Теңіз жағалауына қоныстанған массагеттер, аландар, хазарлар сияқты ежелгі тайпалар тарихта ежелден белгілі. Осы халықтардың мәдениеті мен тұрмысын байқау арқылы Каспий теңізі әрқашан ең маңызды тарихи оқиғалар аренасы ретінде қарастырылды. Аңыздар дәуірінде туындаған даңқты және драмалық мазмұнға толы оқиғалар Каспийдің ежелдігіне куә. «Тарих әкесі» болып есептелетін Геродоттың жылжазбаларында мысалы, Гиркан, яғни Каспий теңізімен байланысты маңызды құбылыстардың бірі оның жағалауына қоныстанған соғысқұмар шабандоз әйелдер суреттелген.

Теңіз жағалауына қоныстанған массагеттер, аландар, хазарлар сияқты ежелгі тайпалар тарихта ежелден белгілі. Осы халықтардың мәдениеті мен тұрмысын байқау арқылы Каспий теңізі әрқашан ең маңызды тарихи оқиғалар аренасы ретінде қарастырылды. Аңыздар дәуірінде туындаған даңқты және драмалық мазмұнға толы оқиғалар Каспийдің ежелдігіне куә. «Тарих әкесі» болып есептелетін Геродоттың жылжазбаларында мысалы, Гиркан, яғни Каспий теңізімен байланысты маңызды құбылыстардың бірі оның жағалауына қоныстанған соғысқұмар шабандоз әйелдер суреттелген.

            Ежелгі уақытта Гирган теңізінің шығыс жағалауында өздерін массагеттер деп атаған халық мекендеді. Олардың мемлекетін Томирис патша әйел басқарды. Бір күні парсылық Кир патшасы көп әскерді жинап, осы еркін дала халқына басып кірді. Мемлекет пен тақты қорғау үшін Кирге қарсы Томирис патша әйел бастаған массагет халқы шықты. Түні бойы масагеттердің басып алуын күтіп ұйықтамаған парсы армиясы өздерінің қырағылығын әлсіретіп, ұйықтап кеткенде, таңғы алтын тұман теңіздің аппақ бетімен жайлап түскенде дала шабандоздары жау тобына жабайы қиқумен басып кірді. Күтпеген жерден құйынға ұқсас толқыннан шықандай сансыз әскердің пайда болуы бір сәтте парсы армиясының рухын түсірді. Теңіз көбігінен шығып, онда жоғалған шабандоздарды басып алушылар сиқырлы, дуалы еліктіру болып қабылданды. Шайқас Томиристің толық жеңісімен аяқталды.

            Осы оқиғадан кейін ұзақ уақыт каспий аймағының жерлері сырлы шабандоз әйелдердің отаны болып есептелді. Құпияға бөленген Гиркан теңізі оның жауынгерлері сияқты халықтың есінде қол жетпейтін құм дөңдерде жоғалып кетіп, қиялын жаулап алған аңызбен қалды.

Abai.kz