تەڭىز جاعالاۋىنا قونىستانعان ماسساگەتتەر، الاندار، حازارلار سياقتى ەجەلگى تايپالار تاريحتا ەجەلدەن بەلگىلى. وسى حالىقتاردىڭ مادەنيەتى مەن تۇرمىسىن بايقاۋ ارقىلى كاسپي تەڭىزى ارقاشان ەڭ ماڭىزدى تاريحي وقيعالار ارەناسى رەتىندە قاراستىرىلدى. اڭىزدار داۋىرىندە تۋىنداعان داڭقتى جانە درامالىق مازمۇنعا تولى وقيعالار كاسپيدىڭ ەجەلدىگىنە كۋا. «تاريح اكەسى» بولىپ ەسەپتەلەتىن گەرودوتتىڭ جىلجازبالارىندا مىسالى، گيركان، ياعني كاسپي تەڭىزىمەن بايلانىستى ماڭىزدى قۇبىلىستاردىڭ ءبىرى ونىڭ جاعالاۋىنا قونىستانعان سوعىسقۇمار شاباندوز ايەلدەر سۋرەتتەلگەن.

تەڭىز جاعالاۋىنا قونىستانعان ماسساگەتتەر، الاندار، حازارلار سياقتى ەجەلگى تايپالار تاريحتا ەجەلدەن بەلگىلى. وسى حالىقتاردىڭ مادەنيەتى مەن تۇرمىسىن بايقاۋ ارقىلى كاسپي تەڭىزى ارقاشان ەڭ ماڭىزدى تاريحي وقيعالار ارەناسى رەتىندە قاراستىرىلدى. اڭىزدار داۋىرىندە تۋىنداعان داڭقتى جانە درامالىق مازمۇنعا تولى وقيعالار كاسپيدىڭ ەجەلدىگىنە كۋا. «تاريح اكەسى» بولىپ ەسەپتەلەتىن گەرودوتتىڭ جىلجازبالارىندا مىسالى، گيركان، ياعني كاسپي تەڭىزىمەن بايلانىستى ماڭىزدى قۇبىلىستاردىڭ ءبىرى ونىڭ جاعالاۋىنا قونىستانعان سوعىسقۇمار شاباندوز ايەلدەر سۋرەتتەلگەن.

            ەجەلگى ۋاقىتتا گيرگان تەڭىزىنىڭ شىعىس جاعالاۋىندا وزدەرىن ماسساگەتتەر دەپ اتاعان حالىق مەكەندەدى. ولاردىڭ مەملەكەتىن توميريس پاتشا ايەل باسقاردى. ءبىر كۇنى پارسىلىق كير پاتشاسى كوپ اسكەردى جيناپ، وسى ەركىن دالا حالقىنا باسىپ كىردى. مەملەكەت پەن تاقتى قورعاۋ ءۇشىن كيرگە قارسى توميريس پاتشا ايەل باستاعان ماسساگەت حالقى شىقتى. ءتۇنى بويى ماساگەتتەردىڭ باسىپ الۋىن كۇتىپ ۇيىقتاماعان پارسى ارمياسى وزدەرىنىڭ قىراعىلىعىن السىرەتىپ، ۇيىقتاپ كەتكەندە، تاڭعى التىن تۇمان تەڭىزدىڭ اپپاق بەتىمەن جايلاپ تۇسكەندە دالا شاباندوزدارى جاۋ توبىنا جابايى قيقۋمەن باسىپ كىردى. كۇتپەگەن جەردەن قۇيىنعا ۇقساس تولقىننان شىقانداي سانسىز اسكەردىڭ پايدا بولۋى ءبىر ساتتە پارسى ارمياسىنىڭ رۋحىن ءتۇسىردى. تەڭىز كوبىگىنەن شىعىپ، وندا جوعالعان شاباندوزداردى باسىپ الۋشىلار سيقىرلى، دۋالى ەلىكتىرۋ بولىپ قابىلداندى. شايقاس ءتوميريستىڭ تولىق جەڭىسىمەن اياقتالدى.

            وسى وقيعادان كەيىن ۇزاق ۋاقىت كاسپي ايماعىنىڭ جەرلەرى سىرلى شاباندوز ايەلدەردىڭ وتانى بولىپ ەسەپتەلدى. قۇپياعا بولەنگەن گيركان تەڭىزى ونىڭ جاۋىنگەرلەرى سياقتى حالىقتىڭ ەسىندە قول جەتپەيتىن قۇم دوڭدەردە جوعالىپ كەتىپ، قيالىن جاۋلاپ العان اڭىزبەن قالدى.

Abai.kz