng bereri – bata, Allanyki – jol. Ilimde danyshpan dep kimdi aitady? Allanyng bergen ilimin tazaday qabyl alghan adamdy aitady. Kókti, dindi moyyndaghan adam - danyshpan. Al sony tazaday oryndap jetkize biletin parasatty jan. Iassauiy – Parasat. Alla taghala ony solay ataghan.

Qúran; «Ey, adam balasy! Shýbәsiz senderdi bir er, bir әielden jarattyq. Sonday-aq bir birlerindi tanularyng ýshin senderdi últtar, rular qyldyq» («Hújyrat» 49 – 13)  dep eskertken.  («Allanyng sózin ózgertushi joq», 6-sýre, 34-shi ayat). Qúran býginge deyin bir әrpi de ózgermegen jәne mәngi  ózgermeytin Allanyng joly jәne ony ýnemi Ózi ghana baqylyp otyrady. Osy orayda Ghayyptan eskertilgen «Taqualyq ilim sabaghyndaghy»  myna sózdi taghy algha tartamyn; «... Sen tirshilik taghdyrynda, qúran mәselesinde qúrandy óz tiline audarghan qúlmen, (Halifa Altaydy aitady.-B.A.), Qúrandy pash etip jýrgen muftiymen (Rәtbek Nysabayúlyn aitady.-B.A.) jýrdin.  Ekeui de ilimdar. Biraq sen de, olar da, ýsheuing de soqyr boldyndar. Sen ilimdi aqylmen kórmedin. Olar da seni aqylmen kórgen joq. Solay kórgende, býgingi kýnge ýsheuing ýsh túlgha bolyp otyrularyng kerek edi. Býginge deyin ýsheuing din mәselesinde, Islam memleketining basynda sóz aitatyn jaghdayda otyrularyng kerek edi...». (20.08.2020 j. «Dinge aqyl iyesi aqyl kózimen qarauy tiyis», «Jeti júrt» gazeti, №34, 04.09.2020 j»).

Búl ayandy nege keltirip otyrmyn. Qazir elimizde elshi diny túlgha ózin kórsetpegendikten dinge jetekshilik etkisi keletin azamattar qarasy kóbeydi. Árqaysysy óz dengeylerinde qimyldauda, bilim alyp kelgen jerine qaray bólinip tartatyndar da, tipti dindi sayasy kýsh retinde paydalanghysy keletinder de bayqalady... Din әr últtyng óz topyraghynda últtyq dәstýrine say ghayyptyng baqylauymen ósip óris jayatynyn este ústayyq. Islam – qatal. Islamnyng ilimi – búzyp, jaryp, tónkerip dәlel jasaydy. Sebebi, ol – Qúday. Sening kózine kórinbeytin dýniye. Biraq ol – seniki, ol sensin.  Qúran ózgermeydi, óldi ghoy basqa ýsh kitap, my siyaqty. Adamnyng miy siyaqty qajydy, óldi alghashqy ýsh kitap. Al Lauhul Mahfuzada túrghan qúran ólmeydi. Qúrandy sen moyynda, Qúran seni moyyndaydy. Qúran – Ghayyp! 

«Qazaqqa eki dýniyede qorghan bolamyn»- dep, oghan sýiikti dini Islamdy enshilep bergen Alla taghalamnyng týsirgen Paraqtary boyynsha qysqartylyp dayyndalyp otyrghan osy dәristing keneytilgen núsqasy; «Dindi qorghaushy qazaq, óz dining – Islamgha ege bol!» degen atpen imandy tәlim Baghdarlama retinde jazylyp, sonynan  baspadan kitap bolyp basylyp Elbasyna joldandy... Osy kitap negizinde;   «Núhtan keyingi din tarihy Qazaq Atadan bastalady, din nege qazaqtyng enshiliginde?  Álem jamaghattary men ghalymdarynyng nazaryna!» degen «Qadyr qasiyeti jer dýnie halyqtaryn dýr silkindirer» (01.02.2018 j. «Kókbek;  Alla sәbiydey pәk». « Qyzyl kitap, Ekinshi tabaldyryq», 82 bet) Hat jazylyp, arab, týrik, aghylshyn, orys tilinde biylghy jyly Astanada ótetin Álemdik jәne dәstýrli dinder liyderlerining siezi delegattaryna  internet jelisi arqyly talqylaugha joldanylghaly otyr...

Bizding el – «Din osy jerge  rasynda da týbirimen tarqaydy» degen amanatpen kelgen el.  Qazir qazaq jerinde kezinde payghambargha osy elden  kómekke barghan 4000, arab elinen kelgen 4000 sahaba mýrdeleri jatyr, olar tiri ruhtar, eki dýniyede dindi qorghaushylar...  Kókten jamandyq ta, jaqsylyq ta kelmeydi. Tek әmir keledi. Ámirdin  jamandyghy, jaqsylyghy bolmaydy. Oryndaluy men oryndalmauy bolady. Jannat pen dozaq qana bolady... Osy rette qazaq jerinde ornalasqan Týrkistan siyaqty taghy bir kiyeli jerdi aitqym kelip otyr. Múnday qasiyetti jerdi dinde Mórli meken ataydy.

...Almatydan Narynqolgha shyqsan  jolda «Rayymbek bastauy» túr. Sol bastaudan tau qoltyghyna terendey kirseng Ál Merek pen Rayymbek әulie ómirden ótkennen keyin eki jarym, ýsh ghasyr adam ayaghy baspaghan qasiyetti jerde «Ghyzyr taghy» ornalasqan.  Búl jerding ejelgi atauy «Hana Turan». Kezinde Saq taypasy ishinde bolghan, bizge jetken atauy «Tigrahauym».  Búl jer «Barys qúttyn» kelgen jeri» dep te atalghan. Ol aty qazir óshken. Tau qoltyghyna kire beristegi qonqiyp túrghan múryn siyaqty kórinisine oray «Múryn taq» dep atalghan atauy da bar. Barghan kezde kózge týser sol qanattaghy «Bes batyr»  bes tóbe. Qúrany  tilmen búlardy; Adam Ata, Núh, Ibrahiym, Músa, Múhammed salalahu ua sallam payghambar  ataghan. Al әulie Ál Merek búl «Bes batyrdy» Kýngey, Tegin, Búiyrtpas, Hah, Taghyn degen ruh joly attarymen ataghan. Ruh joly. Búl jol sol jerden bastap Tarazdan óter «Jualy asuyna» deyingi aralyqty qamtidy. Al ekinshi jaghyndaghy tóbe «Býrkit qonghan». Búl tóbe ruh ayaldar qasiyetti oryn. Al taudyng basynda túrghan ýlken bes tesik «Úyaly tan» atalady. Kóktegi key ruhtar sol tesikke uaqtyly jetip ýlgerip kire almay qalghanda, Tәnirden súraryn osy ýngirde otyryp súraghan. «Úyaly tangha» kelgende  amandasyp, tilek tilep, arnayy «Qyzyl dastarqan» jayghan. Búl qasiyetti taqty «Bes batyr» qorghap túr, kire beris bergi aldyna  «Qara qorghan» qoyylghan. Qorghan kezinde biyik bolghan.  Qazir әbden mýjilip jelingen. Qorghan әr kez tas laqtyrady. Keybir dinsiz adamdar kelgende osylay  tas atqylasa, «sol adam múnda  kirmesin»- degen ashyq belgi. Búl jer qazaqtyng qaghanaty – Hah belgisi. Qazirgi atauy  – «Ghyzyr taghy».

Bizding Ata júrttaghy ilim iyeleri men abyz babalar osynday kiyeli jerlerdi kózding qarashyghynday qorghay bilgen. Qazaqtyng qazaq bolyp qanshama taypalardan bas qúrauy, bir memleket atanuy – osy Saq taypasynan, qasiyetti ruhtan. Tariyh, sol kezde osy taypamen Nu taypasy qatar tirshilik jasaghanyn aitady. Saqtyng ekinshi buyny. Ýshinshi buynnan Ýisinder óredi. Búl «Ghyzyr taghy»  – Allah taghalanyng jer betine ornalastyrghan  ýsh «Ghyzyr taghynyn» biri. («Ilim taghy». 08.09.2020 j.). Ekinshisi, arab jerinde (Bәlkim, qúrandaghy Ghyzyrdyng Músa payghambarmen kezdesken jeri), ýshinshisi, Soltýstik múzdy múhitta, múz ýstinde. Negizi ilimy jalghas Allanyng әmiri qarqynda osy ýsh nýkteden tereng órbiydi. Ál Merek Abyz óz kezinde Ghyzyrdyng aituymen qazaq jerine ornalasqan osy qasiyetti ilimy taqta shyraqshylyq (IYelik) etken. Sol Ál Merek; «Ghyzyr maghan emes, mening elime qonghan», – dep aituy kerek», – deydi  óz amanatynda. Múnda Ghyzyrdyn  «Ruh shaqyratyn» jeri men kýni belgilengen. Ghyzyr alәihis sallam keler aldynda búl jerde mal soyylyp, óte ýlken qúmar jasalynghan. (Qúmar – qazirgi bizdegi toy. B. A.).

Týbi bizding el, qazaq halqy  Allahtyng әmirimen basqarylyp otyrghan el ekenin úghynady. «Allahtyng әmirimen basqaru degen – sharighatpen, qúranmen ghana emes, tikeley qúdaydyng aituymen basqaru»- degen sóz. Alla: «Mening dinimdi ústanghan ghana menin  tuymnyng astynda túrady», –  degen....

Men din turaly, ruhy qonghan din iyesi qazaq eli turaly  qazaq eli qashan da Allahtyng tikeley nazarynda otyrghandyghyn jetkizdim. Din – sayasat emes, imany jol, elding sarqylmas quaty. Dindi, adamdy Alla sýireydi. Inabatsyz internetke shyghudyng qajeti qansha edi. Internettin  kóbi qazir dindi «dogma» dep jýrgen, miy bar, aqymaq ghalymdar men óz ózin din bilgishi kórsetudi maqsat tútqan ekijýzdiler alanyna ainaluda. Din jayly meshitte ghana bas qosqan maqúl. Dinde – qarsylaspaydy, dinde – qoshtaydy, qol ústasady, birigedi. Qol alysyndar, qol alysu degen Horasan atanyng zamanynda bata bolghan. (23.11.2016j). Búl – mening batam.

Sәlemmen, ózinizdi qúrmet tútushy,   

Baqtybay Aynabekov,

Ilimger – jazushy.

Abai.kz